سوره نساء

این مدخل زیرشاخهٔ بحث سوره است. سوره نساء از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: سوره نساء در علوم قرآنی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

چهارمین سوره قرآن و نود و دومین آن به ترتیب نزول، نازل شده در مدینه با موضوع محوری زنان و مسائل خانواده کلمه نساء (زنان) بیش از ۲۰ بار در این سوره به کار رفته است و از آنجا که سی و پنج آیه اول این سوره، پیرامون مسائل خانوادگی است و اکثر احکام نهی مربوط به زنان در این سوره درج شده است، با عنوان نساء نامگذاری شده است. سوره نساء مدنی است و دارای ۱۷۶ آیه، ۳۷۶۴ کلمه و ۱۶۳۲۸ حرف است.

ششمین سوره از سوره‌های نازل شده در مدینه و از نظر حجم سومین سوره از سوره‌های هفت‌گانه «طُوَل» و بعد از سوره بقره بزرگ‌ترین سوره قرآن است و در حدود ۱/۵ جزء قرآن را دربر دارد و اولین سوره از سوره‌های یازده‌گانه «مخاطبات» است که با خطاب عمومی ﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ﴾ آغاز می‌شود.

در مورد فضیلت تلاوت این سوره، پیامبر اسلام (ص) طبق روایتی فرمود: «هر کس سوره نساء را بخواند گویا به اندازه هر مسلمانی که طبق مفاد این سوره ارث می‌برد، در راه خدا انفاق کرده است و همچنین پاداش کسی را که برده‌ای را آزاد کرده به او می‌دهند».

مفسرین قرآن، بر اساس آیه اول سوره نساء متّفقند که انسان نوعی است مستقل، نه تحولیافته از نوعی دیگر نظیر میمون. بیشتر احکام فقهی مربوط به زنان و یتیمان و قوانین ارث در این سوره آمده است.

بعضی از مضامین و مطالب مهم این سوره عبارتند از: تساوی انسان در خلقت، دعوت به ایمان و عدالت، عبرت از امّت‌های پیشین، قطع رابطه دوستانه با دشمنان خدا، حمایت از یتیمان، احکام ازدواج و ارث، هجرت، جهاد در راه خدا، آیین تشکیل و اداره خانواده، صله ارحام و کمک به والدین، خویشاوندان، همسایگان، درماندگان و محرومان (تعاون اجتماعی)، جهاد، هشدار در مورد منافقین، ولایت و حکومت اسلامی، ایجاد عدالت اجتماعی، در این سوره تفصیل ﴿أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ﴾ که در صراط مستقیم هستند و در سوره حمد آمده ذکر شده است، آنها انبیاء، صدیقین، شهداء و صالحین هستند﴿وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقًا﴾. خصوصیات سه تیپ ایمانی و اجتماعی مؤمنین، کافرین و منافقین و پیامد رفتار آنها تبیین شده است.

طباطبایی نوشته است که: از ظاهر آنها (آیات سوره) بر می‌آید که یکباره نازل نشده است، هر چند که غالب آیات آن بی‌ارتباط با هم نیستند.

مفاهیم بخش‌های مختلف این سوره قابل تقسیم به امور اعتقادی، اخلاقی و فقهی است. برخی آیات نامدار و مشهور سوره نساء عبارتند از:

1. ﴿خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ﴾؛
2. ﴿وَآتُوا الْيَتَامَى أَمْوَالَهُمْ﴾،
3. ﴿حُرِّمَتْ عَلَيْكُمْ أُمَّهَاتُكُمْ﴾،
4. ﴿وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا﴾، ﴿لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاةَ وَأَنْتُمْ سُكَارَى﴾،
5. ﴿إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا﴾،
6. ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ﴾،
7. ﴿خُذُوا حِذْرَكُمْ﴾،
8. ﴿وَمَا لَكُمْ لَا تُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ﴾،
9. ﴿اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَيَجْمَعَنَّكُمْ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ﴾،
10. ﴿وَفَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ عَلَى الْقَاعِدِينَ أَجْرًا عَظِيمًا﴾،

﴿وَمَنْ يُهَاجِرْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ﴾،

1. ﴿إِنَّ الصَّلَاةَ كَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتَابًا مَوْقُوتًا﴾،
2. ﴿وَاسْتَغْفِرِ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ غَفُورًا رَحِيمًا﴾.

منابع

1. صفوی، سید سلمان، مقاله «سوره نساء»، دانشنامه معاصر قرآن کریم