خزانه الهی: تفاوت میان نسخه‌ها
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۳۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۸ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = منابع علم معصوم | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[خزانه الهی در قرآن]] - [[خزانه الهی در حدیث]] | پرسش مرتبط = }} | ||
== | == مقدمه == | ||
به [[خزائن الهی]] در سه [[آیه]] تصریح شده مانند: {{متن قرآن|قُل لاَّ أَقُولُ لَكُمْ عِندِي خَزَائِنُ اللَّهِ }}<ref> بگو: من به شما نمی‌گویم که گنجینه‌های خداوند نزد من است؛ سوره انعام، آیه۵۰ و سوره هود، آیه۳۱ و سوره طور، آیه۳۷.</ref> و در دو [[آیه]] سخن از [[خزائن]] [[رحمت]] [[پروردگار]] به میان آمده است:<ref>سوره اسراء، آیه ۱۰۰؛ سوره ص، آیه۹.</ref> و در یک [[آیه]] [[خزائن]] [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] برای [[خدا]] دانسته شده است<ref>سوره منافقون، آیه۷.</ref> و بر اساس آیه‌ای که می‌توان آن را محوری‌ترین در این موضوع دانست، هر چیزی دارای خزائنی نزد خداست: {{متن قرآن|وَإِن مِّن شَيْءٍ إِلاَّ عِندَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَّعْلُومٍ }}<ref> و هیچ چیز نیست جز آنکه گنجینه‌های آن نزد ماست و ما آن را جز به اندازه معیّن فرو نمی‌فرستیم؛ سوره حجر، آیه۲۱.</ref>. به [[خزائن خدا]] در [[احادیث]]<ref>مسند ابی یعلی، ج۱۳، ص ۵۲۱؛ بحار الانوار، ج ۶۹، ص ۴۷؛ ج ۷۰، ص ۱۶۹.</ref> و [[ادعیه]]<ref>دلائل الامامه، ص ۵۴۴؛ صحیفه سجادیه، دعاء ۸، ۷۷؛ اقبال الاعمال، ج ۱، ص ۱۳۹.</ref> نیز اشاره شده است. حکیمان و [[عارفان]] نیز مباحث گوناگونی را درباره [[خزائن الهی]] یاد کرده‌اند؛ مانند [[تبیین]] [[حقیقت]] [[خزائن]]<ref>اسفار، ج ۸، ص ۱۲۶- ۱۲۷.</ref>، اقسام و مصادیق آنها<ref>شرح فصوص الحکم، ص ۴۸۶-۴۸۷؛ الانسان الكامل، ص ۲۰۸، ۳۴۵-۳۴۸.</ref>، سنجش [[خزائن]] با یکدیگر<ref>الفتوحات المكيه، ج ۱۱، ص ۱۵۶-۱۵۹.</ref>، ارتباط [[خزائن]] با انسان کامل<ref>شرح فصوص الحکم، ص ۳۵۸-۳۶۳.</ref> و ذکر کلید [[خزائن]]<ref>الانسان الكامل، ص ۱۰۴، ۲۰۸ - ۲۰۹.</ref>.<ref>[[احمد جمالی|جمالی، احمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۲ (کتاب)| دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۲]]، ص۸۸- ۹۳.</ref> | |||
== | == معناشناسی == | ||
[[خزائن]] در لغت به معنای مکانی است که هر چیزی<ref>العین، ج ۴، ص۲۰۹؛ لسان العرب، ج ۴، ص ۸۷؛ تاج العروس، ج۹، ص۱۹۱، «خزن».</ref> یا [[اموال]] گران‌بها<ref>روح المعانی، ج ۱۴، ص ۴۴.</ref> را در آن نگهداری می‌کنند. [[خزائن خدا]]، مرتبه‌ای از هستی است که در آن مرتبه، اشیاء در ظرف [[علم]] به صورت غیر مقدَّر موجودند و هنوز تقديرات و حدود مرحله قَدَر بر آنها عارض نشده‌اند<ref>الميزان، ج ۲، ص ۳۳۹؛ ج ۱۲، ص ۱۴۴ - ۱۴۵.</ref>.<ref>[[احمد جمالی|جمالی، احمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۲ (کتاب)| دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۲]]، ص۸۸- ۹۳.</ref> | |||
==خزائن خدا و | == [[خزائن خدا]] و مراتب آن == | ||
