برهان نظم در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - '\<div\sstyle\=\"background\-color\:\srgb\(252\,\s252\,\s233\)\;\stext\-align\:center\;\sfont\-size\:\s85\%\;\sfont\-weight\:\snormal\;\"\>(.*)\'\'\'\[\[(.*)\]\]\'\'\'(.*)\"\'\'\'(.*)\'\'\'\"(.*)\<\/div\> \<div\sstyle\=\"background\-color\:\srgb\(255\,\s245\,\s227\)\;\stext\-align\:center\;\sfont\-size\:\s85\%\;\sfont\-weight\:\snormal\;\"\>(.*)\<\/div\> \<div\sstyle\=\"background\-color\:\srgb\(206\,242\,\s299\)\;\stext\-align\:center\;\sfont\-size\:\s85\%\;\sfont\-weight\:\sn...) |
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
| موضوع مرتبط = برهان نظم | | موضوع مرتبط = برهان نظم | ||
| عنوان مدخل = [[برهان نظم]] | | عنوان مدخل = [[برهان نظم]] | ||
| مداخل مرتبط = | | مداخل مرتبط = [[برهان نظم در کلام اسلامی]] - [[برهان نظم در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = | ||
}} | }} | ||
==مقدمه== | |||
[[نظم]] به معنای یک نوع رابطه هماهنگ میان اجزای یک مجموعه برای تحقق یافتن [[هدف]] مشخصی است؛ به‌گونه‌ای که هر جزئی از اجزای مجموعه، مکمل دیگری بوده و فقدان هریک سبب می‌‌شود که مجموعه [[هدف]] خاص و اثر مطلوب خود را از دست بدهد<ref>کتاب الله خالق الکون، به نقل از سبحانی، مدخل مسائل جدید در علم کلام، ص۷۳.</ref><ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۷۲.</ref>. | |||
[[برهان]] [[نظم]] ساده‌ترین و عمومی‌ترین برهانی است که بر وجود [[خداوند]] اقامه می‌‌شود. این [[برهان]] برخلاف دیگر [[براهین]] که ماهیت [[فلسفی]] و [[عقلی]] دارند، برهانی طبیعی و محصول تجربه [[بشر]] است. شاید ازاین‌روست که [[حکمای اسلامی]] رغبت کمتری به استفاده از این [[برهان]] از خود نشان داده‌اند. | |||
[[برهان]] [[نظم]] را از جهاتی می‌‌توان تقسم نمود: | |||
نخست به اعتبار اینکه پیوند میان اشیا، شرط پیدایش مفهوم [[نظم]] است. [[نظم]] را به دو گونه تقسیم می‌‌کنند: | |||
#[[نظم]] صناعی؛ مانند [[نظم]] قفسه‌های یک کتابخانه و [[نظم]] درون یک ساعت که دست‌ساز [[بشر]] است. | #[[نظم]] صناعی؛ مانند [[نظم]] قفسه‌های یک کتابخانه و [[نظم]] درون یک ساعت که دست‌ساز [[بشر]] است. | ||
#[[نظم]] طبیعی؛ مانند [[نظم]] اجزا و [[بدن انسان]] و [[نظم]] [[عالم هستی]]. ملاک، نوع دوم یعنی [[نظم]] طبیعی است، نه صناعی و قراردادی<ref>جوادی آملی، تبیین براهین اثبات خدا، ص۲۳۸.</ref>. | #[[نظم]] طبیعی؛ مانند [[نظم]] اجزا و [[بدن انسان]] و [[نظم]] [[عالم هستی]]. ملاک، نوع دوم یعنی [[نظم]] طبیعی است، نه صناعی و قراردادی<ref>جوادی آملی، تبیین براهین اثبات خدا، ص۲۳۸.</ref>. | ||
با توجه به رابطه [[علت]] و معلول نیز دو گونه [[نظم]] متصور است: یکی ناشی از "[[علت]] فاعلی" است؛ یعنی هر اثری مؤثری لازم دارد که قبل از آن از لحاظ زمان یا رتبه وجود داشته و آن مؤثر به وجود آورنده این معلول و اثر است. این [[نظم]] به هیچ وجه [[دلیل]] بر وجود [[خدا]] نخواهد بود. | |||
