جهاد اکبر: تفاوت میان نسخه‌ها
(←منابع) |
|||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
جهاد اکبر به معنای [[مبارزه با نفس اماره]] است. جهاد اکبر، مقابل [[جهاد اصغر]] ([[جهاد با دشمن]] بیرونی) عبارت است از [[ستیز]] و [[مخالفت با نفس]] و خواهش‌های آن ـ که [[انسان]] را وادار به [[مخالفت]] با [[خداوند متعال]] و [[سرپیچی]] از دستورهای او می‌کند ـ به ترک شهوت‌های [[شیطانی]] و [[گردن نهادن]] به دستورهای [[خداوند متعال]] و پیراستن نفس از [[صفات]] [[ناشایست]] و آراستن آن به [[صفات نیکو]]. عنوان یاد شده برگرفته از روایتی از [[رسول خدا]] {{صل}} است که به گروهی از [[اصحاب]] که از [[نبرد]] با [[دشمن]] باز می‌گشتند، فرمود: مرحبا به قومی که [[جهاد اصغر]] را به انجام رسانده‌اند، و جهاد اکبر بر ایشان باقی است. گفتند: ای [[پیامبر خدا]]، جهاد اکبر چیست؟ فرمود [[جهاد با نفس]]<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ النَّبِيَّ ص بَعَثَ بِسَرِيَّةٍ فَلَمَّا رَجَعُوا قَالَ مَرْحَباً بِقَوْمٍ قَضَوُا الْجِهَادَ الْأَصْغَرَ وَ بَقِيَ الْجِهَادُ الْأَكْبَرُ قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ ص وَ مَا الْجِهَادُ الْأَكْبَرُ قَالَ جِهَادُ النَّفْسِ}}، کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج5، ص12؛ وسائل الشیعة، ج۱۵، ص۱۶۱.</ref>. از این عنوان به مناسبت در باب [[جهاد]] [[سخن]] گفته‌اند. [[پیروی]] از [[نفس اماره]] به [[ترک واجبات]] و [[ارتکاب محرمات]]، [[حرام]] و [[مخالفت]] با آن به انجام دادن [[واجبات]] و اجتناب از [[محرمات]]، [[واجب]] است<ref>کلمة التقوی، ج۲، ص۳۳۰-۳۳۱.</ref>.<ref>مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]]، ج۳، ص۱۴۱-۱۴۶</ref> | جهاد اکبر به معنای [[مبارزه با نفس اماره]] است. جهاد اکبر، مقابل [[جهاد اصغر]] ([[جهاد با دشمن]] بیرونی) عبارت است از [[ستیز]] و [[مخالفت با نفس]] و خواهش‌های آن ـ که [[انسان]] را وادار به [[مخالفت]] با [[خداوند متعال]] و [[سرپیچی]] از دستورهای او می‌کند ـ به ترک شهوت‌های [[شیطانی]] و [[گردن نهادن]] به دستورهای [[خداوند متعال]] و پیراستن نفس از [[صفات]] [[ناشایست]] و آراستن آن به [[صفات نیکو]]. عنوان یاد شده برگرفته از روایتی از [[رسول خدا]] {{صل}} است که به گروهی از [[اصحاب]] که از [[نبرد]] با [[دشمن]] باز می‌گشتند، فرمود: مرحبا به قومی که [[جهاد اصغر]] را به انجام رسانده‌اند، و جهاد اکبر بر ایشان باقی است. گفتند: ای [[پیامبر خدا]]، جهاد اکبر چیست؟ فرمود [[جهاد با نفس]]<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ النَّبِيَّ ص بَعَثَ بِسَرِيَّةٍ فَلَمَّا رَجَعُوا قَالَ مَرْحَباً بِقَوْمٍ قَضَوُا الْجِهَادَ الْأَصْغَرَ وَ بَقِيَ الْجِهَادُ الْأَكْبَرُ قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ ص وَ مَا الْجِهَادُ الْأَكْبَرُ قَالَ جِهَادُ النَّفْسِ}}، کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج5، ص12؛ وسائل الشیعة، ج۱۵، ص۱۶۱.