آیا حضرت مریم معصوم است؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-{{پایان پرسش وابسته}} +{{پایان پرسش وابسته}})) |
|||
| (۲۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات پرسش | {{جعبه اطلاعات پرسش | ||
| موضوع اصلی | | موضوع اصلی = [[عصمت (پرسش)|بانک جامع پرسش و پاسخ عصمت]] | ||
| تصویر = 110059.jpg | |||
| تصویر | | مدخل بالاتر = [[عصمت]] | ||
| مدخل اصلی = [[عصمت حضرت مریم]] | |||
| مدخل بالاتر | | مدخل وابسته = [[حضرت مریم]] | ||
| مدخل اصلی | | تعداد پاسخ = 3 | ||
| مدخل وابسته | |||
| | |||
}} | }} | ||
'''آیا [[حضرت مریم]] [[معصوم]] است؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[عصمت (پرسش)|عصمت]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[عصمت]]''' مراجعه شود. | '''آیا [[حضرت مریم]] [[معصوم]] است؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[عصمت (پرسش)|عصمت]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[عصمت]]''' مراجعه شود. | ||
== | == پاسخ جامع اجمالي == | ||
=== اثبات عصمت حضرت مریم === | |||
از برخی آیات قرآن کریم می‌توان عصمت حضرت مریم {{س}} را به دست آورد: | |||
'''آیه اصطفاء:''' {{متن قرآن|وَإِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَى نِسَاءِ الْعَالَمِينَ}}<ref>«و آنگاه فرشتگان گفتند: ای مریم! خداوند تو را برگزید و پاکیزه داشت و بر زنان جهان برتری داد» سوره آل عمران، آیه ۴۲.</ref>. این [[آیه]] سه ویژگی اصلی برای [[مردم]] بر می‌شمارد: همسخنی با [[فرشتگان]]، [[برتری]] بر زنان عالم، و طهارت و پاکی. در زمینه هر کدام از این ویژگی‌ها، سخنان فراوانی گفته شده است. | |||
برخی از [[مفسرین]]، ویژگی اول؛ یعنی، [[سخن گفتن]] فرشتگان با حضرت مریم {{س}} را [[دلیل]] بر [[پیامبر]] بودن ایشان شمرده‌اند<ref>روح المعانی، ج۳، ص۱۳۶.</ref>. ویژگی دوم نیز، مورد تفسیرهای گوناگونی واقع شده است. از جمله آنکه برخی، با بهره‌گیری از پاره‌ای از [[روایات]]، [[حضرت مریم]] را [[سرور]] تمامی زنان جهان، از آغاز تا انجام، دانسته‌اند. امّا بعضی دیگر از [[مفسّران]] [[اهل سنت]]، همانند [[آلوسی]]، این دیدگاه را مورد [[نقادی]] قرار داده، با اقامه شواهد گوناگونی، چنین نتیجه می‌گیرند که [[فاطمه زهرا]] {{س}} سرور تمامی زنان جهان است. اینان حتی بین پیامبر بودن مریم و برتری [[فاطمه]] {{س}} بر او، منافاتی نمی‌بینند<ref>روح المعانی، ج۳، ص۱۳۷.</ref>. | |||
آنچه با بحث کنونی ما رابطه مستقیم دارد، ویژگی سوم است. در زمینه اینکه [[خداوند]]، مریم {{س}} را از چه چیزهایی [[پاک]] گردانیده، وجوه گوناگونی بیان شده است؛ از جمله: ناپاکی‌های زنانه، [[اخلاق]] ناشایست، [[کفر]] و [[معصیت]]، تماس با مردان، و تهمت‌های [[یهودیان]]<ref>تفسیر فخر رازی، ج۲، ص۶۷۰؛ مجمع البیان، ج۱-۲، ص۷۴۵-۷۴۶؛ الکشاف، ج۱، ص۳۶۲.</ref>. به [[عقیده]] برخی از [[مفسران]]، سزاوارتر آن است که [[آیه]] را دارای معنای عامّ شمرده،، [[حضرت مریم]] را از تمامی پلیدی‌های حسّی، [[معنوی]] و [[قلبی]]، [[پاک]] بدانیم<ref>روح المعانی، ج۳، ص۱۳۷.</ref>. مرحوم [[علامه طباطبایی]] نیز دلالت آیه بر [[عصمت]] [[مریم]] را با سیاق آیات، سازگارتر می‌دانند<ref>المیزان، ج۳، ص۲۰۵.</ref>.<ref>[[احمد حسین شریفی|شریفی، احمد حسین]]، [[حسن یوسفیان|یوسفیان، حسن]]، [[پژوهشی در عصمت معصومان (کتاب)|پژوهشی در عصمت معصومان]]، ص۲۷۱.</ref> | |||