همه اشیای عالم طبیعت، جز وجود طبیعی، دو مرتبه دیگر نیز دارند: مرتبه [[خزائن الهی]]؛ مرتبه قَدَر<ref>المیزان، ج ۱۲، ص ۱۴۴ - ۱۴۵، ج ۱، ص ۲۹۱؛ ج۷، ص ۱۲۷ - ۱۲۸.</ref> {{متن قرآن|وَإِن مِّن شَيْءٍ إِلاَّ عِندَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَّعْلُومٍ }}<ref>و هیچ چیز نیست جز آنکه گنجینه‌های آن نزد ماست و ما آن را جز به اندازه معیّن فرو نمی‌فرستیم؛ سوره حجر، آیه۲۱.</ref> از جمله پایانی [[آیه]] برداشت می‌شود که [[خدا]] به هر چیزی با همه حدود و تقدیراتش، پیش از آنکه وجود خارجی یابد، [[علم]] دارد که این همان قَدَر اشیاست. بنابراین قَدَر هر چیزی به حسب [[علم]] و [[مشیت]] بر وجود آن چیز، نوعی تقدّم دارد، گرچه در وجود با آن مقارن است و از آن جدا نیست.<ref>الميزان، ج ۱۲، ص ۱۴۴.</ref> از این مرتبه در [[آیات]] دیگری با عناوینی همچون [[کتاب مبین]]<ref>سوره انعام، آیه۵۹.</ref>، [[ام الكتاب]]<ref>سوره رعد، آیه۳۹.</ref>، [[لوح محفوظ]]<ref>سوره بروج، آیه۲۲.</ref> و [[کتاب حفیظ]]<ref>سوره ق، آیه۴.</ref> یاد شده است<ref>الميزان، ج ۷، ص ۱۲۶- ۱۲۸.</ref>.<ref>[[احمد جمالی|جمالی، احمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۲ (کتاب)| دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۲]]، ص۸۸- ۹۳.</ref> | |||
==خزائن خدا | == اوصاف [[خزائن خدا]] == | ||
[[خزائن الهی]] دارای سه ویژگی مهم‌اند. | |||
# '''اختصاص به [[خدا]]:''' [[خزائن]] [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] از آنِ خداست، گرچه [[منافقان]] این مطلب را نمی‌فهمند: {{متن قرآن|وَلِلَّهِ خَزَائِنُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلَكِنَّ الْمُنَافِقِينَ لا يَفْقَهُونَ}}<ref>سوره منافقون، آیه ۷.</ref>. نیز [[قدرت]] تصرف در [[خزائن الهی]] از غیر [[خدا]] [[نفی]] شده است: {{متن قرآن|وَمَا أَنتُمْ لَهُ بِخَازِنِينَ}}<ref>الكشاف، ج ۲، ص ۵۷۵؛ فتح القدیر، ج ۳، ص ۱۲۷. سوره حجر، آیه ۲۲.</ref>. | |||
# '''ثبوت و تجرّد:''' [[خزائن الهی]]، اموری ثابت و نامتغيرند، زیرا [[خدا]] این [[خزائن]] را نزد خود دانسته {{متن قرآن|وَإِن مِّن شَيْءٍ إِلاَّ عِندَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَّعْلُومٍ }}<ref> و هیچ چیز نیست جز آنکه گنجینه‌های آن نزد ماست و ما آن را جز به اندازه معیّن فرو نمی‌فرستیم؛ سوره حجر، آیه۲۱.</ref> و آنچه نزد خداست، ثابت و نابود نشدنی است: {{متن قرآن|مَا عِندَكُمْ يَنفَدُ وَمَا عِندَ اللَّهِ بَاقٍ وَلَنَجْزِيَنَّ الَّذِينَ صَبَرُواْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ}}<ref>آنچه نزد شماست پایان می‌یابد و آنچه نزد خداوند است پایاست و البته ما پاداش شکیبایان را نیکوتر از آنچه انجام می‌دادند خواهیم داد؛ سوره نحل، آیه۹۶.</ref>.<ref>الميزان، ج ۱۲، ص ۱۴۵.</ref>. | |||
# '''کم نشدن با [[بخشش]]:''' از آنجا که [[خزائن الهی]] نامحدود و نامقدّرند، با [[بخشش]] چیزی از آنها کم نمی‌شود و این امر به [[خدا]] اختصاص دارد، زیرا جز [[خدا]] هرکه باشد، محدود و آنچه نزد وی است مقدّر است و هر مقدار که ببخشد، به همان اندازه از آن کم می‌شود<ref>الميزان، ج ۷، ص ۹۵.</ref>.<ref>[[احمد جمالی|جمالی، احمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۲ (کتاب)| دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۲]]، ص۸۸- ۹۳.</ref> | |||
== مدخل وابسته == | |||
==مدخل وابسته== | |||
* [[خزانه‌داری علم الهی]] | * [[خزانه‌داری علم الهی]] | ||