</ref>. از این عنوان به مناسبت در باب [[جهاد]] [[سخن]] گفته‌اند. [[پیروی]] از [[نفس اماره]] به [[ترک واجبات]] و [[ارتکاب محرمات]]، [[حرام]] و [[مخالفت]] با آن به انجام دادن [[واجبات]] و اجتناب از [[محرمات]]، [[واجب]] است<ref>کلمة التقوی، ج۲، ص۳۳۰-۳۳۱.</ref>.<ref>مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]]، ج۳، ص۱۴۱-۱۴۶</ref> | ||
== اهمیت | == اهمیت و جایگاه == | ||
[[برترین]] [[جهاد]] در [[اسلام]]، [[جهاد با نفس]] است. سفارش به [[تهذیب]] و [[تزکیه نفس]]، تحصیل [[آداب]] [[شرعی]] و [[معارف الهی]] مقصد اصلی [[بعثت پیامبران]] {{عم}} است<ref>امام خمینی، جهاد اکبر، ص۱۱ ـ ۱۲.</ref>. | [[برترین]] [[جهاد]] در [[اسلام]]، [[جهاد با نفس]] است. سفارش به [[تهذیب]] و [[تزکیه نفس]]، تحصیل [[آداب]] [[شرعی]] و [[معارف الهی]] مقصد اصلی [[بعثت پیامبران]] {{عم}} است<ref>امام خمینی، جهاد اکبر، ص۱۱ ـ ۱۲.</ref>. | ||
برخی از اندیشمندان مسلمان معتقدند ریشه تمام اختلافاتی که [[هدف]] مشخص و مقدسی نداشته باشد به [[حب دنیا]] برمی‌گردد<ref>امام خمینی، جهاد اکبر، ص۲۵ ـ ۳۰.</ref>. ایشان نیروی [[عقل]] را در کنار [[بعثت پیامبران]] {{عم}} [[عنایت الهی]] به بندگانش می‌داند تا دچار [[عذاب]] [[جهنم]] نشوند و در ادامه می‌افزاید اگر عوامل یادشده مایه [[بیداری]] [[بندگان]] نشوند، [[خداوند]] آنان را از طریق گرفتاری‌های دیگری چون [[فقر]] و [[بیماری]] بیدار می‌کند<ref>امام خمینی، جهاد اکبر، ص۳۳ ـ ۳۶.</ref> و [[دوران جوانی]] را بهترین [[زمان]] برای [[اصلاح]] و [[تهذیب]] می‌داند<ref>امام خمینی، جهاد اکبر، ص۵۱ ـ ۶۰.</ref>.<ref>[[ناصرالدین انصاری قمی|انصاری قمی، ناصرالدین]]، [[جهاد اکبر یا مبارزه با نفس (مقاله)| مقاله «جهاد اکبر یا مبارزه با نفس»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۴ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی]]، ج۴، ص ۱۹۳.</ref> | |||
[[قرآن کریم]] در برخی [[آیات]]<ref>سوره شمس، آیه ۹.</ref> بعد از قسم‌های متعدد، کسی را «[[رستگار]]» دانسته که نفس خود را [[تهذیب]] کرده باشد. [[روایات اسلامی]] نیز که [[جهاد با نفس]] و خواهش‌های آن را به عنوان «جهاد اکبر» یاد کرده، آن را بزرگتر از [[جهاد نظامی]] دانسته است<ref>اشعث کوفی، محمد بن محمد اشعث، الجعفریات (الأشعثیات)، ص۷۸.</ref>. جهاد با نفس، خارج شدن از [[تصرف]] و [[تسلط]] نیروهای [[شیطانی]] و ورود در [[سیطره]] نیروهای [[الهی]] است<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ص۶۱.</ref>. | [[قرآن کریم]] در برخی [[آیات]]<ref>سوره شمس، آیه ۹.</ref> بعد از قسم‌های متعدد، کسی را «[[رستگار]]» دانسته که نفس خود را [[تهذیب]] کرده باشد. [[روایات اسلامی]] نیز که [[جهاد با نفس]] و خواهش‌های آن را به عنوان «جهاد اکبر» یاد کرده، آن را بزرگتر از [[جهاد نظامی]] دانسته است<ref>اشعث کوفی، محمد بن محمد اشعث، الجعفریات (الأشعثیات)، ص۷۸.</ref>. جهاد با نفس، خارج شدن از [[تصرف]] و [[تسلط]] نیروهای [[شیطانی]] و ورود در [[سیطره]] نیروهای [[الهی]] است<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ص۶۱.</ref>. | ||