'''آیه ۵۰ سوره مومنون''' قرآن کریم در [[آیه]] دیگر حضرت مریم را در کنار فرزند معصومش، حضرت عیسی{{ع}}، به عنوان دو آیه [[الهی]] بر [[مردم]] معرّفی می‌کند. می‌فرماید: {{متن قرآن|وَجَعَلْنَا ابْنَ مَرْيَمَ وَأُمَّهُ آيَةً وَآوَيْنَاهُمَا إِلَى رَبْوَةٍ ذَاتِ قَرَارٍ وَمَعِينٍ}}<ref>«و پسر مریم و مادرش را نشانه‌ای گرداندیم و آن دو را در پناه پشته‌ای هموار و دارای آبی روان جای دادیم» سوره مؤمنون، آیه ۵۰.</ref>.<ref>[[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[عصمت در قرآن (کتاب)|عصمت در قرآن]] ص ۶۶.</ref>. حال با توجه به آنکه حضرت عیس {{ع}} در شمار انبیای الهی و بلکه از جمله انبیای اوالعزم است که شکی در معصوم بودنشان نیست، لذا می‌توان از کنار هم قرار دادن حضرت مریم {{س}} با حضرت عیسی{{ع}} و نام بردن از آن دو به عنوان نشانه‌های خدا، به عصمت حضرت مریم{{س}} نیز دست یافت. | |||
=== گستره عصمت حضرت مریم === | |||
برخی [[مفسران شیعه]] و [[سنی]]، با استناد به آیه «{{متن قرآن|وَإِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَى نِسَاءِ الْعَالَمِينَ}}<ref>«و آنگاه فرشتگان گفتند: ای مریم! خداوند تو را برگزید و پاکیزه داشت و بر زنان جهان برتری داد» سوره آل عمران، آیه ۴۲.</ref>، وجوه مختلفی را در [[تفسیر]] عبارت {{متن قرآن|طَهَّرَكِ}} بیان کرده و بدین وسیله گستره عصمت حضرت مریم را مشخص نموده‌اند. اما اغلب آنها تطهیر از گناهان را نیز یکی از آن وجوه شمرده‌اند<ref>فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۷۴۶؛ محمد بن حسن شیبانی، نهج البیان، ج۲، ص۳۰؛ علی بن محمد علی دخیل، الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، ج۱، ص۷۴؛ محمد بن حبیب الله سبزواری نجفی، الجدید فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۵۴؛ محمد بن عمر فخر رازی، مفاتیح الغیب، ج۴، ص۳۸؛ عبدالکریم خطیب، التفسیر القرآنی للقرآن، ج۲، ص۴۴۵؛ عتیق بن محمد سورآبادی، تفسیر سورآبادی، ج۱، ص۲۸۲؛ سیدمحمود آلوسی، روح المعانی، ج۲، ص۱۴۹؛ عبدالرحمان بن علی بن جوزی، زاد المسیر فی علم التفسیر، ج۱، ص۲۸۱؛ احمد بن ابی اسعد رشیدالدین میبدی، کشف الاسرار، ج۲، ص۱۱۶.</ref> و برخی دیگر از مفسران نیز، به تبیین تطهیر [[مریم]] {{س}} از گناهان، از راه اطلاق عبارت یادشده یا از طریق سیاق آیه به منزله تفسیر درست این عبارت پرداخته‌اند<ref>مقاتل بن سلیمان بلخی، تفسیر مقاتل، ج۱، ص۲۷۵؛ محمد صادقی تهرانی، البلاغ، ج۱، ص۵۵؛ سید علی اکبر قرشی، احسن الحدیث، ج۲، ص۷۶؛ حسن مصطفوی، تفسیر روشن، ج۴، ص۱۹۴؛ سیدمحمد حسینی شیرازی، تقریب القرآن الی الأذهان، ج۱، ص۳۳۹؛ سیده نصرت امین اصفهانی، مخرن العرفان، ج۳، ص۱۰۸؛ سیدعلی عبدالاعلی موسوی سبزواری، مواهب الرحمان، ج۵، ص۲۸۱؛ سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۱۸۹؛ احمد بن محمد بن عجیبه، البحر المدید، تحقیق حسن عباس زکی، ج۱، ص۳۵۱؛ احمد بن مصطفی مراغی، تفسیر المراغی، ج۳، ص۱۵۱؛ محمد ثناء الله مظهری، تفسیر المظهری، ج۲، ص۱۴۸؛ ج۳، ص۲۲۴؛ وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۳، ص۲۲۴؛ سیدمحمد طنطاوی، تفسیر الوسیط، ج۲، ص۱۰۲؛ حسن بن محمد نیشابوری، تفسیر غرائب القرآن، ج۲، ص۱۵۹.</ref>.<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص۷۸.</ref> | |||
== پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه == | == پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه == | ||
{{پاسخ پرسش | {{پاسخ پرسش | ||
| عنوان پاسخ‌دهنده = | | عنوان پاسخ‌دهنده = 1. حجت الاسلام و المسلمین شریفی؛ | ||
| تصویر = 11917.jpg | |||
| پاسخ‌دهنده = احمد حسین شریفی | |||
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین [[احمد حسین شریفی]] در کتاب ''«[[پژوهشی در عصمت معصومان (کتاب)|پژوهشی در عصمت معصومان]]»'' در این‌باره گفته است: | |||
