بحث:اعراف

متن ساده

«اعراف» به جاهای بلند گفته می‌شود که از آنجا می‌توان همه جا را دید. در قرآن کریم، «اعراف» جایگاهی بین بهشت و جهنم است.

در اعراف، افرادی قرار دارند که می‌توانند هم بهشت را ببینند و هم جهنم را. این افراد در روز قیامت، همه انسان‌ها را از چهره‌هایشان می‌شناسند.

این افراد با اجازه خداوند به مردم بهشتی و جهنمی دستور می‌دهند و آنها را راهنمایی می‌کنند. بنابراین، آنها افراد بسیار مهمی هستند.

دانشمندان می‌گویند این افراد مهم، پیامبر اسلام(ص) و امامان معصوم(ع) هستند.

وظیفه مهم این افراد این است که به مردم بهشتی و جهنمی دستور می‌دهند و به آنها کمک می‌کنند. یعنی در میان بهشت و جهنم قرار دارند و به هر دو طرف یاری می‌رسانند. این نشان می‌دهد که چقدر مهم و ارزشمند هستند.

متن فرهنگنامه

«اعراف» در لغت به معنای مکان‌های بلند و مرتفع است. در اصطلاح دینی، اعراف جایگاهی میان بهشت و جهنم است که افراد خاصی در آن قرار دارند. این افراد می‌توانند هم بهشت و هم جهنم را ببینند و بر هر دو اشراف دارند.

در قرآن کریم، از افرادی سخن گفته شده که در اعراف هستند و در روز قیامت همه را از روی چهره‌هایشان می‌شناسند. آنها با اجازه خداوند، به بهشتیان و جهنمیان دستور می‌دهند و آنها را هدایت می‌کنند. بنابراین، اصحاب اعراف علاوه بر آگاهی کامل، قدرت و اختیارات ویژه‌ای نیز دارند.

مفسران و دانشمندان اسلامی درباره هویت اصحاب اعراف نظرات گوناگونی دارند. بیشتر دانشمندان معتقدند آنها پیامبر اسلام(ص) و امامان معصوم(ع) هستند.

«اصحاب اعراف» وظیفه مهمی بر عهده دارند. آنها به بهشتیان و جهنمیان فرمان می‌دهند و آنها را راهنمایی می‌کنند. به عبارت دیگر، اصحاب اعراف واسطه‌ای میان اهل بهشت و جهنم هستند و در سرنوشت انسان‌ها تأثیر می‌گذارند. این مسئولیت بزرگ، اهمیت و جایگاه ویژه اصحاب اعراف را نشان می‌دهد.

متون قبلی

دربارۀ اعراف و اصحاب اعراف، بحث‌های بسیار و تعریف‌های مختلفی است. در یک اصطلاح، اعراف مرحله و عالمی بلندمرتبه است میان بهشت و دوزخ. در اصطلاح دیگر، جهانی مافوق که اهل آن (اصحاب اعراف) همه را به چهره می‌شناسند و می‌توانند به اهل بهشت و جهنم، به اذن خداوندی دستور بدهند و راهنمایی کنند ﴿وَبَيْنَهُمَا حِجَابٌ وَعَلَى الأَعْرَافِ رِجَالٌ يَعْرِفُونَ كُلاًّ بِسِيمَاهُمْ وَنَادَوْا أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَن سَلامٌ عَلَيْكُمْ لَمْ يَدْخُلُوهَا وَهُمْ يَطْمَعُونَ*وَإِذَا صُرِفَتْ أَبْصَارُهُمْ تِلْقَاء أَصْحَابِ النَّارِ قَالُواْ رَبَّنَا لاَ تَجْعَلْنَا مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ*وَنَادَى أَصْحَابُ الأَعْرَافِ رِجَالاً يَعْرِفُونَهُمْ بِسِيمَاهُمْ قَالُواْ مَا أَغْنَى عَنكُمْ جَمْعُكُمْ وَمَا كُنتُمْ تَسْتَكْبِرُونَ﴾

