نجد: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۹ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۰۸

آشنایی اجمالی

نجد در لغت به معنی «زمین بلند» است^[۱]. این سرزمین، منطقه‌ای است بسیار وسیع در مرکز جزیرة العرب با مساحتی حدود ۲،۰۷۲،۰۰۰ کیلومتر مربع که عمده مساحتش بیابان است و دره و شن. این منطقه، مواضع متعددی را شامل می‌‌شود که نجد برق ـ وادی‌ای در یمامه ـ (نجد الیمن)، نجد خال، نجد عفر، نجد کبکب و نجد مریع از جمله آنهاست^[۲].^[۳]

نجد به علت بلندی ارتفاعش، به این نام موسوم شده است^[۴]. ارتفاع آن، از غرب به شرق (تا سرزمین عروض) کاسته می‌شود^[۵]. عرب، قسمت بلند نجد را که مجاور حجاز است «عالیه» و قسمت پشت آن را که به عراق می‌رسد «سافله» می‌نامد^[۶]. همچنین شرق نجد را که با یمامه مجاور است «وشوم» و شمال آن را است که به دو کوه اجا و سلمی، در سرزمین طی می‌رسد «قصیم» نامیده‌اند. قصیم شنزاری است که در آن «غضا» (نوعی چوب گز) می‌روید^[۷]؛ از این رو، مردم نجد را «اهل الغضا» نامیده‌اند^[۸].^[۹]

حدود نجد

در بیان حدود و ثغور دقیق نجد [مطلق و بدون اضافه به اسم دیگر] بین گذشتگان اختلاف است چندان که برخی، مناطق بالاتر از تهامه را نجد گفته، بعضی، نجد را نام سرزمین وسیعی دانسته‌اند که در بالای آن تهامه و یمن و در پایین آن عراق و شام واقع است^[۱۰]. برخی تمام نجد را از نواحی تهامه گفته‌اند^[۱۱] و بعضی هم، مرز نجد را از سمت حجاز، ذات عرق دانسته‌اند تا کوه‌های حجاز و مدینه. این افراد، ماوراء ذات عرق ـ از کوههای حجاز تا تهامه ـ را حجاز عنوان کرده و آورده‌اند که با پایان یافتن کوه‌ها در نزدیکی تهامه، سرزمین غور یا همان تهامه آغاز می‌‌شود و تا دریای احمر ادامه می‌‌یابد^[۱۲]. برخی حد نجد را اراضی روبروی ذات عرق تا عراق گفته و از ذات عرق تا مناطق غربی را حد حجاز دانستند^[۱۳]. ضمن اینکه بعضی هم، بر پستی بلندی‌های بعد از بطن الرمه نجد اطلاق کرده و بعضی دیگر، نجد را کل سرزمین‌های ماوراء خندقی که کسری حفر کرده دانسته‌اند^[۱۴]. برخی از متأخران هم در مقام جمع بندی اقوال پیشینیان، نجد را از غرب به حجاز و از جنوب به یمن و از شرق به منطقه الاحساء و از شمال به صحرای عرب محدود دانسته‌اند. علاوه بر این موارد، اقوال دیگری هم در تحدید و ترسیم جایگاه نجد مطرح شده که یاقوت حموی در کتاب خود به برخی از این موارد اشاره کرده است^[۱۵].^[۱۶]

در شمال نجد، بیابان نفود قرار دارد که مساحت عظیمی را در بر دارد. این بیابان از «وادی تیماء» شروع می‌شود و تا سیصد میل به سمت شرق ادامه می‌یابد و از پشته‌های شن قرمز انباشته است^[۱۷]. نفود در نزدیکی عراق، به سمت جنوب می‌پیچد و نجد و بحرین را از هم جدا می‌سازد. این فاصله را «دهناء» یا «رملة العالج» نامیده‌اند که در زمان جاهلیت و اسلام، محل سکونت تمیم و ضبه بود^[۱۸]. کویر ربع‌الخالی نیز با وسعتی بالغ بر پنجاه هزار میل مربع، یمامه و نجد را از عمان، مهره، شحره و حضرموت جدا می‌کند^[۱۹]. صحرای احقاف، نیز جزء همین بیابان است که در حد فاصل بین یمن تا نجد و حجاز، کشیده شده است^[۲۰].^[۲۱]