«بی‌تردید [[مریم]] {{س}} یکی از [[زنان]] برگزیده [[جهان]] و برخوردار از [[کرامات]] و [[موهبت‌های الهی]] است. [[اندیشمندان]] [[مسیحی]] و [[مسلمان]]، [[مقام]] والای او را ستوده و [[مناقب]] فراوانی برای وی یادآور شده‌اند. [[قرآن کریم]] نیز همواره از ایشان به [[نیکی]] یاد کرده و بر [[طهارت]] و [[پاکی]] او مهر [[تأیید]] زده است: {{متن قرآن|وَإِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَى نِسَاءِ الْعَالَمِينَ}}<ref>«و آنگاه فرشتگان گفتند: ای مریم! خداوند تو را برگزید و پاکیزه داشت و بر زنان جهان برتری داد» سوره آل عمران، آیه ۴۲.</ref>. | |||
این [[آیه]] سه ویژگی اصلی برای [[مردم]] بر می‌شمارد: همسخنی با [[فرشتگان]]، [[برتری]] بر زنان عالم، و طهارت و پاکی. در زمینه هر کدام از این ویژگی‌ها، سخنان فراوانی گفته شده است. | |||
برخی از [[مفسرین]]، ویژگی اول؛ یعنی، [[سخن گفتن]] فرشتگان با مریم را [[دلیل]] بر [[پیامبر]] بودن ایشان شمرده‌اند<ref>روح المعانی، ج۳، ص۱۳۶.</ref>. ویژگی دوم نیز، مورد تفسیرهای گوناگونی واقع شده است. از جمله آنکه برخی، با بهره‌گیری از پاره‌ای از [[روایات]]، [[حضرت مریم]] را [[سرور]] تمامی زنان جهان، از آغاز تا انجام، دانسته‌اند. امّا بعضی دیگر از [[مفسّران]] [[اهل سنت]]، همانند [[آلوسی]]، این دیدگاه را مورد [[نقادی]] قرار داده، با اقامه شواهد گوناگونی، چنین نتیجه می‌گیرند که [[فاطمه زهرا]] {{س}} سرور تمامی زنان جهان است. اینان حتی بین پیامبر بودن مریم و برتری [[فاطمه]] {{س}} بر او، منافاتی نمی‌بینند<ref>روح المعانی، ج۳، ص۱۳۷.</ref>. | |||
آنچه با بحث کنونی ما رابطه مستقیم دارد، ویژگی سوم است. در زمینه اینکه [[خداوند]]، مریم {{س}} را از چه چیزهایی [[پاک]] گردانیده، وجوه گوناگونی بیان شده است؛ از جمله: ناپاکی‌های زنانه، [[اخلاق]] [[ناشایست]]، [[کفر]] و [[معصیت]]، تماس با مردان، و تهمت‌های [[یهودیان]]<ref>تفسیر فخر رازی، ج۲، ص۶۷۰؛ مجمع البیان، ج۱-۲، ص۷۴۵-۷۴۶؛ الکشاف، ج۱، ص۳۶۲.</ref>. به [[عقیده]] برخی از [[مفسران]]، سزاوارتر آن است که [[آیه]] را دارای معنای عامّ شمرده،، [[حضرت مریم]] را از تمامی پلیدی‌های حسّی، [[معنوی]] و [[قلبی]]، [[پاک]] بدانیم<ref>روح المعانی، ج۳، ص۱۳۷.</ref>. مرحوم [[علامه طباطبایی]] نیز دلالت آیه بر [[عصمت]] [[مریم]] را با [[سیاق آیات]]، سازگارتر می‌دانند»<ref>المیزان، ج۳، ص۲۰۵.</ref>.<ref>[[احمد حسین شریفی|شریفی، احمد حسین]]، [[حسن یوسفیان|یوسفیان، حسن]]، [[پژوهشی در عصمت معصومان (کتاب)|پژوهشی در عصمت معصومان]]، ص ۲۷۱.</ref> | |||
}} | |||
{{پاسخ پرسش | |||
| عنوان پاسخ‌دهنده = 2. حجت الاسلام و المسلمین محمدی؛ | |||
| تصویر = 137988.jpg | | تصویر = 137988.jpg | ||
| پاسخ‌دهنده = رضا محمدی | | پاسخ‌دهنده = رضا محمدی | ||
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین '''[[رضا محمدی|محمدی]]''' در [[کتاب ]]''«[[عصمت در قرآن (کتاب)|عصمت در قرآن]]»'' در این‌باره گفته‌‌اند: | | پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین '''[[رضا محمدی|محمدی]]''' در [[کتاب]] ''«[[عصمت در قرآن (کتاب)|عصمت در قرآن]]»'' در این‌باره گفته‌‌اند: | ||
«به برخی از [[آیات]] که بیانگر [[عصمت حضرت مریم]] است اشاره می‌کنیم: {{متن قرآن|وَإِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَى نِسَاءِ الْعَالَمِينَ}}<ref>«و آنگاه فرشتگان گفتند: ای مریم! خداوند تو را برگزید و پاکیزه داشت و بر زنان جهان برتری داد» سوره آل عمران، آیه ۴۲.</ref>. | «به برخی از [[آیات]] که بیانگر [[عصمت حضرت مریم]] است اشاره می‌کنیم: {{متن قرآن|وَإِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَى نِسَاءِ الْعَالَمِينَ}}<ref>«و آنگاه فرشتگان گفتند: ای مریم! خداوند تو را برگزید و پاکیزه داشت و بر زنان جهان برتری داد» سوره آل عمران، آیه ۴۲.</ref>. | ||
