آسیب‌شناسی آزادی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث آزادی است. آسیب‌شناسی آزادی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: آسیب‌شناسی آزادی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

آزادی اگر دارای مرز باشد دچار آسیب نمی شود. یکی از آسیب‌های آن فهم نادرست از آزادی است و آسیب اساسی‌تر کج فهمی و بدفهمی از آن است. قلمرو و مرز آزادی وابسته به تعریف و ملاک آزادی است. وقتی آزادی بر اساس اسلام تعریف شد و ملاک آن الهی باشد؛ مرزهای آن نیز بر همان اساس تعیین می‌گردد.

مقدمه

آزادی همچون هر امر ارزشمند دیگر ممکن است دچار آسیب‌هایی شود و به پیامدهای ناخواسته و نامطلوبی منجر شود. یک آسیب در فهم معنای آزادی، محدود کردن آن در حوزه سیاسی و عدم توجه به دیگر ابعاد آزادی اجتماعی است. اما آسیب اساسی‌تر، بدفهمی از آن است. توهم تعارض آزادی با دین یکی از این بدفهمی‌هاست. این بدفهمی دو موضع نسبت به آن ایجاد کرده است: موضع ترس از آزادی و موضع نگاه غربی به آزادی و اباحی‌گری. به هیچ وجه پذیرفتنی نیست که بر اساس مصلحتی پنداری، آن هم خارج از حدود قانونی و ایمان رایج، محدودیتی برای آزادی قایل شده، کوبیدن دین به نام آزادی نیز خطرناک است و نمی‌توان با سوء استفاده از آزادی، دین را مخدوش کرد. عدم تعادل در مطالبه ارزش‌هایی چون آزادی، امنیت، دین و استقلال یک آسیب جدی است و همگان، به ویژه دستگاه‌های حکومتی، در این مورد مسئول‌اند.

دشمن و دوستانِ دشمن نیز با سوء تعبیر از آزادی، سوء استفاده زیادی می‌کنند از جمله اینها تشدید فضای اختلاف و تشنج، تشویش افکار عمومی، ایجاد بدبینی نسبت به نظام و تضعیف اعتماد به مسئولان، شبهه افکنی، ترویج فرهنگ بیگانه، میراندن روح امید، بزرگ‌نمایی قضایای کوچک، توهین به نهادهای اصلی کشور، بدگویی آشکار و صریح از اشخاص، ترویج منکرات و فحشا و بی‌بندوباری و … است. جلوگیری از سوء استفاده‌ها به معنای این نیست که دشمنان نظام و مخالفان اسلام نمی‌توانند در این نظام زندگی کنند.

باید توجه داشت که دشمن و دوستان دشمن قابل اعتماد نیستند و آزادی‌خواهی آنان را نمی‌توان باور کرد.

مرزهای آزادی

قلمرو و مرز آزادی وابسته به تعریف و ملاک آزادی است. وقتی آزادی بر اساس اسلام تعریف شد و ملاک آن الهی باشد؛ مرزهای آن نیز بر همان اساس تعیین می‌گردد. مرزهای آزادی با فهم صحیح از قرآن و حدیث به دست می‌آید.

اساسی‌ترین مرز آزادی اصل اسلام است. بنابراین، سوق مردم به بی‌ایمانی و عقاید مخالف اسلام و اشاعه فساد فکری آزاد نیست و آن خیانت است. حد آزادی حدودی است که اسلام تعیین کرده است و در درون آن مرزهاست که آزادی باید استفاده شود.

اخلاق یکی از فارق‌های اساسی دیگر میان آزادی اسلامی و آزادی لیبرالی غربی است. در لیبرالیسم غربی حقیقت و ارزش‌های اخلاقی نسبی است و اعتقاد به ارزش‌های اخلاقی بر عدم اعتقاد به آنها ترجیح ندارد اما در اسلام، ارزش‌های اخلاقی و معنوی مرز آزادی‌اند.

منابع

1. حسنی، ابوالحسن، مقاله «آزادی اسلامی»، منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