گونه‌شناسی اندیشه منجی موعود در ادیان (کتاب)

گونه‌شناسی اندیشه منجی موعود در ادیان
زبان	فارسی
نویسندگان	علی موحدیان عطار، سید سعید رضا منتظری، مصطفی فرهودی، صادق ابوطالبی، ابوالقاسم جعفری، محمد علی رستمیان، اسدلله آژیر، مهراب صادق‌نیا، محمد حسن محمدی مظفر، مهدی فرمانیان، محمد جاودان، محمد نصیری
ویراستار	علی موحدیان عطار
موضوع	مهدویت در ادیان
مذهب	شیعه
ناشر	[[:رده:انتشارات انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب|انتشارات انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب]][[رده:انتشارات انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب]]
محل نشر	تهران، ایران
سال نشر	۱۳۸۹ ۱۳۹۳ ش
تعداد صفحه	۵۰۴
شابک	‫‭۹۷۸-۹۶۴-۸۰۹۰-۶۶-۶
شماره ملی	‏‫‬‭‏‫‎۱‎۹‎۶‎۱‎۶‎۱‎۶‬

گونه‌شناسی اندیشه منجی موعود در ادیان، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی اندیشه‌هایی موعود گرایی در ادیان مختلف می‌پردازد. پدیدآورندگان این اثر علی موحدیان عطار، سید سعید رضا منتظری، مصطفی فرهودی، صادق ابوطالبی، ابوالقاسم جعفری، محمد علی رستمیان، اسدلله آژیر، مهراب صادق‌نیا، محمد حسن محمدی مظفر، مهدی فرمانیان، محمد جاودان و محمد نصیری هستند. انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب انتشار آن را به عهده داشته است.

دربارهٔ کتاب

در معرفی این کتاب آمده است: «در این پژوهش مصادیق و مفاهیم مختلف از اندیشه موعودگرایی و اندیشه منجی موعود در ادیان مختلف اسلام، مسیحیت، یهودیت، زردتشت، بودایی و فرقه‏‌های اهل سنت، شیعه و عرفان و حکومت اسلامی مورد بحث و بررسی قرار گرفته و مقالاتی در این زمینه نگاشته شده است. در این مقالات نگارندگان به دنبال پاسخ به این سؤال اساسی هستند که آیا همه مصادیق اندیشه منجی موعود در ادیان و ملل مختلف جهان همسو با آرمان‌های موعودگرایانه اسلام و تشیع ارزیابی می‏‏‌شود و یا این‏که همه موعود باور‏ها در ادیان مختلف به یک گونه‌‏اند؟ آیا می‌‏‏شود موعود همه ادیان را مهدی موعود مورد قبول و اعتقاد تشیع دانست؟ در این راستا مقالات متعددی در مورد گونه‌‏شناسی اندیشه منجی موعود در آیین‏‌های زرتشتی، هندو، بودا، ادیان چینی، یهودیت، مسیحیت، سنت نبوی، اسلام، مذاهب اهل سنت، تشیع، عرفان و تصرف اسلامی ارایه شده در هر یک از این مقالات مفاهیم و مصادیق مختلف منجی موعود و مهدویت مورد بحث و بررسی قرار گرفته و دیدگاه‏‌های ارباب مختلف مذاهب و ادیان در این زمینه منعکس گردیده است که حاصل دیدگاه‏‌های متفاوت ادیان مختلف در مسأله موعود باوری در مباحث ذیل خلاصه می‏‏‌شود: از مجموعه این دیدگاه‌‏ها اندیشه‏‌ای جهانی از مسأله موعود باوری استخراج می‏‏‌شود به این معنا که در دین و آئینی به نحوی به ظهور منجی جهانی باور داشته است. اندیشه موعود باوری در ادیان مختلف مبتنی بر اندیشه نجات است و اندک ادیان و مذاهبی را می‌‏‏توان یافت که نسبت به این موضوع بی‏‌‍تفاوت بوده باشند و با اندک ملاحظاتی درباره برخی از دیدگاه‌‏های مطرح شده در کتاب می‏‏‌توان چنین نتیجه گرفت که در دین و فرهنگ همه مردم جهان خمیرمایه اندیشه نجات وجود دارد و این مسأله گوشه‌‏ای از فرهنگ و زندگی آن‌ها را تشکیل می‏‏‌دهد. نتیجه دیگری که از مقالات ارایه شده در زمینه اندیشه منجی موعود می‏‏‌توان گرفت آن است که موعود باوری، اندیشه‏‌ای ماهیتا واحد و یا اندیشه‌‏هایی اساساً متباین می‌‏‏باشد و نقاط مشترک و متمایز فراوانی را می‏‏توان در اندیشه‌‏های مختلف در این زمینه استخراج کرد و این حقیقت را بیان کرد که موعود باوری در همه موارد راویان و مذاهب مختلف به صورت واحدی نبوده و انواعی دارد و اگرچه به نظر می‌‏‏رسد تفاوت‏‌های موعود باوری در ادیان کاملا مهم و انکارناپذیر است، اما شاید در پرتو تبیین همین وجوه متمایز و نقاط تفاوت موعود باوری‌‏ها و با قدری تأمل و تعمق در سطح و مستوای این تمایزات، این حقیقت آشکار گردد که این نقاط متمایز در موعود باوری چندان جوهری و اساسی نیستند. به عبارت دیگر نقاط مشترک میان مصادیق مختلف اندیشه منجی موعود در ادیان از اهمیت جوهری‏تری نسبت به وجوه تمایز میان آن‌ها برخوردار است. در میان مصادیق و مفاهیم مختلف ارایه شده در مورد اندیشه موعود باوری دخالت خداوند متعال در زمین و سرنوشت بشر و آینده جهان و ختم به خیر شدن اوضاع آن کاملاً محسوس است و تقریبا همه ادیان و مذاهبی که به وجود یک منجی موعود جهانی باور دارند آینده‏ای روشن برای جهان تصویر نموده‏‌اند و اراده‏ای فوق طبیعی و فوق بشری را که قاهر بر همه اراده‌‏ها و قدرت‌‏هاست را در پرده مسأله موعود باوری اذعان نموده‏‌اند که این مسأله در ادیان توحیدی بسیار ملموس‏تر به چشم می‌‏‏خورد. در مورد ادیان غیر توحیدی مثل بودایی و آئین‌‏های چینی نیز وجود یک نیروی اخلاقی و جادویی که بر همه نیروهای دیگر غلبه می‌‏‏کند و جهان را به سمت خیر و اصلاًح هدایت می‌‏‏کند نیز کاملا محسوس است. یگانه یا چندگانه بودن موعود ادیان نیز مسأله‏‌ای است که در این مقالات به بحث درباره آن‌ها پرداخته شده است. خاستگاه موعود باوری، مثبت یا منفی بودن اندیشه موعود باوری، کارکردها اندیشه موعود جهانی، رابطه موعود باوری با مسأله جهانی شدن و رابطه آن با صلح یا جنگ جهانی از دیگر مباحث قابل استخراج از مقالات این کتاب است».