فعل {{متن قرآن|طَهَّرَكِ}} که فاعل آن [[خداوند]] است، بر [[عصمت مریم]]{{س}} دلالت دارد. چنان که واژه {{متن قرآن|اصْطَفَاكِ}} نیز خالی از اشاره نیست. هم چنین [[سخن گفتن]] [[فرشتگان]] با [[مریم]] و سخن گفتن خداوند با او، [[دلیل]] بر [[پاکی]] و [[صفای نفس]] او است و شاهدی بر [[عصمت]] او در [[آیه]] دیگر او را در کنار فرزند معصومش به عنوان دو آیه [[الهی]] بر [[مردم]] معرّفی می‌کند. می‌فرماید: {{متن قرآن|وَجَعَلْنَا ابْنَ مَرْيَمَ وَأُمَّهُ آيَةً وَآوَيْنَاهُمَا إِلَى رَبْوَةٍ ذَاتِ قَرَارٍ وَمَعِينٍ}}<ref>«و پسر مریم و مادرش را نشانه‌ای گرداندیم و آن دو را در پناه پشته‌ای هموار و دارای آبی روان جای دادیم» سوره مؤمنون، آیه ۵۰.</ref>. | فعل {{متن قرآن|طَهَّرَكِ}} که فاعل آن [[خداوند]] است، بر [[عصمت مریم]] {{س}} دلالت دارد. چنان که واژه {{متن قرآن|اصْطَفَاكِ}} نیز خالی از اشاره نیست. هم چنین [[سخن گفتن]] [[فرشتگان]] با [[مریم]] و سخن گفتن خداوند با او، [[دلیل]] بر [[پاکی]] و [[صفای نفس]] او است و شاهدی بر [[عصمت]] او در [[آیه]] دیگر او را در کنار فرزند معصومش به عنوان دو آیه [[الهی]] بر [[مردم]] معرّفی می‌کند. می‌فرماید: {{متن قرآن|وَجَعَلْنَا ابْنَ مَرْيَمَ وَأُمَّهُ آيَةً وَآوَيْنَاهُمَا إِلَى رَبْوَةٍ ذَاتِ قَرَارٍ وَمَعِينٍ}}»<ref>«و پسر مریم و مادرش را نشانه‌ای گرداندیم و آن دو را در پناه پشته‌ای هموار و دارای آبی روان جای دادیم» سوره مؤمنون، آیه ۵۰.</ref>.<ref>[[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[عصمت در قرآن (کتاب)|عصمت در قرآن]] ص ۶۶.</ref> | ||
}} | }} | ||
{{پاسخ پرسش | |||
| عنوان پاسخ‌دهنده = 3. حجت الاسلام و المسلمین فاریاب؛ | |||
| تصویر = 334567.jpg | |||
| پاسخ‌دهنده = محمد حسین فاریاب | |||
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین دکتر [[محمد حسین فاریاب]] در کتاب ''«[[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]»'' در این‌باره گفته است: | |||
«{{متن قرآن|وَإِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَى نِسَاءِ الْعَالَمِينَ}}<ref>«و آنگاه فرشتگان گفتند: ای مریم! خداوند تو را برگزید و پاکیزه داشت و بر زنان جهان برتری داد» سوره آل عمران، آیه ۴۲.</ref>. [[خداوند متعال]] در این [[آیه]] [[حضرت مریم]] {{س}} را [[انسانی]] برگزیده و تطهیرشده به وسیله خود، معرفی می‌کند. | |||
اگرچه نظریه ویژه‌ای درباره این آیه از [[مفسران]] نخستین به دست نیاوردیم، با توجه به سازوکارهای [[عرفی]] و لغوی می‌توان گفت از آنجا که در این آیه جهت [[تطهیر]] روشن نشده است، می‌توان از اطلاق آن، تطهیر از [[گناهان]] که همان [[عصمت]] است را نیز به دست آورد. برخی [[مفسران شیعه]] و [[سنی]]، وجوه مختلفی را در [[تفسیر]] عبارت «طهرک» بیان کرده‌اند، اما اغلب آنها تطهیر از گناهان را نیز یکی از آن وجوه شمرده‌اند<ref>فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۷۴۶؛ محمد بن حسن شیبانی، نهج البیان، ج۲، ص۳۰؛ علی بن محمد علی دخیل، الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، ج۱، ص۷۴؛ محمد بن حبیب الله سبزواری نجفی، الجدید فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۵۴؛ محمد بن عمر فخر رازی، مفاتیح الغیب، ج۴، ص۳۸؛ عبدالکریم خطیب، التفسیر القرآنی للقرآن، ج۲، ص۴۴۵؛ عتیق بن محمد سورآبادی، تفسیر سورآبادی، ج۱، ص۲۸۲؛ سیدمحمود آلوسی، روح المعانی، ج۲، ص۱۴۹؛ عبدالرحمان بن علی بن جوزی، زاد المسیر فی علم التفسیر، ج۱، ص۲۸۱؛ احمد بن ابی اسعد رشیدالدین میبدی، کشف الاسرار، ج۲، ص۱۱۶.