خزانه الهی: تفاوت میان نسخه‌ها
(←پانویس) |
(←پانویس) |
||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:صفات | [[رده:صفات خدا]] | ||
نسخهٔ ۱ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۴۶
خزانه الهی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: خزانه الهی در قرآن - خزانه الهی در حدیث - پرسش مرتبط نداردمقدمه
به خزائن الهی در سه آیه تصریح شده مانند: ﴿قُل لاَّ أَقُولُ لَكُمْ عِندِي خَزَائِنُ اللَّهِ ﴾[۱] و در دو آیه سخن از خزائن رحمت پروردگار به میان آمده است:[۲] و در یک آیه خزائن آسمان‌ها و زمین برای خدا دانسته شده است[۳] و بر اساس آیه‌ای که می‌توان آن را محوری‌ترین در این موضوع دانست، هر چیزی دارای خزائنی نزد خداست: ﴿وَإِن مِّن شَيْءٍ إِلاَّ عِندَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَّعْلُومٍ ﴾[۴]. به خزائن خدا در احادیث[۵] و ادعیه[۶] نیز اشاره شده است. حکیمان و عارفان نیز مباحث گوناگونی را درباره خزائن الهی یاد کرده‌اند؛ مانند تبیین حقیقت خزائن[۷]، اقسام و مصادیق آنها[۸]، سنجش خزائن با یکدیگر[۹]، ارتباط خزائن با انسان کامل[۱۰] و ذکر کلید خزائن[۱۱].[۱۲]
معناشناسی
خزائن در لغت به معنای مکانی است که هر چیزی[۱۳] یا اموال گران‌بها[۱۴] را در آن نگهداری می‌کنند. خزائن خدا، مرتبه‌ای از هستی است که در آن مرتبه، اشیاء در ظرف علم به صورت غیر مقدَّر موجودند و هنوز تقديرات و حدود مرحله قَدَر بر آنها عارض نشده‌اند[۱۵].[۱۶]
خزائن خدا و مراتب آن
همه اشیای عالم طبیعت، جز وجود طبیعی، دو مرتبه دیگر نیز دارند: مرتبه خزائن الهی؛ مرتبه قَدَر[۱۷] ﴿وَإِن مِّن شَيْءٍ إِلاَّ عِندَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَّعْلُومٍ ﴾[۱۸] از جمله پایانی آیه برداشت می‌شود که خدا به هر چیزی با همه حدود و تقدیراتش، پیش از آنکه وجود خارجی یابد، علم دارد که این همان قَدَر اشیاست. بنابراین قَدَر هر چیزی به حسب علم و مشیت بر وجود آن چیز، نوعی تقدّم دارد، گرچه در وجود با آن مقارن است و از آن جدا نیست.[۱۹] از این مرتبه در آیات دیگری با عناوینی همچون کتاب مبین[۲۰]، ام الكتاب[۲۱]، لوح محفوظ[۲۲] و کتاب حفیظ[۲۳] یاد شده است[۲۴].[۲۵]
اوصاف خزائن خدا
خزائن الهی دارای سه ویژگی مهم‌اند.
- اختصاص به خدا: خزائن آسمان‌ها و زمین از آنِ خداست، گرچه منافقان این مطلب را نمی‌فهمند: ﴿وَلِلَّهِ خَزَائِنُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلَكِنَّ الْمُنَافِقِينَ لا يَفْقَهُونَ﴾[۲۶]. نیز قدرت تصرف در خزائن الهی از غیر خدا نفی شده است: ﴿وَمَا أَنتُمْ لَهُ بِخَازِنِينَ﴾[۲۷].
- ثبوت و تجرّد: خزائن الهی، اموری ثابت و نامتغيرند، زیرا خدا این خزائن را نزد خود دانسته ﴿وَإِن مِّن شَيْءٍ إِلاَّ عِندَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَّعْلُومٍ ﴾[۲۸] و آنچه نزد خداست، ثابت و نابود نشدنی است: ﴿مَا عِندَكُمْ يَنفَدُ وَمَا عِندَ اللَّهِ بَاقٍ وَلَنَجْزِيَنَّ الَّذِينَ صَبَرُواْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ﴾[۲۹].[۳۰].
