فترت در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

{{نبوت}}

==مقدمه==

* [[فترت]] به معنای دوره فاصله میان وحیی با [[وحی]] دیگر است. راغب در مفردات خود گفته: کلمه “فتور” - که کلمه [[فترت]] از آن گرفته شده - به معنای حالت [[سستی]] است که بعد از فرو نشستن [[خشم]] به [[آدمی]] دست می‌دهد، و نیز به معنای [[نرمی]] بعد از شدت، و نیز به معنای [[ضعف]] بعد از قوت است، اما نکته به کار‌گیری آن در اصطلاح فاصله همراه با [[رخوت]] و [[ترس]] از [[قطع]] [[وحی]] و از جهتی [[شوق]] برای آمدن [[وحی]] است. [[خدای تعالی]] این ماده را در [[کلام]] خود استعمال کرده و فرمود: {{متن قرآن|يَا أَهْلَ الْكِتَابِ قَدْ جَاءَكُمْ رَسُولُنَا يُبَيِّنُ لَكُمْ عَلَى فَتْرَةٍ مِنَ الرُّسُلِ}}<ref>«ای اهل کتاب! فرستاده ما در دوره نیآمدن فرستادگان، نزد شما آمده است در حالی که (آیات الهی را) برای شما روشن می‌گرداند» سوره مائده، آیه ۱۹.</ref> و معنای آمدن رسولی بعد از فترتی از [[رسولان]]، برای [[اهل]] کتابی است که خواستار [[وحی]] بوده و این [[رسول]] بعد از مدتی طولانی که هیچ رسولی نفرستادیم بیامد<ref>مفردات راغب، ص۳۷۱؛ ترجمه المیزان، ج۵، ص۴۱۲.</ref>. البته [[فترت]] از دو جهت [[نیازمند]] به بررسی است. یکی [[فترت]] و فاصله افتادن میان رسولی با [[رسولان]] دیگر است که در [[آیه شریفه]] فوق به آن اشاره شده و دیگری [[فترت]] و فاصله خاص میان برخی دوره‌های [[وحی]] محمدی{{صل}} است. در کتاب‌های [[تفسیر]] و [[تاریخ قرآن]] نوشته‌اند گاه [[وحی الهی]] برای مدتی [[قطع]] می‌شد و [[جبرئیل]] پیامی برای [[رسول]] معظّم{{صل}} نمی‌آورد. این پیش‌آمد ناخواسته و غیر منتظره را “فترت وحی” خوانده‌اند که از جمله در [[شأن نزول]] و [[تفسیر آیات]] ۲۳ و ۲۴ [[سوره کهف]] آن را ذکر کرده‌اند. {{متن قرآن|وَلَا تَقُولَنَّ لِشَيْءٍ إِنِّي فَاعِلٌ ذَلِكَ غَدًا * إِلَّا أَنْ يَشَاءَ الله وَاذْكُرْ رَبَّكَ إِذَا نَسِيتَ وَقُلْ عَسَى أَنْ يَهْدِيَنِ رَبِّي لِأَقْرَبَ مِنْ هَذَا رَشَدًا}}<ref>«و هرگز در هیچ کار مگو: “من فردا انجام دهنده آن خواهم بود.” * مگر اینکه (بگویی اگر) خداوند بخواهد و چون فراموش کردی پروردگارت را یاد کن و بگو: امید است پروردگارم مرا به رهیافتی نزدیک‌تر از این رهنمایی کند» سوره کهف، آیه ۲۳-۲۴.</ref> و زنهار درباره چیزی مگوی که من آن را فردا انجام خواهم داد. مگر آن‌که [[خدا]] بخواهد، و چون فراموش کردی پروردگارت را یاد کن و بگو: “امید که پروردگارم مرا به راهی که نزدیک‌تر از این به صواب است، [[هدایت]] کند. لذا نوشته‌اند پس از اوّلین [[وحی]] بر [[پیامبر]]{{صل}} [[نزول قرآن]] مدّتی [[قطع]] شد، که این مدت را “دوران فترت” نامیده‌اند. در کتب [[علوم قرآن]]<ref>ترجمه الاتقان سیوطی، ج۱، باب هفتم، ص۹۵؛ زرقانی، ترجمه مناهل العرفان، ج۱، ص۱۱۰ و ص۲۵۳ و تاریخ قرآن (ر.ک: تاریخ قرآن رامیار ص۷۳؛ حجتی، تاریخ قرآن، ص۳۳؛ بل، ریچارد، درآمدی بر تاریخ قرآن، ترجمه بهاء الدین خرمشاهی، ص۱۶۷.</ref> و [[تفسیر]] از چند روز تا سه سال به [[اختلاف]] [[نقل]] شده است، ولی یقیناً [[دوران فترت]]، سه سال نبوده است؛ زیرا [[تبلیغ]] مخفیانه [[اسلام]] پس از [[بعثت]] جمعاً سه سال بوده و لذا چنین به نظر می‌رسد که فقط چند روزی و به حداکثر چند ماه [[نزول وحی]] منقطع شده است. معمولاً در چنین مواقعی ازدیاد [[شوق]] (در نتیجه [[قطع]] [[ارتباط]]) امری طبیعی است، یعنی پس از بریده شدن رشته [[وحی]]، [[پیامبر]]{{صل}} بیش از پیش به [[نزول]] مجدّد آن [[شوق]] و علاقه پیدا می‌کند و سراسر وجودش آماده دریافت آن می‌گردد، اما [[خداوند]] به [[حکمت]] آن داناتر است؛ در حالی که [[فترت وحی]] به معنای نخست آن فاصله طولانی میان [[پیامبری]] و صاحب شریعتی با صاحب [[شریعت]] و انجام حرکات اصلاحی و [[مبارزه با انحرافات]] [[دینی]] و [[اجتماعی]] است که موجب ایجاد عطش در میان افراد [[فرهیخته]] برای ارسال [[رسول]] می‌گردد: {{متن قرآن|أَنْ تَقُولُوا مَا جَاءَنَا مِنْ بَشِيرٍ وَلَا نَذِيرٍ}}<ref>«تا نگویید نویدبخش و بیم‌دهنده‌ای نزد ما نیامد» سوره مائده، آیه ۱۹.</ref>.