</ref>، و برخی دیگر از مفسران نیز، به تبیین تطهیر [[مریم]] {{س}} از گناهان، از راه اطلاق عبارت یادشده یا از طریق [[سیاق آیه]] به منزله تفسیر درست این عبارت پرداخته‌اند<ref>مقاتل بن سلیمان بلخی، تفسیر مقاتل، ج۱، ص۲۷۵؛ محمد صادقی تهرانی، البلاغ، ج۱، ص۵۵؛ سید علی اکبر قرشی، احسن الحدیث، ج۲، ص۷۶؛ حسن مصطفوی، تفسیر روشن، ج۴، ص۱۹۴؛ سیدمحمد حسینی شیرازی، تقریب القرآن الی الأذهان، ج۱، ص۳۳۹؛ سیده نصرت امین اصفهانی، مخرن العرفان، ج۳، ص۱۰۸؛ سیدعلی عبدالاعلی موسوی سبزواری، مواهب الرحمان، ج۵، ص۲۸۱؛ سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۱۸۹؛ احمد بن محمد بن عجیبه، البحر المدید، تحقیق حسن عباس زکی، ج۱، ص۳۵۱؛ احمد بن مصطفی مراغی، تفسیر المراغی، ج۳، ص۱۵۱؛ محمد ثناء الله مظهری، تفسیر المظهری، ج۲، ص۱۴۸؛ ج۳، ص۲۲۴؛ وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۳، ص۲۲۴؛ سیدمحمد طنطاوی، تفسیر الوسیط، ج۲، ص۱۰۲؛ حسن بن محمد نیشابوری، تفسیر غرائب القرآن، ج۲، ص۱۵۹.</ref>. | |||
{{ | |||
بنابراین می‌توان گفت که این [[آیه]]، دست‌کم اقتضای پیدایش مسئلۀ [[عصمت]] را برای [[مسلمانان]] نخستین داشته است»<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص ۷۸.</ref>. | |||
}} | |||
== [[:رده:آثار عصمت|منبع‌شناسی جامع عصمت]] == | |||
==[[:رده:آثار عصمت|منبع‌شناسی جامع عصمت]]== | {{منبع جامع}} | ||
{{ | * [[:رده:کتاب‌های عصمت|کتاب‌شناسی عصمت]]؛ | ||
* [[:رده: | * [[:رده:مقاله‌های عصمت|مقاله‌شناسی عصمت]]؛ | ||
* [[:رده: | * [[:رده:پایان‌نامه‌های عصمت|پایان‌نامه‌شناسی عصمت]]. | ||
* [[:رده: | |||
{{پایان منبع جامع}} | {{پایان منبع جامع}} | ||
| خط ۵۲: | خط ۷۲: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:پرسش]] | ||
[[رده:پرسمان عصمت]] | [[رده:پرسمان عصمت]] | ||
[[رده:(اا): پرسش‌های عصمت با ۳ پاسخ]] | |||
[[رده:(اا): پرسش‌های عصمت با | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۸ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۴۵
| آیا حضرت مریم معصوم است؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ عصمت |
| مدخل بالاتر | عصمت |
| مدخل اصلی | عصمت حضرت مریم |
| مدخل وابسته | حضرت مریم |
| تعداد پاسخ | ۳ پاسخ |
آیا حضرت مریم معصوم است؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث عصمت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی عصمت مراجعه شود.
پاسخ جامع اجمالي
اثبات عصمت حضرت مریم
از برخی آیات قرآن کریم می‌توان عصمت حضرت مریم (س) را به دست آورد:
آیه اصطفاء: 
وَإِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَى نِسَاءِ الْعَالَمِينَ
[۱]. این آیه سه ویژگی اصلی برای مردم بر می‌شمارد: همسخنی با فرشتگان، برتری بر زنان عالم، و طهارت و پاکی. در زمینه هر کدام از این ویژگی‌ها، سخنان فراوانی گفته شده است.
برخی از مفسرین، ویژگی اول؛ یعنی، سخن گفتن فرشتگان با حضرت مریم (س) را دلیل بر پیامبر بودن ایشان شمرده‌اند[۲]. ویژگی دوم نیز، مورد تفسیرهای گوناگونی واقع شده است. از جمله آنکه برخی، با بهره‌گیری از پاره‌ای از روایات، حضرت مریم را سرور تمامی زنان جهان، از آغاز تا انجام، دانسته‌اند. امّا بعضی دیگر از مفسّران اهل سنت، همانند آلوسی، این دیدگاه را مورد نقادی قرار داده، با اقامه شواهد گوناگونی، چنین نتیجه می‌گیرند که فاطمه زهرا (س) سرور تمامی زنان جهان است. اینان حتی بین پیامبر بودن مریم و برتری فاطمه (س) بر او، منافاتی نمی‌بینند[۳].
