حسن سلوک: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-''']] ==پانویس== {{پانویس}} +''']] {{پایان منابع}} ==پانویس== {{پانویس}})) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
| (۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{نبوت}} | {{نبوت}} | ||
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[حسن سلوک در حدیث]] - [[حسن سلوک در تاریخ اسلامی]] - [[حسن سلوک در فقه سیاسی]]| پرسش مرتبط = حسن سلوک (پرسش)}} | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
برای بیان حسن سلوک، یازده [[آیه]] از ده [[سوره]] [[قرآن]] را که در آن کلمه {{متن قرآن|أَحْسَنُ}} و غالباً به صورت مضاف آمده است را از بین ۳۴ آیه در ۲۰ سوره قرآن [[انتخاب]]، و برای تبیین حسن سلوک به معنای [[رفتار نیکو]]، به بررسی آنها می‌پردازیم. بنابراین، در ابتدا [[آیات]] را به ترتیب مصحفی آن، تنظیم، و بعد از آن، درباره آن از لحاظ لغوی تحقیق می‌کنیم. سپس از کتب [[تفسیری]] [[علمای شیعه]] و [[اهل تسنن]]، از [[عهد]] [[شیخ طایفه]]، [[علی بن حسن]] [[طوسی]]، تا عصر حاضر، و کتب [[تفسیر]] [[روایی]] [[شیعه]] و [[سنی]]، آیات آن را بررسی می‌نمایم و در مرحله آخر، با [[عنایات]] [[خاصه]] [[خدای رحمان]] به [[تدبر]] در آن آیات می‌پردازیم.<ref>[[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|فرهنگ قرآن ج۱]]، ص ۵۳۷.</ref> | برای بیان حسن سلوک، یازده [[آیه]] از ده [[سوره]] [[قرآن]] را که در آن کلمه {{متن قرآن|أَحْسَنُ}} و غالباً به صورت مضاف آمده است را از بین ۳۴ آیه در ۲۰ سوره قرآن [[انتخاب]]، و برای تبیین حسن سلوک به معنای [[رفتار نیکو]]، به بررسی آنها می‌پردازیم. بنابراین، در ابتدا [[آیات]] را به ترتیب مصحفی آن، تنظیم، و بعد از آن، درباره آن از لحاظ لغوی تحقیق می‌کنیم. سپس از کتب [[تفسیری]] [[علمای شیعه]] و [[اهل تسنن]]، از [[عهد]] [[شیخ طایفه]]، [[علی بن حسن]] [[طوسی]]، تا عصر حاضر، و کتب [[تفسیر]] [[روایی]] [[شیعه]] و [[سنی]]، آیات آن را بررسی می‌نمایم و در مرحله آخر، با [[عنایات]] [[خاصه]] [[خدای رحمان]] به [[تدبر]] در آن آیات می‌پردازیم.<ref>[[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|فرهنگ قرآن ج۱]]، ص ۵۳۷.</ref> | ||
==در معنای احسن== | == در معنای احسن == | ||
راغب در مفردات فرموده: [[حسن]] [[سلوک]]، عبارت است از هر چیز مسرت‌بخشی که مورد رغبت باشد، و قوله تعالی: {{متن قرآن|الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ}}<ref>«کسانی که گفتار را می‌شنوند آنگاه از بهترین آن پیروی می‌کنند» سوره زمر، آیه ۱۸.</ref>؛ یعنی از [[شبهه]] به دور است، و قوله تعالی: {{متن قرآن|وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا}}<ref>«و با مردم سخن خوب بگویید» سوره بقره، آیه ۸۳.</ref>؛ یعنی کلمه [[نیکو]]، و قوله تعالی: {{متن قرآن|وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ حُكْمًا لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ}}<ref>«آیا داوری (دوره) “جاهلیّت” را می‌جویند؟ و برای گروهی که یقین دارند، در داوری از خداوند بهتر کیست؟» سوره مائده، آیه ۵۰.</ref>، اگر گفته شود [[حکم]] او نیکوست برای کسی که [[یقین]] دارد و برای کسی که یقین ندارد، برای چه این نیکویی به یقین داران مختص شده است؟ گفته خواهد شد: [[هدف]]، [[ظهور]] نیکویی آن و اطلاع یافتن بر آن است، و آن، برای کسی که [[تزکیه]] شده و [[طیب]] و [[پاک]] گردیده و بر [[حکمت]] [[خدای تعالی]] اطلاع یافته، ظاهر می‌شود، نه [[جاهلان]]<ref>مفردات، ص۱۱۸.</ref>. | راغب در مفردات فرموده: [[حسن]] [[سلوک]]، عبارت است از هر چیز مسرت‌بخشی که مورد رغبت باشد، و قوله تعالی: {{متن قرآن|الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ}}<ref>«کسانی که گفتار را می‌شنوند آنگاه از بهترین آن پیروی می‌کنند» سوره زمر، آیه ۱۸.</ref>؛ یعنی از [[شبهه]] به دور است، و قوله تعالی: {{متن قرآن|وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا}}<ref>«و با مردم سخن خوب بگویید» سوره بقره، آیه ۸۳.</ref>؛ یعنی کلمه [[نیکو]]، و قوله تعالی: {{متن قرآن|وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ حُكْمًا لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ}}<ref>«آیا داوری (دوره) “جاهلیّت” را می‌جویند؟ و برای گروهی که یقین دارند، در داوری از خداوند بهتر کیست؟» سوره مائده، آیه ۵۰.</ref>، اگر گفته شود [[حکم]] او نیکوست برای کسی که [[یقین]] دارد و برای کسی که یقین ندارد، برای چه این نیکویی به یقین داران مختص شده است؟ گفته خواهد شد: [[هدف]]، [[ظهور]] نیکویی آن و اطلاع یافتن بر آن است، و آن، برای کسی که [[تزکیه]] شده و [[طیب]] و [[پاک]] گردیده و بر [[حکمت]] [[خدای تعالی]] اطلاع یافته، ظاهر می‌شود، نه [[جاهلان]]<ref>مفردات، ص۱۱۸.</ref>. | ||
فخرالدین در مجمع‌البحرین فرموده: فی قوله تعالی: {{متن قرآن|وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ}}<ref>«و به یقین نیکوتر از آنچه انجام می‌دادند پاداششان را خواهیم داد» سوره نحل، آیه ۹۷.</ref>؛ یعنی بر نیکویی‌هایی که آنان انجام دادند، مسلماً [[پاداش]] می‌دهیم، و قوله: {{متن قرآن|وَاتَّبِعُوا أَحْسَنَ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ}}<ref>«از بهترین چیزی که از پروردگارتان به سوی شما فرو فرستاده شده است، پیروی کنید» سوره زمر، آیه ۵۵.</ref>؛ یعنی [[قرآن]]، به [[دلیل]] قوله: {{متن قرآن|اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ}}<ref>«خداوند است که بهترین گفتار را (به گونه) کتابی (با آیاتی) همانند دوگانه (یعنی مکرّر) فرو فرستاده است» سوره زمر، آیه ۲۳.</ref>، و گفته‌اند: آن به جا آوردن [[مأمور]] به و ترک منهی عنه است، و قوله: {{متن قرآن|فَبَشِّرْ عِبَادِ * الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ}}<ref>«پس به بندگان من مژده بده! * کسانی که گفتار را می‌شنوند آنگاه از بهترین آن پیروی می‌کنند» سوره زمر، آیه ۱۷-۱۸.</ref>، مراد از {{متن قرآن|عِبَادِ}} کسانی هستند که [[متواضع]] بوده و [[اهل]] [[توبه]] و انابه‌اند، و مراد آنها هستند که در تمییز بین [[حسن]] و احسن در [[دین]] [[نقادی]] می‌کنند، و در [[روایت]] [[ابی‌بصیر]] از یکی از [[صادقین]]{{عم}} فی قول [[الله]]: {{متن قرآن|فَبَشِّرْ عِبَادِ * الَّذِينَ...}}، آمده است که فرمود: آنان [[مسلمانان]] [[آل محمد]]{{صل}} هستند که چون [[حدیثی]] را بشنوند، به همان نحوی که آن را شنیده‌اند، ادا می‌کنند؛ نه چیزی بر آن می‌افزایند و نه چیزی از آن کم می‌نمایند، و قوله: {{متن قرآن|فَخُذْهَا بِقُوَّةٍ وَأْمُرْ قَوْمَكَ يَأْخُذُوا بِأَحْسَنِهَا}}<ref>«پس (گفتیم) آن را با توانمندی بستان و به قوم خود فرمان ده تا نیکوترین آن را برگزینند» سوره اعراف، آیه ۱۴۵.