فهرست کتاب و پدیدآورندگان

• پیش گفتار
• مقالۀ (۱): «کلیاتی درباره اندیشه منجی موعود» اثر علی موحدیان عطار
• مقالۀ (۲): «گونه‌شناسی اندیشه منجی موعود در آیین زرتشتی» اثر مصطفی فرهودی و سید سعید منتظری
• مقالۀ (۳): «گونه‌شناسی اندیشه منجی موعود در آیین هندو» اثر صادق ابوطالبی
• مقالۀ (۴): «گونه‌شناسی اندیشه منجی موعود در آیین بودا» اثر ابوالقاسم جعفری
• مقالۀ (۵): «گونه‌شناسی اندیشه منجی موعود در ادیان چینی» اثر محمد علی رستمیان
• مقالۀ (۶): «گونه‌شناسی اندیشه منجی موعود در یهودیت» اثر اسد الله آژیر
• مقالۀ (۷): «گونه‌شناسی اندیشه منجی موعود در مسیحیت» اثر مهراب صادق‌نیا
• مقالۀ (۸): «گونه‌شناسی اندیشه منجی موعود در قرآن و سنت نبوی» اثر محمد حسن محمدی مظفر
• مقالۀ (۹): «بازتاب مهدویت در تاریخ سیاسی اسلام» اثر مهدی فرمانیان
• مقالۀ (۱۰): «گونه‌شناسی اندیشه منجی موعود در مذاهب اهل سنت» اثر مهدی فرمانیان
• مقالۀ (۱۱): «گونه‌شناسی اندیشه منجی موعود در عرفان و تصوف اسلامی» اثر محمد نصیری
• مقالۀ (۱۲): «گونه‌شناسی اندیشه منجی موعود در تشیع» اثر محمد جاودان
• مقالۀ (۱۳): «جوهره مهدویت» اثر علی موحدیان عطار

دربارهٔ پدیدآورندگان

مهدی فرمانیان (پدیدآورنده)