آنچه با بحث کنونی ما رابطه مستقیم دارد، ویژگی سوم است. در زمینه اینکه خداوند، مریم (س) را از چه چیزهایی پاک گردانیده، وجوه گوناگونی بیان شده است؛ از جمله: ناپاکی‌های زنانه، اخلاق ناشایست، کفر و معصیت، تماس با مردان، و تهمت‌های یهودیان[۴]. به عقیده برخی از مفسران، سزاوارتر آن است که آیه را دارای معنای عامّ شمرده،، حضرت مریم را از تمامی پلیدی‌های حسّی، معنوی و قلبی، پاک بدانیم[۵]. مرحوم علامه طباطبایی نیز دلالت آیه بر عصمت مریم را با سیاق آیات، سازگارتر می‌دانند[۶].[۷]
آیه ۵۰ سوره مومنون قرآن کریم در آیه دیگر حضرت مریم را در کنار فرزند معصومش، حضرت عیسی(ع)، به عنوان دو آیه الهی بر مردم معرّفی می‌کند. می‌فرماید: وَجَعَلْنَا ابْنَ مَرْيَمَ وَأُمَّهُ آيَةً وَآوَيْنَاهُمَا إِلَى رَبْوَةٍ ذَاتِ قَرَارٍ وَمَعِينٍ[۸].[۹]. حال با توجه به آنکه حضرت عیس (ع) در شمار انبیای الهی و بلکه از جمله انبیای اوالعزم است که شکی در معصوم بودنشان نیست، لذا می‌توان از کنار هم قرار دادن حضرت مریم (س) با حضرت عیسی(ع) و نام بردن از آن دو به عنوان نشانه‌های خدا، به عصمت حضرت مریم(س) نیز دست یافت.
گستره عصمت حضرت مریم
برخی مفسران شیعه و سنی، با استناد به آیه «وَإِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَى نِسَاءِ الْعَالَمِينَ[۱۰]، وجوه مختلفی را در تفسیر عبارت طَهَّرَكِ بیان کرده و بدین وسیله گستره عصمت حضرت مریم را مشخص نموده‌اند. اما اغلب آنها تطهیر از گناهان را نیز یکی از آن وجوه شمرده‌اند[۱۱] و برخی دیگر از مفسران نیز، به تبیین تطهیر مریم (س) از گناهان، از راه اطلاق عبارت یادشده یا از طریق سیاق آیه به منزله تفسیر درست این عبارت پرداخته‌اند[۱۲].[۱۳]
پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه
| 1. حجت الاسلام و المسلمین شریفی؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین احمد حسین شریفی در کتاب «پژوهشی در عصمت معصومان» در این‌باره گفته است:
«بی‌تردید مریم (س) یکی از زنان برگزیده جهان و برخوردار از کرامات و موهبت‌های الهی است. اندیشمندان مسیحی و مسلمان، مقام والای او را ستوده و مناقب فراوانی برای وی یادآور شده‌اند. قرآن کریم نیز همواره از ایشان به نیکی یاد کرده و بر طهارت و پاکی او مهر تأیید زده است: این آیه سه ویژگی اصلی برای مردم بر می‌شمارد: همسخنی با فرشتگان، برتری بر زنان عالم، و طهارت و پاکی. در زمینه هر کدام از این ویژگی‌ها، سخنان فراوانی گفته شده است. برخی از مفسرین، ویژگی اول؛ یعنی، سخن گفتن فرشتگان با مریم را دلیل بر پیامبر بودن ایشان شمرده‌اند[۱۵]. ویژگی دوم نیز، مورد تفسیرهای گوناگونی واقع شده است. از جمله آنکه برخی، با بهره‌گیری از پاره‌ای از روایات، حضرت مریم را سرور تمامی زنان جهان، از آغاز تا انجام، دانسته‌اند. امّا بعضی دیگر از مفسّران اهل سنت، همانند آلوسی، این دیدگاه را مورد نقادی قرار داده، با اقامه شواهد گوناگونی، چنین نتیجه می‌گیرند که فاطمه زهرا (س) سرور تمامی زنان جهان است. اینان حتی بین پیامبر بودن مریم و برتری فاطمه (س) بر او، منافاتی نمی‌بینند[۱۶]. آنچه با بحث کنونی ما رابطه مستقیم دارد، ویژگی سوم است. در زمینه اینکه خداوند، مریم (س) را از چه چیزهایی پاک گردانیده، وجوه گوناگونی بیان شده است؛ از جمله: ناپاکی‌های زنانه، اخلاق ناشایست، کفر و معصیت، تماس با مردان، و تهمت‌های یهودیان[۱۷]. به عقیده برخی از مفسران، سزاوارتر آن است که آیه را دارای معنای عامّ شمرده،، حضرت مریم را از تمامی پلیدی‌های حسّی، معنوی و قلبی، پاک بدانیم[۱۸]. مرحوم علامه طباطبایی نیز دلالت آیه بر عصمت مریم را با سیاق آیات، سازگارتر می‌دانند»[۱۹].[۲۰] |