</ref>؛ یعنی در آن چیزی که آن حسن و احسن است، مانند: [[قصاص]] کردن و [[عفو]] کردن، [[پیروز]] شدن و [[صبر]] و [[استقامت]] ورزیدن، پس آنان را امر به آن چیزی کن که آن، داخل در نیکویی بوده، و در [[ثواب]] بیشتر است، مانند: قوله: {{متن قرآن|وَاتَّبِعُوا أَحْسَنَ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ}}<ref>«از بهترین چیزی که از پروردگارتان به سوی شما فرو فرستاده شده است، پیروی کنید» سوره زمر، آیه ۵۵.</ref>، و گفته‌اند: [[پند]] و [[نصیحت]] بگیرند به آنچه [[واجب]] یا [[مستحب]] است؛ زیرا آن، بهتر از [[مباح]] است، و قوله: {{متن قرآن|وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ}}<ref>«و با آنان با روشی که بهتر باشد چالش ورز!» سوره نحل، آیه ۱۲۵.</ref> را فرمود: {{عربی|يعني بالقرآن}}<ref>مجمع البحرین، ص۵۰۳.</ref>. | فخرالدین در مجمع‌البحرین فرموده: فی قوله تعالی: {{متن قرآن|وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ}}<ref>«و به یقین نیکوتر از آنچه انجام می‌دادند پاداششان را خواهیم داد» سوره نحل، آیه ۹۷.</ref>؛ یعنی بر نیکویی‌هایی که آنان انجام دادند، مسلماً [[پاداش]] می‌دهیم، و قوله: {{متن قرآن|وَاتَّبِعُوا أَحْسَنَ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ}}<ref>«از بهترین چیزی که از پروردگارتان به سوی شما فرو فرستاده شده است، پیروی کنید» سوره زمر، آیه ۵۵.</ref>؛ یعنی [[قرآن]]، به [[دلیل]] قوله: {{متن قرآن|اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ}}<ref>«خداوند است که بهترین گفتار را (به گونه) کتابی (با آیاتی) همانند دوگانه (یعنی مکرّر) فرو فرستاده است» سوره زمر، آیه ۲۳.</ref>، و گفته‌اند: آن به جا آوردن [[مأمور]] به و ترک منهی عنه است، و قوله: {{متن قرآن|فَبَشِّرْ عِبَادِ * الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ}}<ref>«پس به بندگان من مژده بده! * کسانی که گفتار را می‌شنوند آنگاه از بهترین آن پیروی می‌کنند» سوره زمر، آیه ۱۷-۱۸.</ref>، مراد از {{متن قرآن|عِبَادِ}} کسانی هستند که [[متواضع]] بوده و [[اهل]] [[توبه]] و انابه‌اند، و مراد آنها هستند که در تمییز بین [[حسن]] و احسن در [[دین]] [[نقادی]] می‌کنند، و در [[روایت]] [[ابی‌بصیر]] از یکی از [[صادقین]] {{عم}} فی قول [[الله]]: {{متن قرآن|فَبَشِّرْ عِبَادِ * الَّذِينَ...}}، آمده است که فرمود: آنان [[مسلمانان]] [[آل محمد]] {{صل}} هستند که چون [[حدیثی]] را بشنوند، به همان نحوی که آن را شنیده‌اند، ادا می‌کنند؛ نه چیزی بر آن می‌افزایند و نه چیزی از آن کم می‌نمایند، و قوله: {{متن قرآن|فَخُذْهَا بِقُوَّةٍ وَأْمُرْ قَوْمَكَ يَأْخُذُوا بِأَحْسَنِهَا}}<ref>«پس (گفتیم) آن را با توانمندی بستان و به قوم خود فرمان ده تا نیکوترین آن را برگزینند» سوره اعراف، آیه ۱۴۵.</ref>؛ یعنی در آن چیزی که آن حسن و احسن است، مانند: [[قصاص]] کردن و [[عفو]] کردن، [[پیروز]] شدن و [[صبر]] و [[استقامت]] ورزیدن، پس آنان را امر به آن چیزی کن که آن، داخل در نیکویی بوده، و در [[ثواب]] بیشتر است، مانند: قوله: {{متن قرآن|وَاتَّبِعُوا أَحْسَنَ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ}}<ref>«از بهترین چیزی که از پروردگارتان به سوی شما فرو فرستاده شده است، پیروی کنید» سوره زمر، آیه ۵۵.