[[نظم]] دیگر ناشی از "[[علت]] غایی" است؛ به این معنا که وضعیت معلول گویای آن است که از [[ناحیه]] [[علت]]، [[انتخاب]] وجود داشته است؛ یعنی برای [[علت]] این امکان وجود داشته است که معلول را به شکلی دیگر درآورد. پس در [[ناحیه]] [[علت]] باید این [[شعور]] و [[ادراک]] وجود داشته باشد که [[هدف]] را بشناسد. | |||
نظمی که در عالم وجود دارد و به عنوان [[دلیل]] بر وجود [[خداوند]] یا [[دلیل]] بر وجود ماوراءالطبیعه محسوب می‌‌گردد، [[نظم]] به معنای دوم است<ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۷۳.</ref>. | |||
البته [[ارزش]] [[برهان]] [[نظم]] تنها در این حد است که ما را تا مرز ماوراءالطبیعه سوق می‌‌دهد. این [[برهان]] همین‌قدر ثابت می‌‌کند که [[طبیعت]] ماورایی دارد و آن ماورا به ذات و نیز به [[افعال]] خود مستشعر است. اما اینکه آن ماورا [[واجب]] است یا ممکن، حادث است یا قدیم، واحد است یا کثیر، محدود است یا نامحدود، [[علم]] و قدرتش متناهی است یا نامتناهی، از [[توان]] این [[برهان]] خارج و برعهده [[فلسفه]] [[الهی]] است<ref>مطهری، توحید، ص۷۹-۸۰؛ مطهری، علل گرایش به مادیگری، ص۱۳۶ و ۱۵۴ - ۱۵۳.</ref>. در ادامه به ساختار، عناصر و تقریرهای [[برهان]] [[نظم]] اشاره می‌‌شود<ref>جهت مطالعه بیشتر تقریر اصل برهان و دفاع از شبهات مربوطه بنگرید به: سبحانی، مدخل مسائل جدید در علم کلام، فصل چهارم و پنجم؛ محمدرضایی، جستارهایی در کلام جدید، مقاله «برهان نظم».</ref><ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۷۳-۷۴.</ref>. | |||
ساختار [[برهان]] [[نظم]] عبارت است از دو مقدمه، که اولی حسی و دومی کلی، برهانی و [[عقلی]] است: | |||
# مقدمه اول: [[عالم طبیعت]] پدیده‌ای منظم است یا اینکه در عالم پدیده‌های منظمی وجود دارد. | |||
# مقدمه دوم: هر نظمی براساس بداهت [[عقلی]] از ناظمی [[حکیم]] و باشعور ناشی می‌‌شود که از روی [[علم]] و [[آگاهی]]، اجزای پدیده منظم را با هماهنگی خاصی برای وصول به هدفی مشخص، کنار هم نهاده است. | |||
تبیین مقدمه اول به عهده دانش‌های طبیعی و اثبات مقدمه دوم به عهده [[عقل]] و [[خرد]] است<ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۷۴.</ref>. | |||
سه عنصر اصلی تشکیل‌دهنده هر مجموعه منظمی عبارت‌اند از: | |||
#[[برنامه‌ریزی]]؛ | #[[برنامه‌ریزی]]؛ | ||
#[[سازمان‌دهی]]؛ | #[[سازمان‌دهی]]؛ | ||
#هدف‌داری. | #هدف‌داری. | ||
همچنین تقریرهای سه‌گانه [[برهان]] [[نظم]] عبارت‌اند از: | |||
#[[برهان]] [[هدفمندی]]: در این [[برهان]]، بر [[هدفمندی]] موجودات منظم تأکید شده است. | #[[برهان]] [[هدفمندی]]: در این [[برهان]]، بر [[هدفمندی]] موجودات منظم تأکید شده است. | ||
#[[برهان]] [[نظم]] موارد جزئی: در این تقریر، از موارد جزئی [[نظم]] به وجود ناظم [[حکیم]] پی برده می‌‌شود. | #[[برهان]] [[نظم]] موارد جزئی: در این تقریر، از موارد جزئی [[نظم]] به وجود ناظم [[حکیم]] پی برده می‌‌شود. | ||
| خط ۳۴: | خط ۴۴: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:10119661.jpg|22px]] [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات علم کلام''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
{{خداشناسی}} | |||
[[رده:مدخل]] | [[رده:مدخل]] | ||
[[رده: | [[رده:اصطلاحات کلامی]] | ||
[[رده: | [[رده:خداشناسی]] | ||