مهدی فرمانیان حجت‌ الاسلام‌ والمسلمین مهدی فرمانیان (متولد ۱۳۵۲ ش، کاشان)، محقق و ارزیاب دفتر تبلیغات اسلامی، مدیر گروه و مدیر پژوهش مرکز ادیان، دبیر علمی همایش شیعه‌شناسی، رییس دانشکده مذاهب اسلامی، مدرس جامعة المصطفی العالمیة، ادیان و مذاهب و مؤسسه آموزشی ـ پژوهشی مذاهب اسلامی از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس، به تألیف مقالات و کتب علمی و دینی پرداخته است. «درسنامه تاریخ و عقاید زیدیه»، «معارف کلامی شیعه»، «درآمدی بر پراکندگی وهابیت و سلفی گری در جهان اسلام»، «آشنائی با فرق تشیع»، «آشنائی با فرق تسنن»، «بهائیت در بوته نقد»، «عصمت امامان شیعه»، «امامت در آینه احادیث شیعه»، «مرجعیت علمی اهل بیت نزد فرق مختلف اسلامی» و «بررسی تطبیقی شرایط و ویژگی‌های امام از دیدگاه امامیه و اسماعیلیه» برخی از این آثار است.

مهراب صادق‌نیا (پدیدآورنده)

مهراب صادق‌نیا حجت الاسلام و المسلمین مهراب صادق‌نیا (متولد ۱۳۴۸ ش، دزفول)، تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: ناصر مکارم شیرازی، محمد فاضل لنکرانی، وحید خراسانی پیگیری کرد. همکاری با مراکز پژوهش اسلامی صدا و سیما، دفتر تبلیغات و مطالعات ادیان و مذاهب اسلامى ازجمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس، تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشتهٔ تحریر درآورده است. «مبانی اندیشه اسلامی»، «جایگاه شریعت در قرآن و عهدین»، «تصویر انتظار در عهد جدید»، «موعودگرایی مقاومت و اعتراض»، «کارکردهای مهدویت انسجام بخشی» و «کارکرد معنابخشی مرگ از نگاه قرآن» برخی از این آثار است.

ابوالقاسم جعفری (پدیدآورنده)

ابوالقاسم جعفری حجت‌الاسلام‌ و المسلمین ابوالقاسم جعفری (متولد ۱۳۵۱ش، زنجان)، دارای مدرک دکترای دین‌پژوهشی از دانشگاه ادیان و مذاهب می‌باشد. عضو هیئت علمی در گروه ادیان شرق دانشگاه ادیان و مذاهب، مسئول ارتباطات بین‌الملل و دبیر گروه ادیان شرق دانشگاه ادیان و مذاهب، مدرس دانشگاه ادیان و مذاهب، مرکز تخصصی مهدویت، جامعة المصطفی العالمیة و مرکز تخصصی نماز از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی و دانشگاهی تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشتهٔ تحریر درآورده است. «منجی موعود در آیین بودا»، «نماز در ادیان»، «گونه‌شناسی اندیشه موعود در آیین بودا» و «تأملی در عرفان‌های نوظهور شرقی» برخی از این آثار است.

مصطفی فرهودی (پدیدآورنده)
مصطفی فرهودی حجت الاسلام و المسلمین مصطفی فرهودی، ریاست دانشکده عرفان دانشگاه ادیان و مذاهب ازجمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است. «گونه‌شناسی اندیشه منجی موعود در ادیان» و «گونه‌شناسی اندیشه منجی موعود در آیین زرتشتی» برخی از این آثار است.

محمد صادق ابوطالبی (پدیدآورنده)
محمد صادق ابوطالبی آقای محمد صادق ابوطالبی، تحصیلات دانشگاهی خود را در مقطع کارشناسی ارشد پیگیری کرد. عضویت در هیأت علمی ادیان شرق ازجمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس دانشگاهی تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است. «گونه‌شناسی اندیشه منجی موعود در ادیان» و «گونه‌شناسی اندیشه منجی موعود در آیین هندو» برخی از این آثار است.

محمد علی رستمیان (پدیدآورنده)

محمد علی رستمیان حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد علی رستمیان (متولد ۱۳۴۴ش)، در کنار دروس متداول حوزوی تحصیلات دانشگاهی خود را در مقطع دکتری فلسفه دین مرکز تربیت مدرس به اتمام رساند. مسؤولیت در بخش علوم عقلی مرکز تحقيقات کامپيوتری علوم اسلامی ازجمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی و دانشگاهی تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است. «حاکمیت سیاسی پیامبر و امامان از نگاه قرآن»، «گونه‌شناسی اندیشه منجی موعود در ادیان»، «حاکمیت سیاسی معصومین (ع)» و «گونه‌شناسی اندیشه منجی موعود در ادیان چینی» برخی از این آثار است.