| 2. حجت الاسلام و المسلمین محمدی؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین محمدی در کتاب «عصمت در قرآن» در این‌باره گفته‌‌اند:
«به برخی از آیات که بیانگر عصمت حضرت مریم است اشاره می‌کنیم: طَهَّرَكِ که فاعل آن خداوند است، بر عصمت مریم (س) دلالت دارد. چنان که واژه اصْطَفَاكِ نیز خالی از اشاره نیست. هم چنین سخن گفتن فرشتگان با مریم و سخن گفتن خداوند با او، دلیل بر پاکی و صفای نفس او است و شاهدی بر عصمت او در آیه دیگر او را در کنار فرزند معصومش به عنوان دو آیه الهی بر مردم معرّفی می‌کند. می‌فرماید: وَجَعَلْنَا ابْنَ مَرْيَمَ وَأُمَّهُ آيَةً وَآوَيْنَاهُمَا إِلَى رَبْوَةٍ ذَاتِ قَرَارٍ وَمَعِينٍ»[۲۲].[۲۳] |
| 3. حجت الاسلام و المسلمین فاریاب؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد حسین فاریاب در کتاب «عصمت امام» در این‌باره گفته است:
« اگرچه نظریه ویژه‌ای درباره این آیه از مفسران نخستین به دست نیاوردیم، با توجه به سازوکارهای عرفی و لغوی می‌توان گفت از آنجا که در این آیه جهت تطهیر روشن نشده است، می‌توان از اطلاق آن، تطهیر از گناهان که همان عصمت است را نیز به دست آورد. برخی مفسران شیعه و سنی، وجوه مختلفی را در تفسیر عبارت «طهرک» بیان کرده‌اند، اما اغلب آنها تطهیر از گناهان را نیز یکی از آن وجوه شمرده‌اند[۲۵]، و برخی دیگر از مفسران نیز، به تبیین تطهیر مریم (س) از گناهان، از راه اطلاق عبارت یادشده یا از طریق سیاق آیه به منزله تفسیر درست این عبارت پرداخته‌اند[۲۶]. بنابراین می‌توان گفت که این آیه، دست‌کم اقتضای پیدایش مسئلۀ عصمت را برای مسلمانان نخستین داشته است»[۲۷]. |
منبع‌شناسی جامع عصمت
پانویس
- ↑ «و آنگاه فرشتگان گفتند: ای مریم! خداوند تو را برگزید و پاکیزه داشت و بر زنان جهان برتری داد» سوره آل عمران، آیه ۴۲.
- ↑ روح المعانی، ج۳، ص۱۳۶.
- ↑ روح المعانی، ج۳، ص۱۳۷.
- ↑ تفسیر فخر رازی، ج۲، ص۶۷۰؛ مجمع البیان، ج۱-۲، ص۷۴۵-۷۴۶؛ الکشاف، ج۱، ص۳۶۲.
- ↑ روح المعانی، ج۳، ص۱۳۷.
- ↑ المیزان، ج۳، ص۲۰۵.
- ↑ شریفی، احمد حسین، یوسفیان، حسن، پژوهشی در عصمت معصومان، ص۲۷۱.
- ↑ «و پسر مریم و مادرش را نشانه‌ای گرداندیم و آن دو را در پناه پشته‌ای هموار و دارای آبی روان جای دادیم» سوره مؤمنون، آیه ۵۰.
- ↑ محمدی، رضا، عصمت در قرآن ص ۶۶.
- ↑ «و آنگاه فرشتگان گفتند: ای مریم! خداوند تو را برگزید و پاکیزه داشت و بر زنان جهان برتری داد» سوره آل عمران، آیه ۴۲.
- ↑ فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۷۴۶؛ محمد بن حسن شیبانی، نهج البیان، ج۲، ص۳۰؛ علی بن محمد علی دخیل، الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، ج۱، ص۷۴؛ محمد بن حبیب الله سبزواری نجفی، الجدید فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۵۴؛ محمد بن عمر فخر رازی، مفاتیح الغیب، ج۴، ص۳۸؛ عبدالکریم خطیب، التفسیر القرآنی للقرآن، ج۲، ص۴۴۵؛ عتیق بن محمد سورآبادی، تفسیر سورآبادی، ج۱، ص۲۸۲؛ سیدمحمود آلوسی، روح المعانی، ج۲، ص۱۴۹؛ عبدالرحمان بن علی بن جوزی، زاد المسیر فی علم التفسیر، ج۱، ص۲۸۱؛ احمد بن ابی اسعد رشیدالدین میبدی، کشف الاسرار، ج۲، ص۱۱۶.