نجد در دوران معاصر

امروزه این منطقه بسیار معروف، که شهر ریاض ـ پایتخت عربستان ـ در وسط آن قرار دارد، قلب جزیرة العرب محسوب شده و شامل مناطق زیادی از جمله: القصیم، سُدیر، الافلاج، الیمامه و الوشم و غیره می‌‌شود. علاوه بر این مناطق، نجد دارای شهرهای پرجمعیت بسیاری است و اضافه بر ریاض، سه شهر القصیم یعنی بُرَیده، عُنَیزه و الرَّسّ را هم شامل می‌‌شود. شهر حائل ـ مرکز شمال نجد ـ الخرج، جنوب ریاض، شقراء، مَراة و ضرما از اقلیم الوشم، لیلی مرکز منطقه الافلاج و المجمعه مرکز سدیر از دیگر شهرهای مهم این منطقه‌اند. ضمن این که حریملا، العینیه و الجبیل ز شهرهای قدیمی این منطقه هستند که هنوز هم شهرهای آباد و فعالی در شمال ریاض‌اند. الدرعیه ـ پایتخت پیشین دولت سعودی ـ هم، در ۱۱ کیلومتری شمال غربی ریاض در وادی حنیفه هم از دیگر شهرهای مهم نجد است^[۲۲].

منابع

پانویس

↑ فراهیدی، کتاب العین، ج۶، ص۸۳-۸۴. این تعریف در مناطق مختلف متفاوت است چندان که در یمن به هر چیزی که بین السراة و ربع الخالی است، نجد گفته می‌‌شود.
↑ بکری، معجم ما استعجم، ج۴، ص۱۲۹۸؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۶۲. برای مطالعه موارد دیگر نجد ر. ک. یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۶۵-۲۶۶.
↑ بلادی، عاتق بن غیث، معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة ص۳۱۲.
↑ اصطخری، مسالک و ممالک، ص۴۴؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۶۱-۲۶۲.
↑ شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۲۵.
↑ شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۲۵.
↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۳۶۸.
↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۳۶۸؛ شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۲۵.
↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، وضعیت جغرافیایی و طبیعی، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲، ص۳۷۲-۳۷۳.
↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۶۲.
↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۶۲.
↑ ر.ک: یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۶۲.
↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۶۲.
↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۶۲.
↑ ر.ک: یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۶۲.
↑ بلادی، عاتق بن غیث، معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة ص۳۱۲.
↑ شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۲۵.
↑ شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۲۵؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۴۹۳.
↑ شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۲۶.
↑ شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۲۶.
↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، وضعیت جغرافیایی و طبیعی، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲، ص۳۷۲-۳۷۳.
↑ بلادی، عاتق بن غیث، معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة ص۳۱۲.

[1] فراهیدی، کتاب العین، ج۶، ص۸۳-۸۴. این تعریف در مناطق مختلف متفاوت است چندان که در یمن به هر چیزی که بین السراة و ربع الخالی است، نجد گفته می‌‌شود.

[2] بکری، معجم ما استعجم، ج۴، ص۱۲۹۸؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۶۲. برای مطالعه موارد دیگر نجد ر. ک. یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۶۵-۲۶۶.

[3] بلادی، عاتق بن غیث، معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة ص۳۱۲.

[4] اصطخری، مسالک و ممالک، ص۴۴؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۶۱-۲۶۲.

[5] شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۲۵.

[6] شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۲۵.

[7] یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۳۶۸.

[8] یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۳۶۸؛ شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۲۵.

[9] حسینی ایمنی، سید علی اکبر، وضعیت جغرافیایی و طبیعی، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲، ص۳۷۲-۳۷۳.

[10] یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۶۲.

[11] یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۶۲.