</ref>، و گفته‌اند: [[پند]] و [[نصیحت]] بگیرند به آنچه [[واجب]] یا [[مستحب]] است؛ زیرا آن، بهتر از [[مباح]] است، و قوله: {{متن قرآن|وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ}}<ref>«و با آنان با روشی که بهتر باشد چالش ورز!» سوره نحل، آیه ۱۲۵.</ref> را فرمود: {{عربی|يعني بالقرآن}}<ref>مجمع البحرین، ص۵۰۳.</ref>. | ||
و در [[فرهنگ]] عمید فرموده: احسن (به [[فتح]] همزه و سین)، به معنای خوب تر، نیکوتر، بهتر<ref>فرهنگ عمید، ص۹۳.</ref>.<ref>[[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|فرهنگ قرآن ج۱]]، ص ۵۳۸.</ref> | و در [[فرهنگ]] عمید فرموده: احسن (به [[فتح]] همزه و سین)، به معنای خوب تر، نیکوتر، بهتر<ref>فرهنگ عمید، ص۹۳.</ref>.<ref>[[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|فرهنگ قرآن ج۱]]، ص ۵۳۸.</ref> | ||
== منابع == | |||
==منابع== | |||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:1100560.jpg|22px]] [[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ قرآن''']] | # [[پرونده:1100560.jpg|22px]] [[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ قرآن''']] | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:حسن سلوک]] | [[رده:حسن سلوک]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۴ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۲۳:۴۱
حسن سلوک از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: حسن سلوک در حدیث - حسن سلوک در تاریخ اسلامی - حسن سلوک در فقه سیاسی - پرسش‌های مرتبطمقدمه
برای بیان حسن سلوک، یازده آیه از ده سوره قرآن را که در آن کلمه ﴿أَحْسَنُ﴾ و غالباً به صورت مضاف آمده است را از بین ۳۴ آیه در ۲۰ سوره قرآن انتخاب، و برای تبیین حسن سلوک به معنای رفتار نیکو، به بررسی آنها می‌پردازیم. بنابراین، در ابتدا آیات را به ترتیب مصحفی آن، تنظیم، و بعد از آن، درباره آن از لحاظ لغوی تحقیق می‌کنیم. سپس از کتب تفسیری علمای شیعه و اهل تسنن، از عهد شیخ طایفه، علی بن حسن طوسی، تا عصر حاضر، و کتب تفسیر روایی شیعه و سنی، آیات آن را بررسی می‌نمایم و در مرحله آخر، با عنایات خاصه خدای رحمان به تدبر در آن آیات می‌پردازیم.[۱]
در معنای احسن
راغب در مفردات فرموده: حسن سلوک، عبارت است از هر چیز مسرت‌بخشی که مورد رغبت باشد، و قوله تعالی: ﴿الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ﴾[۲]؛ یعنی از شبهه به دور است، و قوله تعالی: ﴿وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا﴾[۳]؛ یعنی کلمه نیکو، و قوله تعالی: ﴿وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ حُكْمًا لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ﴾[۴]، اگر گفته شود حکم او نیکوست برای کسی که یقین دارد و برای کسی که یقین ندارد، برای چه این نیکویی به یقین داران مختص شده است؟ گفته خواهد شد: هدف، ظهور نیکویی آن و اطلاع یافتن بر آن است، و آن، برای کسی که تزکیه شده و طیب و پاک گردیده و بر حکمت خدای تعالی اطلاع یافته، ظاهر می‌شود، نه جاهلان[۵].