{{پایان مدخل وابسته}} | |||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:000055.jpg|22px]] [[احمد جمالی|جمالی، احمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۲ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۲''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{ | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:منبع علم معصوم]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۸ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۱۵
این مدخل زیرشاخهٔ بحث منابع علم معصوم است. خزانه الهی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: خزانه الهی در قرآن - خزانه الهی در حدیث - پرسش مرتبط نداردمقدمه
به خزائن الهی در سه آیه تصریح شده مانند: ﴿قُل لاَّ أَقُولُ لَكُمْ عِندِي خَزَائِنُ اللَّهِ ﴾[۱] و در دو آیه سخن از خزائن رحمت پروردگار به میان آمده است:[۲] و در یک آیه خزائن آسمان‌ها و زمین برای خدا دانسته شده است[۳] و بر اساس آیه‌ای که می‌توان آن را محوری‌ترین در این موضوع دانست، هر چیزی دارای خزائنی نزد خداست: ﴿وَإِن مِّن شَيْءٍ إِلاَّ عِندَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَّعْلُومٍ ﴾[۴]. به خزائن خدا در احادیث[۵] و ادعیه[۶] نیز اشاره شده است. حکیمان و عارفان نیز مباحث گوناگونی را درباره خزائن الهی یاد کرده‌اند؛ مانند تبیین حقیقت خزائن[۷]، اقسام و مصادیق آنها[۸]، سنجش خزائن با یکدیگر[۹]، ارتباط خزائن با انسان کامل[۱۰] و ذکر کلید خزائن[۱۱].[۱۲]
معناشناسی
خزائن در لغت به معنای مکانی است که هر چیزی[۱۳] یا اموال گران‌بها[۱۴] را در آن نگهداری می‌کنند. خزائن خدا، مرتبه‌ای از هستی است که در آن مرتبه، اشیاء در ظرف علم به صورت غیر مقدَّر موجودند و هنوز تقديرات و حدود مرحله قَدَر بر آنها عارض نشده‌اند[۱۵].[۱۶]
خزائن خدا و مراتب آن
همه اشیای عالم طبیعت، جز وجود طبیعی، دو مرتبه دیگر نیز دارند: مرتبه خزائن الهی؛ مرتبه قَدَر[۱۷] ﴿وَإِن مِّن شَيْءٍ إِلاَّ عِندَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَّعْلُومٍ ﴾[۱۸] از جمله پایانی آیه برداشت می‌شود که خدا به هر چیزی با همه حدود و تقدیراتش، پیش از آنکه وجود خارجی یابد، علم دارد که این همان قَدَر اشیاست. بنابراین قَدَر هر چیزی به حسب علم و مشیت بر وجود آن چیز، نوعی تقدّم دارد، گرچه در وجود با آن مقارن است و از آن جدا نیست.[۱۹] از این مرتبه در آیات دیگری با عناوینی همچون کتاب مبین[۲۰]، ام الكتاب[۲۱]، لوح محفوظ[۲۲] و کتاب حفیظ[۲۳] یاد شده است[۲۴].[۲۵]
اوصاف خزائن خدا
خزائن الهی دارای سه ویژگی مهم‌اند.
- اختصاص به خدا: خزائن آسمان‌ها و زمین از آنِ خداست، گرچه منافقان این مطلب را نمی‌فهمند: ﴿وَلِلَّهِ خَزَائِنُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلَكِنَّ الْمُنَافِقِينَ لا يَفْقَهُونَ﴾[۲۶]. نیز قدرت تصرف در خزائن الهی از غیر خدا نفی شده است: ﴿وَمَا أَنتُمْ لَهُ بِخَازِنِينَ﴾[۲۷].
- ثبوت و تجرّد: خزائن الهی، اموری ثابت و نامتغيرند، زیرا خدا این خزائن را نزد خود دانسته ﴿وَإِن مِّن شَيْءٍ إِلاَّ عِندَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَّعْلُومٍ ﴾[۲۸] و آنچه نزد خداست، ثابت و نابود نشدنی است: ﴿مَا عِندَكُمْ يَنفَدُ وَمَا عِندَ اللَّهِ بَاقٍ وَلَنَجْزِيَنَّ الَّذِينَ صَبَرُواْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ﴾[۲۹].[۳۰].