[12] ر.ک: یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۶۲.

[13] یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۶۲.

[14] یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۶۲.

[15] ر.ک: یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۶۲.

[16] بلادی، عاتق بن غیث، معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة ص۳۱۲.

[17] شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۲۵.

[18] شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۲۵؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۴۹۳.

[19] شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۲۶.

[20] شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۲۶.

[21] حسینی ایمنی، سید علی اکبر، وضعیت جغرافیایی و طبیعی، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲، ص۳۷۲-۳۷۳.

[22] بلادی، عاتق بن غیث، معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة ص۳۱۲.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{مدخل مرتبط
-| موضوع مرتبط =
+| موضوع مرتبط = حجاز
 | عنوان مدخل  =
 | مداخل مرتبط =
@@ خط ۷: / خط ۷: @@
 ==آشنایی اجمالی==
-«نجد» منطقه وسیعی از [[شبه جزیره عربستان]]، را شامل می‌شود. این ناحیه از جنوب به [[یمن]]، از شرق به [[بحرین]] و از شمال به [[بادیه]] [[عراق]]، بادیه [[شام]] و بادیه جزیره محدود می‌شود<ref>اصطخری، مسالک و ممالک، ص۱۴.</ref>. نجد به علت بلندی ارتفاعش، به این نام موسوم شده است<ref>اصطخری، مسالک و ممالک، ص۴۴؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۶۱-۲۶۲.</ref>. ارتفاع آن، از غرب به شرق (تا [[سرزمین]] عروض) کاسته می‌شود<ref>شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۲۵.</ref>. [[عرب]]، قسمت بلند نجد را که مجاور [[حجاز]] است «عالیه» و قسمت پشت آن را که به عراق می‌رسد «سافله» می‌نامد<ref>شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۲۵.</ref>.
+نجد در لغت به معنی «[[زمین]] بلند» است<ref>فراهیدی، کتاب العین، ج۶، ص۸۳-۸۴. این تعریف در مناطق مختلف متفاوت است چندان که در یمن به هر چیزی که بین السراة و ربع الخالی است، نجد گفته می‌‌شود.</ref>. این [[سرزمین]]، منطقه‌ای است بسیار وسیع در مرکز [[جزیرة العرب]] با مساحتی حدود ۲،۰۷۲،۰۰۰ کیلومتر مربع که عمده مساحتش بیابان است و دره و شن. این منطقه، مواضع متعددی را شامل می‌‌شود که نجد برق ـ وادی‌ای در [[یمامه]] ـ ([[نجد]] [[الیمن]])، نجد خال، نجد عفر، نجد [[کبکب]] و نجد مریع از جمله آنهاست<ref>بکری، معجم ما استعجم، ج۴، ص۱۲۹۸؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۶۲. برای مطالعه موارد دیگر نجد ر. ک. یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۶۵-۲۶۶.</ref>.<ref>[[عاتق بن غیث بلادی|بلادی، عاتق بن غیث]]، [[معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة (کتاب)|معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة]] ص۳۱۲.</ref>
-* همچنین شرق نجد را که با یمامه مجاور است «وشوم» و شمال آن را است که به دو [[کوه]] [[اجا]] و سلمی، در [[سرزمین طی]] می‌رسد «قصیم» نامیده‌اند. قصیم شنزاری است که در آن «غضا» (نوعی چوب گز) می‌روید<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۳۶۸.</ref>؛ از این رو، [[مردم]] نجد را «[[اهل]] الغضا» نامیده‌اند<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۳۶۸؛ شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۲۵.</ref>. در شمال نجد، بیابان نفود قرار دارد که مساحت عظیمی را در بر دارد. این بیابان از «[[وادی]] [[تیماء]]» شروع می‌شود و تا سیصد میل به سمت شرق ادامه می‌یابد و از پشته‌های شن قرمز انباشته است<ref>شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۲۵.