نسخهٔ ۲۷ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۶:۰۳
این مدخل زیرشاخهٔ بحث جهاد است. جهاد اکبر از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: جهاد اکبر در قرآن - جهاد اکبر در حدیث - جهاد اکبر در فقه اسلامی - جهاد اکبر در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردجهاد اکبر در مقابل جهاد اصغر، به معنای مبارزه با نفس اماره و مخالفت با نفس و خواهش‌های آن است. این عنوان از روایت پیامبر خاتم(ص) برداشت شده است. پیروی از نفس اماره به ترک واجبات و ارتکاب محرمات، حرام و مخالفت با آن به انجام دادن واجبات و اجتناب از محرمات، واجب است. اهمیت این نوع از جهاد این است که جهاد با دشمنان بیرونی نیز بدون کنار زدن موانع درونی، متحقق نمی‌شود.
معناشناسی
جهاد اکبر به معنای مبارزه با نفس اماره است. جهاد اکبر، مقابل جهاد اصغر (جهاد با دشمن بیرونی) عبارت است از ستیز و مخالفت با نفس و خواهش‌های آن ـ که انسان را وادار به مخالفت با خداوند متعال و سرپیچی از دستورهای او می‌کند ـ به ترک شهوت‌های شیطانی و گردن نهادن به دستورهای خداوند متعال و پیراستن نفس از صفات ناشایست و آراستن آن به صفات نیکو. عنوان یاد شده برگرفته از روایتی از رسول خدا (ص) است که به گروهی از اصحاب که از نبرد با دشمن باز می‌گشتند، فرمود: مرحبا به قومی که جهاد اصغر را به انجام رسانده‌اند، و جهاد اکبر بر ایشان باقی است. گفتند: ای پیامبر خدا، جهاد اکبر چیست؟ فرمود جهاد با نفس[۱]. از این عنوان به مناسبت در باب جهاد سخن گفته‌اند. پیروی از نفس اماره به ترک واجبات و ارتکاب محرمات، حرام و مخالفت با آن به انجام دادن واجبات و اجتناب از محرمات، واجب است[۲].[۳]
اهمیت و جایگاه
برترین جهاد در اسلام، جهاد با نفس است. سفارش به تهذیب و تزکیه نفس، تحصیل آداب شرعی و معارف الهی مقصد اصلی بعثت پیامبران (ع) است[۴].
برخی از اندیشمندان مسلمان معتقدند ریشه تمام اختلافاتی که هدف مشخص و مقدسی نداشته باشد به حب دنیا برمی‌گردد[۵]. ایشان نیروی عقل را در کنار بعثت پیامبران (ع) عنایت الهی به بندگانش می‌داند تا دچار عذاب جهنم نشوند و در ادامه می‌افزاید اگر عوامل یادشده مایه بیداری بندگان نشوند، خداوند آنان را از طریق گرفتاری‌های دیگری چون فقر و بیماری بیدار می‌کند[۶] و دوران جوانی را بهترین زمان برای اصلاح و تهذیب می‌داند[۷].[۸]
قرآن کریم در برخی آیات[۹] بعد از قسم‌های متعدد، کسی را «رستگار» دانسته که نفس خود را تهذیب کرده باشد. روایات اسلامی نیز که جهاد با نفس و خواهش‌های آن را به عنوان «جهاد اکبر» یاد کرده، آن را بزرگتر از جهاد نظامی دانسته است[۱۰]. جهاد با نفس، خارج شدن از تصرف و تسلط نیروهای شیطانی و ورود در سیطره نیروهای الهی است[۱۱].