- کم نشدن با بخشش: از آنجا که خزائن الهی نامحدود و نامقدّرند، با بخشش چیزی از آنها کم نمی‌شود و این امر به خدا اختصاص دارد، زیرا جز خدا هرکه باشد، محدود و آنچه نزد وی است مقدّر است و هر مقدار که ببخشد، به همان اندازه از آن کم می‌شود[۳۱].[۳۲]
مدخل وابسته
منابع
پانویس
- ↑ بگو: من به شما نمی‌گویم که گنجینه‌های خداوند نزد من است؛ سوره انعام، آیه۵۰ و سوره هود، آیه۳۱ و سوره طور، آیه۳۷.
- ↑ سوره اسراء، آیه ۱۰۰؛ سوره ص، آیه۹.
- ↑ سوره منافقون، آیه۷.
- ↑ و هیچ چیز نیست جز آنکه گنجینه‌های آن نزد ماست و ما آن را جز به اندازه معیّن فرو نمی‌فرستیم؛ سوره حجر، آیه۲۱.
- ↑ مسند ابی یعلی، ج۱۳، ص ۵۲۱؛ بحار الانوار، ج ۶۹، ص ۴۷؛ ج ۷۰، ص ۱۶۹.
- ↑ دلائل الامامه، ص ۵۴۴؛ صحیفه سجادیه، دعاء ۸، ۷۷؛ اقبال الاعمال، ج ۱، ص ۱۳۹.
- ↑ اسفار، ج ۸، ص ۱۲۶- ۱۲۷.
- ↑ شرح فصوص الحکم، ص ۴۸۶-۴۸۷؛ الانسان الكامل، ص ۲۰۸، ۳۴۵-۳۴۸.
- ↑ الفتوحات المكيه، ج ۱۱، ص ۱۵۶-۱۵۹.
- ↑ شرح فصوص الحکم، ص ۳۵۸-۳۶۳.
- ↑ الانسان الكامل، ص ۱۰۴، ۲۰۸ - ۲۰۹.
- ↑ جمالی، احمد، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۲، ص۸۸- ۹۳.
- ↑ العین، ج ۴، ص۲۰۹؛ لسان العرب، ج ۴، ص ۸۷؛ تاج العروس، ج۹، ص۱۹۱، «خزن».
- ↑ روح المعانی، ج ۱۴، ص ۴۴.
- ↑ الميزان، ج ۲، ص ۳۳۹؛ ج ۱۲، ص ۱۴۴ - ۱۴۵.
- ↑ جمالی، احمد، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۲، ص۸۸- ۹۳.
- ↑ المیزان، ج ۱۲، ص ۱۴۴ - ۱۴۵، ج ۱، ص ۲۹۱؛ ج۷، ص ۱۲۷ - ۱۲۸.
- ↑ و هیچ چیز نیست جز آنکه گنجینه‌های آن نزد ماست و ما آن را جز به اندازه معیّن فرو نمی‌فرستیم؛ سوره حجر، آیه۲۱.
- ↑ الميزان، ج ۱۲، ص ۱۴۴.
- ↑ سوره انعام، آیه۵۹.
- ↑ سوره رعد، آیه۳۹.
- ↑ سوره بروج، آیه۲۲.
- ↑ سوره ق، آیه۴.
- ↑ الميزان، ج ۷، ص ۱۲۶- ۱۲۸.
- ↑ جمالی، احمد، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۲، ص۸۸- ۹۳.
- ↑ سوره منافقون، آیه ۷.
- ↑ الكشاف، ج ۲، ص ۵۷۵؛ فتح القدیر، ج ۳، ص ۱۲۷. سوره حجر، آیه ۲۲.
- ↑ و هیچ چیز نیست جز آنکه گنجینه‌های آن نزد ماست و ما آن را جز به اندازه معیّن فرو نمی‌فرستیم؛ سوره حجر، آیه۲۱.
- ↑ آنچه نزد شماست پایان می‌یابد و آنچه نزد خداوند است پایاست و البته ما پاداش شکیبایان را نیکوتر از آنچه انجام می‌دادند خواهیم داد؛ سوره نحل، آیه۹۶.
- ↑ الميزان، ج ۱۲، ص ۱۴۵.
- ↑ الميزان، ج ۷، ص ۹۵.
- ↑ جمالی، احمد، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۲، ص۸۸- ۹۳.