</ref>. نفود در نزدیکی عراق، به سمت جنوب میپیچد و نجد و بحرین را از هم جدا می‌سازد. این فاصله را «[[دهناء]]» یا «[[رملة العالج]]» نامیده‌اند که در [[زمان جاهلیت]] و [[اسلام]]، محل سکونت [[تمیم]] و [[ضبه]] بود<ref>شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۲۵؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۴۹۳.</ref>. کویر ربع‌الخالی نیز با وسعتی بالغ بر پنجاه هزار میل مربع، یمامه و نجد را از عمان، [[مهره]]، شحره و حضرموت جدا می‌کند<ref>شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۲۶.</ref>. صحرای [[احقاف]]، نیز جزء همین بیابان است که در حد فاصل بین یمن تا نجد و حجاز، کشیده شده است<ref>شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۲۶.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[وضعیت جغرافیایی و طبیعی (مقاله)|وضعیت جغرافیایی و طبیعی]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۳۷۲-۳۷۳.</ref>.
+نجد به علت بلندی ارتفاعش، به این نام موسوم شده است<ref>اصطخری، مسالک و ممالک، ص۴۴؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۶۱-۲۶۲.</ref>. ارتفاع آن، از غرب به شرق (تا [[سرزمین]] عروض) کاسته می‌شود<ref>شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۲۵.</ref>. [[عرب]]، قسمت بلند نجد را که مجاور [[حجاز]] است «عالیه» و قسمت پشت آن را که به عراق می‌رسد «سافله» می‌نامد<ref>شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۲۵.</ref>. همچنین شرق نجد را که با یمامه مجاور است «وشوم» و شمال آن را است که به دو [[کوه]] [[اجا]] و سلمی، در [[سرزمین طی]] می‌رسد «قصیم» نامیده‌اند. قصیم شنزاری است که در آن «غضا» (نوعی چوب گز) می‌روید<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۳۶۸.</ref>؛ از این رو، [[مردم]] نجد را «[[اهل]] الغضا» نامیده‌اند<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۳۶۸؛ شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۲۵.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[وضعیت جغرافیایی و طبیعی (مقاله)|وضعیت جغرافیایی و طبیعی]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۲، ص۳۷۲-۳۷۳.</ref>
+== حدود نجد ==
+در بیان حدود و [[ثغور]] دقیق نجد [مطلق و بدون اضافه به اسم دیگر] بین گذشتگان [[اختلاف]] است چندان که برخی، مناطق بالاتر از تهامه را نجد گفته، بعضی، نجد را نام [[سرزمین]] وسیعی دانسته‌اند که در بالای آن تهامه و [[یمن]] و در پایین آن [[عراق]] و [[شام]] واقع است<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۶۲.</ref>. برخی تمام نجد را از نواحی تهامه گفته‌اند<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۶۲.</ref> و بعضی هم، مرز نجد را از سمت [[حجاز]]، [[ذات عرق]] دانسته‌اند تا کوه‌های حجاز و [[مدینه]]. این افراد، ماوراء ذات عرق ـ از کوههای حجاز تا [[تهامه]] ـ را حجاز عنوان کرده و آورده‌اند که با پایان یافتن کوه‌ها در نزدیکی تهامه، سرزمین غور یا همان تهامه آغاز می‌‌شود و تا [[دریای احمر]] ادامه می‌‌یابد<ref>ر.ک: یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۶۲.</ref>. برخی حد نجد را [[اراضی]] روبروی ذات عرق تا عراق گفته و از ذات عرق تا مناطق [[غربی]] را حد حجاز دانستند<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۶۲.</ref>. ضمن اینکه بعضی هم، بر [[پستی]] بلندی‌های بعد از [[بطن الرمه]] نجد اطلاق کرده و بعضی دیگر، نجد را کل سرزمین‌های ماوراء خندقی که کسری حفر کرده دانسته‌اند<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۶۲.