- کم نشدن با بخشش: از آنجا که خزائن الهی نامحدود و نامقدّرند، با بخشش چیزی از آنها کم نمی‌شود و این امر به خدا اختصاص دارد، زیرا جز خدا هرکه باشد، محدود و آنچه نزد وی است مقدّر است و هر مقدار که ببخشد، به همان اندازه از آن کم می‌شود[۳۱].[۳۲]
مدخل وابسته
منابع
پانویس
- ↑ بگو: من به شما نمی‌گویم که گنجینه‌های خداوند نزد من است؛ سوره انعام، آیه۵۰ و سوره هود، آیه۳۱ و سوره طور، آیه۳۷.
- ↑ سوره اسراء، آیه ۱۰۰؛ سوره ص، آیه۹.
- ↑ سوره منافقون، آیه۷.
- ↑ و هیچ چیز نیست جز آنکه گنجینه‌های آن نزد ماست و ما آن را جز به اندازه معیّن فرو نمی‌فرستیم؛ سوره حجر، آیه۲۱.
- ↑ مسند ابی یعلی، ج۱۳، ص ۵۲۱؛ بحار الانوار، ج ۶۹، ص ۴۷؛ ج ۷۰، ص ۱۶۹.
- ↑ دلائل الامامه، ص ۵۴۴؛ صحیفه سجادیه، دعاء ۸، ۷۷؛ اقبال الاعمال، ج ۱، ص ۱۳۹.
- ↑ اسفار، ج ۸، ص ۱۲۶- ۱۲۷.
- ↑ شرح فصوص الحکم، ص ۴۸۶-۴۸۷؛ الانسان الكامل، ص ۲۰۸، ۳۴۵-۳۴۸.
- ↑ الفتوحات المكيه، ج ۱۱، ص ۱۵۶-۱۵۹.
- ↑ شرح فصوص الحکم، ص ۳۵۸-۳۶۳.
- ↑ الانسان الكامل، ص ۱۰۴، ۲۰۸ - ۲۰۹.
- ↑ جمالی، احمد، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۲، ص۸۸- ۹۳.
- ↑ العین، ج ۴، ص۲۰۹؛ لسان العرب، ج ۴، ص ۸۷؛ تاج العروس، ج۹، ص۱۹۱، «خزن».
- ↑ روح المعانی، ج ۱۴، ص ۴۴.
- ↑ الميزان، ج ۲، ص ۳۳۹؛ ج ۱۲، ص ۱۴۴ - ۱۴۵.
- ↑ جمالی، احمد، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۲، ص۸۸- ۹۳.
- ↑ المیزان، ج ۱۲، ص ۱۴۴ - ۱۴۵، ج ۱، ص ۲۹۱؛ ج۷، ص ۱۲۷ - ۱۲۸.
- ↑ و هیچ چیز نیست جز آنکه گنجینه‌های آن نزد ماست و ما آن را جز به اندازه معیّن فرو نمی‌فرستیم؛ سوره حجر، آیه۲۱.
- ↑ الميزان، ج ۱۲، ص ۱۴۴.
- ↑ سوره انعام، آیه۵۹.
- ↑ سوره رعد، آیه۳۹.
- ↑ سوره بروج، آیه۲۲.
- ↑ سوره ق، آیه۴.
- ↑ الميزان، ج ۷، ص ۱۲۶- ۱۲۸.
- ↑ جمالی، احمد، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۲، ص۸۸- ۹۳.
- ↑ سوره منافقون، آیه ۷.
- ↑ الكشاف، ج ۲، ص ۵۷۵؛ فتح القدیر، ج ۳، ص ۱۲۷. سوره حجر، آیه ۲۲.
- ↑ و هیچ چیز نیست جز آنکه گنجینه‌های آن نزد ماست و ما آن را جز به اندازه معیّن فرو نمی‌فرستیم؛ سوره حجر، آیه۲۱.
- ↑ آنچه نزد شماست پایان می‌یابد و آنچه نزد خداوند است پایاست و البته ما پاداش شکیبایان را نیکوتر از آنچه انجام می‌دادند خواهیم داد؛ سوره نحل، آیه۹۶.
- ↑ الميزان، ج ۱۲، ص ۱۴۵.
- ↑ الميزان، ج ۷، ص ۹۵.
- ↑ جمالی، احمد، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۲، ص۸۸- ۹۳.