اهمیت این نوع از جهاد این است که جهاد با دشمنان بیرونی نیز بدون کنار زدن موانع درونی، متحقق نمی‌شود[۱۲]. در نگاهی عمیق‌تر می‌توان چنین گفت که میان منافع شخصی یعنی حفظ حیات با مصلحت اجتماعی که در جهاد اصغر نهفته است، دائماً تعارض وجود دارد؛ چراکه گذشتن از حب ذات بسیار دشوار است، پس جهاد اصغر منوط به جهاد اکبر است[۱۳].
رذایل فردی موجب تضعیف روحیه، برای جهاد اکبر می‌گردد؛ از این‌رو آسیب‌شناسی این جبهه کاری بس مهم است، این خطر هنگامی مضاعف می‌شود که تدریجاً به بیماری اخلاقی جامعه تبدیل شود که خود مقدمه سقوط نظام ارزشی خواهد بود[۱۴]. جامعه‌ای که به تعبیر قرآن، صفت «چسبیدن به زمین»[۱۵] و علایق حیوانی و تن‌آسایی در آن شدت یابد، آینده‌ای جز شکست و پستی در میادین جهاد نخواهد داشت[۱۶].[۱۷]
منابع
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ النَّبِيَّ ص بَعَثَ بِسَرِيَّةٍ فَلَمَّا رَجَعُوا قَالَ مَرْحَباً بِقَوْمٍ قَضَوُا الْجِهَادَ الْأَصْغَرَ وَ بَقِيَ الْجِهَادُ الْأَكْبَرُ قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ ص وَ مَا الْجِهَادُ الْأَكْبَرُ قَالَ جِهَادُ النَّفْسِ»، کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج5، ص12؛ وسائل الشیعة، ج۱۵، ص۱۶۱.
- ↑ کلمة التقوی، ج۲، ص۳۳۰-۳۳۱.
- ↑ مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۳، ص۱۴۱-۱۴۶
- ↑ امام خمینی، جهاد اکبر، ص۱۱ ـ ۱۲.
- ↑ امام خمینی، جهاد اکبر، ص۲۵ ـ ۳۰.
- ↑ امام خمینی، جهاد اکبر، ص۳۳ ـ ۳۶.
- ↑ امام خمینی، جهاد اکبر، ص۵۱ ـ ۶۰.
- ↑ انصاری قمی، ناصرالدین، مقاله «جهاد اکبر یا مبارزه با نفس»، دانشنامه امام خمینی، ج۴، ص ۱۹۳.
- ↑ سوره شمس، آیه ۹.
- ↑ اشعث کوفی، محمد بن محمد اشعث، الجعفریات (الأشعثیات)، ص۷۸.
- ↑ امام خمینی، آداب الصلاة، ص۶۱.
- ↑ آیت الله خامنه‌ای، ۱۴/۲/۱۳۸۷.
- ↑ صدر، سید محمدباقر، الفتاوی الواضحة، ص۷۷۱.
- ↑ آیت الله خامنه‌ای، ۶/۱۱/۱۳۷۱.
- ↑ سوره اعراف، آیه ۱۷۶.
- ↑ آیت الله خامنه‌ای، ۱۷/۷/۱۳۷۰.
- ↑ ادرکنی، محمد جواد، مقاله «جهاد»، مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی ص ۴۲۰.