</ref>. برخی از متأخران هم در مقام جمع بندی اقوال پیشینیان، نجد را از غرب به حجاز و از جنوب به یمن و از شرق به منطقه [[الاحساء]] و از شمال به صحرای [[عرب]] محدود دانسته‌اند. علاوه بر این موارد، اقوال دیگری هم در تحدید و ترسیم جایگاه نجد مطرح شده که [[یاقوت حموی]] در کتاب خود به برخی از این موارد اشاره کرده است<ref>ر.ک: یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۶۲.</ref>.<ref>[[عاتق بن غیث بلادی|بلادی، عاتق بن غیث]]، [[معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة (کتاب)|معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة]] ص۳۱۲.</ref>
+در شمال نجد، بیابان نفود قرار دارد که مساحت عظیمی را در بر دارد. این بیابان از «[[وادی]] [[تیماء]]» شروع می‌شود و تا سیصد میل به سمت شرق ادامه می‌یابد و از پشته‌های شن قرمز انباشته است<ref>شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۲۵.</ref>. نفود در نزدیکی عراق، به سمت جنوب می‌پیچد و نجد و بحرین را از هم جدا می‌سازد. این فاصله را «[[دهناء]]» یا «[[رملة العالج]]» نامیده‌اند که در [[زمان جاهلیت]] و [[اسلام]]، محل سکونت [[تمیم]] و [[ضبه]] بود<ref>شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۲۵؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۴۹۳.</ref>. کویر ربع‌الخالی نیز با وسعتی بالغ بر پنجاه هزار میل مربع، یمامه و نجد را از عمان، [[مهره]]، شحره و حضرموت جدا می‌کند<ref>شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۲۶.</ref>. صحرای [[احقاف]]، نیز جزء همین بیابان است که در حد فاصل بین یمن تا نجد و حجاز، کشیده شده است<ref>شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۲۶.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[وضعیت جغرافیایی و طبیعی (مقاله)|وضعیت جغرافیایی و طبیعی]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۲، ص۳۷۲-۳۷۳.</ref>
+== نجد در دوران معاصر ==
+امروزه این منطقه بسیار معروف، که [[شهر]] [[ریاض]] ـ پایتخت [[عربستان]] ـ در وسط آن قرار دارد، [[قلب]] [[جزیرة العرب]] محسوب شده و شامل مناطق زیادی از جمله: [[القصیم]]، سُدیر، الافلاج، الیمامه و [[الوشم]] و غیره می‌‌شود. علاوه بر این مناطق، نجد دارای شهرهای پرجمعیت بسیاری است و اضافه بر ریاض، سه شهر القصیم یعنی بُرَیده، عُنَیزه و الرَّسّ را هم شامل می‌‌شود. شهر [[حائل]] ـ مرکز شمال [[نجد]] ـ الخرج، جنوب ریاض، [[شقراء]]، مَراة و ضرما از اقلیم الوشم، [[لیلی]] مرکز منطقه الافلاج و المجمعه مرکز [[سدیر]] از دیگر شهرهای مهم این منطقه‌اند. ضمن این که حریملا، العینیه و الجبیل ز شهرهای قدیمی این منطقه هستند که هنوز هم شهرهای آباد و فعالی در شمال ریاض‌اند. الدرعیه ـ پایتخت پیشین [[دولت]] سعودی ـ هم، در ۱۱ کیلومتری شمال [[غربی]] ریاض در [[وادی]] [[حنیفه]] هم از دیگر شهرهای مهم نجد است<ref>[[عاتق بن غیث بلادی|بلادی، عاتق بن غیث]]، [[معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة (کتاب)|معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة]] ص۳۱۲.</ref>.
 == منابع ==
 {{منابع}}
 # [[پرونده:42439.jpg|22px]] [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[وضعیت جغرافیایی و طبیعی (مقاله)|وضعیت جغرافیایی و طبیعی]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱''']]
+# [[پرونده:IM010527.jpg|22px]] [[عاتق بن غيث بلادی|بلادی، عاتق بن غيث]]، [[معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة (کتاب)|'''معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة''']]
 {{پایان منابع}}
 == پانویس ==
 {{پانویس}}
+[[رده:مکان‌های تاریخی عربستان]]