فخرالدین در مجمع‌البحرین فرموده: فی قوله تعالی: ﴿وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾[۶]؛ یعنی بر نیکویی‌هایی که آنان انجام دادند، مسلماً پاداش می‌دهیم، و قوله: ﴿وَاتَّبِعُوا أَحْسَنَ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ﴾[۷]؛ یعنی قرآن، به دلیل قوله: ﴿اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ﴾[۸]، و گفته‌اند: آن به جا آوردن مأمور به و ترک منهی عنه است، و قوله: ﴿فَبَشِّرْ عِبَادِ * الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ﴾[۹]، مراد از ﴿عِبَادِ﴾ کسانی هستند که متواضع بوده و اهل توبه و انابه‌اند، و مراد آنها هستند که در تمییز بین حسن و احسن در دین نقادی می‌کنند، و در روایت ابی‌بصیر از یکی از صادقین (ع) فی قول الله: ﴿فَبَشِّرْ عِبَادِ * الَّذِينَ...﴾، آمده است که فرمود: آنان مسلمانان آل محمد (ص) هستند که چون حدیثی را بشنوند، به همان نحوی که آن را شنیده‌اند، ادا می‌کنند؛ نه چیزی بر آن می‌افزایند و نه چیزی از آن کم می‌نمایند، و قوله: ﴿فَخُذْهَا بِقُوَّةٍ وَأْمُرْ قَوْمَكَ يَأْخُذُوا بِأَحْسَنِهَا﴾[۱۰]؛ یعنی در آن چیزی که آن حسن و احسن است، مانند: قصاص کردن و عفو کردن، پیروز شدن و صبر و استقامت ورزیدن، پس آنان را امر به آن چیزی کن که آن، داخل در نیکویی بوده، و در ثواب بیشتر است، مانند: قوله: ﴿وَاتَّبِعُوا أَحْسَنَ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ﴾[۱۱]، و گفته‌اند: پند و نصیحت بگیرند به آنچه واجب یا مستحب است؛ زیرا آن، بهتر از مباح است، و قوله: ﴿وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ﴾[۱۲] را فرمود: يعني بالقرآن[۱۳]. و در فرهنگ عمید فرموده: احسن (به فتح همزه و سین)، به معنای خوب تر، نیکوتر، بهتر[۱۴].[۱۵]
منابع
پانویس
- ↑ امامی، عبدالنبی، فرهنگ قرآن ج۱، ص ۵۳۷.
- ↑ «کسانی که گفتار را می‌شنوند آنگاه از بهترین آن پیروی می‌کنند» سوره زمر، آیه ۱۸.
- ↑ «و با مردم سخن خوب بگویید» سوره بقره، آیه ۸۳.
- ↑ «آیا داوری (دوره) “جاهلیّت” را می‌جویند؟ و برای گروهی که یقین دارند، در داوری از خداوند بهتر کیست؟» سوره مائده، آیه ۵۰.
- ↑ مفردات، ص۱۱۸.
- ↑ «و به یقین نیکوتر از آنچه انجام می‌دادند پاداششان را خواهیم داد» سوره نحل، آیه ۹۷.
- ↑ «از بهترین چیزی که از پروردگارتان به سوی شما فرو فرستاده شده است، پیروی کنید» سوره زمر، آیه ۵۵.
- ↑ «خداوند است که بهترین گفتار را (به گونه) کتابی (با آیاتی) همانند دوگانه (یعنی مکرّر) فرو فرستاده است» سوره زمر، آیه ۲۳.
- ↑ «پس به بندگان من مژده بده! * کسانی که گفتار را می‌شنوند آنگاه از بهترین آن پیروی می‌کنند» سوره زمر، آیه ۱۷-۱۸.
- ↑ «پس (گفتیم) آن را با توانمندی بستان و به قوم خود فرمان ده تا نیکوترین آن را برگزینند» سوره اعراف، آیه ۱۴۵.
- ↑ «از بهترین چیزی که از پروردگارتان به سوی شما فرو فرستاده شده است، پیروی کنید» سوره زمر، آیه ۵۵.
- ↑ «و با آنان با روشی که بهتر باشد چالش ورز!» سوره نحل، آیه ۱۲۵.
- ↑ مجمع البحرین، ص۵۰۳.
- ↑ فرهنگ عمید، ص۹۳.
- ↑ امامی، عبدالنبی، فرهنگ قرآن ج۱، ص ۵۳۸.