اسدلله آژیر (پدیدآورنده)

اسدلله آژیر آقای دکتر اسدلله آژیر، تحصیلات دانشگاهی خود را در مقطع دکتری فلسفه دین به اتمام رساند. عضویت در هیأت علمی دانشگاه رازی در کرمانشاه ازجمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس دانشگاهی تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است. «(کتاب)»، «گونه‌شناسی اندیشه منجی موعود در ادیان»، «جایگاه عیسی در آخرالزمان‌باوری و منجی‌باوری» و «منجی‌باوری زرتشتی و مسئله تأثیر بر فرهنگ اسرائیلی» برخی از این آثار است.

محمد حسن محمدی مظفر (پدیدآورنده)

محمد حسن محمدی مظفر آقای دکتر محمد حسن محمدی مظفر (متولد ۱۳۴۷ ش، رشت)، دارای مدرک دکتری علوم قرآن و حدیث از دانشگاه قم می‌باشد. دبیری بخش مذاهب مجله هفت آسمان و عضو هیئت علمی مرکز مطالعات ادیان و مذاهب؛ مدرس مدرسه امام خمینی، دانشگاه ادیان و مذاهب از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس، به تألیف مقالات و کتب علمی و دینی پرداخته است.«زندگی‌نامه حسین بن حمدان خصیبی، بنیانگذار فرقه نصیری - علوی»، «نگاهی به تصحیح الفرقة الناجیة»، «امامت در قرآن»، «وجوه تضعیف و تصحیح اسناد زیارت عاشورا»، «ارزیابی مجدد احادیث اسلامی»، «دانش‌نامه دین» برخی از این آثار است.

علی موحدیان عطار (پدیدآورنده)

علی موحدیان عطار آقای دکتر علی موحدیان عطار (متولد ۱۳۴۰ش، اصفهان)، تحصیلات حوزوی خود را در محضر اساتیدی همچون حضرات آیات: محمد تقی بهجت فومنی، مهدی شب‌زنده‌دار و عبدالله جوادی آملی پیگیری کرد. او تحصیلات دانشگاهی خود را در مقطع دکتری کلام با گرایش فلسفه دین و مسایل جدید کلامی تربیت مدرس دانشگاه قم به اتمام رساند. عضویت در انجمن علمی ادیان و مذاهب حوزه علمیه ازجمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس دانشگاهی به راهنمایی و مشاوره پایان‌نامه‌های دانشجویان نیز مشغول است و تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است. «جوهره مهدویت»، «از شک تا یقین»، «گونه‌شناسی اندیشه منجی موعود در ادیان»، «ابعاد جهانی موعودباوری» و «گونه‌شناسی اندیشه موعود در ادیان» برخی از این آثار است.

محمد جاودان (پدیدآورنده)

محمد جاودان آقای دکتر محمد جاودان (متولد ۱۳۴۸ ش، هرمزگان)، مسئول فرهنگی استانداری هرمزگان؛ کارشناس پژوهش ‏فلسفه دانشگاه مفید؛ دبیر بخش مذتهب مجله ‏هفت آسمان دانشگاه مفید؛ مدرس مدرسه امام خمینی، دانشگاه مفید، مرکز ادیان، مدرسه امام خمینی از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس، به تألیف مقالات و کتب علمی و دینی پرداخته است. «معارف کلامی شیعه»، «گونه‌شناسی اندیشه منجی موعود در ادیان»، «زندگی، اندیشه‌ها ‏و آثار ابو حاتم ‏رازی»، «معنا و مبنای تشیع»، «اندیشه‌های نظام تحت تأثیر شیعه»، «آیا خدایی هست؟»، «زمینه‌های بحث فلسفی در ادیان» برخی از این آثار است .

محمد نصیری (پدیدآورنده)
محمد نصیری در مورد آقای محمد نصیری اطلاعاتی در دست نیست.

سید سعید رضا منتظری (پدیدآورنده)

سید سعید رضا منتظری آقای دکتر سید سعید رضا منتظری، تحصیلات دانشگاهی خود را در مقطع دکتری فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشگاه تهران و مسئول راه‌اندازی دانشکده فرهنگ و زبان‌های ملل در دانشگاه ادیان و مذاهب به اتمام رساند. معاونت دانشجویی و فرهنگی پردیس فارابی دانشگاه تهران و مسئولیت راه‌اندازی دانشکده فرهنگ و زبان‌های ملل در دانشگاه ادیان و مذاهب ازجمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی و دانشگاهی به راهنمایی و مشاوره پایان‌نامه‌های دانشجویان نیز مشغول است و تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است. «گونه‌شناسی اندیشه منجی موعود در ادیان» و «گونه‌شناسی اندیشه منجی موعود در آیین زرتشتی» برخی از این آثار است.