- ↑ مقاتل بن سلیمان بلخی، تفسیر مقاتل، ج۱، ص۲۷۵؛ محمد صادقی تهرانی، البلاغ، ج۱، ص۵۵؛ سید علی اکبر قرشی، احسن الحدیث، ج۲، ص۷۶؛ حسن مصطفوی، تفسیر روشن، ج۴، ص۱۹۴؛ سیدمحمد حسینی شیرازی، تقریب القرآن الی الأذهان، ج۱، ص۳۳۹؛ سیده نصرت امین اصفهانی، مخرن العرفان، ج۳، ص۱۰۸؛ سیدعلی عبدالاعلی موسوی سبزواری، مواهب الرحمان، ج۵، ص۲۸۱؛ سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۱۸۹؛ احمد بن محمد بن عجیبه، البحر المدید، تحقیق حسن عباس زکی، ج۱، ص۳۵۱؛ احمد بن مصطفی مراغی، تفسیر المراغی، ج۳، ص۱۵۱؛ محمد ثناء الله مظهری، تفسیر المظهری، ج۲، ص۱۴۸؛ ج۳، ص۲۲۴؛ وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۳، ص۲۲۴؛ سیدمحمد طنطاوی، تفسیر الوسیط، ج۲، ص۱۰۲؛ حسن بن محمد نیشابوری، تفسیر غرائب القرآن، ج۲، ص۱۵۹.
- ↑ فاریاب، محمد حسین، عصمت امام، ص۷۸.
- ↑ «و آنگاه فرشتگان گفتند: ای مریم! خداوند تو را برگزید و پاکیزه داشت و بر زنان جهان برتری داد» سوره آل عمران، آیه ۴۲.
- ↑ روح المعانی، ج۳، ص۱۳۶.
- ↑ روح المعانی، ج۳، ص۱۳۷.
- ↑ تفسیر فخر رازی، ج۲، ص۶۷۰؛ مجمع البیان، ج۱-۲، ص۷۴۵-۷۴۶؛ الکشاف، ج۱، ص۳۶۲.
- ↑ روح المعانی، ج۳، ص۱۳۷.
- ↑ المیزان، ج۳، ص۲۰۵.
- ↑ شریفی، احمد حسین، یوسفیان، حسن، پژوهشی در عصمت معصومان، ص ۲۷۱.
- ↑ «و آنگاه فرشتگان گفتند: ای مریم! خداوند تو را برگزید و پاکیزه داشت و بر زنان جهان برتری داد» سوره آل عمران، آیه ۴۲.
- ↑ «و پسر مریم و مادرش را نشانه‌ای گرداندیم و آن دو را در پناه پشته‌ای هموار و دارای آبی روان جای دادیم» سوره مؤمنون، آیه ۵۰.
- ↑ محمدی، رضا، عصمت در قرآن ص ۶۶.
- ↑ «و آنگاه فرشتگان گفتند: ای مریم! خداوند تو را برگزید و پاکیزه داشت و بر زنان جهان برتری داد» سوره آل عمران، آیه ۴۲.
- ↑ فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۷۴۶؛ محمد بن حسن شیبانی، نهج البیان، ج۲، ص۳۰؛ علی بن محمد علی دخیل، الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، ج۱، ص۷۴؛ محمد بن حبیب الله سبزواری نجفی، الجدید فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۵۴؛ محمد بن عمر فخر رازی، مفاتیح الغیب، ج۴، ص۳۸؛ عبدالکریم خطیب، التفسیر القرآنی للقرآن، ج۲، ص۴۴۵؛ عتیق بن محمد سورآبادی، تفسیر سورآبادی، ج۱، ص۲۸۲؛ سیدمحمود آلوسی، روح المعانی، ج۲، ص۱۴۹؛ عبدالرحمان بن علی بن جوزی، زاد المسیر فی علم التفسیر، ج۱، ص۲۸۱؛ احمد بن ابی اسعد رشیدالدین میبدی، کشف الاسرار، ج۲، ص۱۱۶.
- ↑ مقاتل بن سلیمان بلخی، تفسیر مقاتل، ج۱، ص۲۷۵؛ محمد صادقی تهرانی، البلاغ، ج۱، ص۵۵؛ سید علی اکبر قرشی، احسن الحدیث، ج۲، ص۷۶؛ حسن مصطفوی، تفسیر روشن، ج۴، ص۱۹۴؛ سیدمحمد حسینی شیرازی، تقریب القرآن الی الأذهان، ج۱، ص۳۳۹؛ سیده نصرت امین اصفهانی، مخرن العرفان، ج۳، ص۱۰۸؛ سیدعلی عبدالاعلی موسوی سبزواری، مواهب الرحمان، ج۵، ص۲۸۱؛ سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۱۸۹؛ احمد بن محمد بن عجیبه، البحر المدید، تحقیق حسن عباس زکی، ج۱، ص۳۵۱؛ احمد بن مصطفی مراغی، تفسیر المراغی، ج۳، ص۱۵۱؛ محمد ثناء الله مظهری، تفسیر المظهری، ج۲، ص۱۴۸؛ ج۳، ص۲۲۴؛ وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۳، ص۲۲۴؛ سیدمحمد طنطاوی، تفسیر الوسیط، ج۲، ص۱۰۲؛ حسن بن محمد نیشابوری، تفسیر غرائب القرآن، ج۲، ص۱۵۹.
- ↑ فاریاب، محمد حسین، عصمت امام، ص ۷۸.