مقدمه

• اعراف از ریشۀ عرف به معنای شناخت و پذیرش است، که نقطه مقابل آن انکار و ردّ است. اعتراف هم از این ریشه است، گردن نهادن به چیزی و پذیرفتن آن. در روایات، به یک معنی اصحاب اعراف همان ائمه و اهل بیت(ع) معرفی شده‌اند که ورود به بهشت، منوط به شناخت و اطاعت آنان است. حضرت علی(ع) فرمود: "نحن الأعراف، نوقف بین الجنّة، فلا یدخل الجنّة الاّ من عرفنا و عرفناه"، اینکه ورود به بهشت در سایۀ معرفت به اعراف علی(ع) و آل او است، در روایات متعدّدی آمده است. از علی(ع) روایت است: اصحاب اعراف ماییم، یاران خود را از چهره‌شان می‌شناسیم، اعراف ماییم که خدا را هم جز از راه شناخت ما نمی‌توان شناخت و اعراف ماییم که خداوند متعال در روز قیامت ما را بر صراط به معرّفی قرار می‌دهد و جز کسی که ما را بشناسد و ما او را بشناسیم، وارد بهشت نمی‌شود. با این حساب، هم اعراف جایگاه مهمی است، هم اصحاب اعراف موقعیت ممتازی در قیامت دارند. اینگونه روایات، شأن والای عترت و مقام امامان(ع) را نشان می‌دهد. سلمان فارسی نقل می‌کند که بیش از ده‌بار از پیامبر خدا(ص) شنیدم که فرمود: "یا علیّ! إنّک و الأوصیاء من بعدک اعراف بین الجنّة و النّار..." در معنای اصحاب اعراف، این نیز گفته شده که جایی میان بهشت و جهنم است که گروهی آنجا ساکن می‌شوند که نه مستحقّ بهشتند نه عقاب دوزخ، به امید فرمان الهی و شفاعتند تا آنکه به آنان اذن داده شود وارد بهشت شوند، یا جایی است که کسانی غیر مکلّف در آنجا ساکنند که نه مستحقّ بهشتند نه دوزخ.

• در قرآن از مردانی یاد شده که در اعراف‌اند و در قیامت همه را از چهره‌ها می‌شناسند و راهنمایی می‌کنند: ﴿وَإِذَا صُرِفَتْ أَبْصَارُهُمْ تِلْقَاءَ أَصْحَابِ النَّارِ قَالُوا رَبَّنَا لَا تَجْعَلْنَا مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ وَنَادَى أَصْحَابُ الْأَعْرَافِ رِجَالًا يَعْرِفُونَهُمْ بِسِيمَاهُمْ قَالُوا مَا أَغْنَى عَنْكُمْ جَمْعُكُمْ وَمَا كُنْتُمْ تَسْتَكْبِرُونَ﴾. سوره هفتم قرآن را نیز به همین سبب اعراف نامیده‌اند. اعراف، مرتبه والا و ارجمندی است که میان بهشت و دوزخ است و در روایات، "اصحاب اعراف" به ائمه و اهل بیت تفسیر شده است. امام علی(ع) فرموده است: اعراف ماییم، میان بهشت می‌ایستیم و جز کسی که ما را بشناسد و ما او را بشناسیم وارد بهشت نمی‌شود. و در روایت دیگری فرموده است: اصحاب اعراف ماییم، یاران خود را با نگاه به چهره‌هاشان می‌شناسیم. معنای دیگری هم برای اصحاب اعراف گفته شده، یعنی اینکه جایی است میان بهشت و جهنم که گروهی در آنجا ساکن‌اند که نه مستحقّ بهشت‌اند و نه دوزخ، به امید فرمان الهی و شفاعت‌اند تا به آنان اجازه داده شود وارد بهشت شوند، یا جایی است که افراد غیر مکلّف در آنجا ساکن‌اند که نه بهشتی‌اند، نه جهنّمی.

واژه‌شناسی لغوی

• اَعراف جمع عُرْف، مکان‌های بلند و مرتفع را گویند، از آن جهت که آشکار و به راحتی قابل رؤیت است، برخلاف مکان پست.
• به یال اسب و تاج خروس، نیز عرف گفته می‌شود، زیرا در قسمت مرتفع بدن آنان قرار دارد.
• اعراف السحاب نیز به بخش‌های بالایی ابر اطلاق می‌گردد.
• آیات: ﴿وَبَيْنَهُمَا حِجَابٌ وَعَلَى الأَعْرَافِ رِجَالٌ يَعْرِفُونَ كُلاًّ بِسِيمَاهُمْ وَنَادَوْا أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَن سَلامٌ عَلَيْكُمْ لَمْ يَدْخُلُوهَا وَهُمْ يَطْمَعُونَ وَإِذَا صُرِفَتْ أَبْصَارُهُمْ تِلْقَاء أَصْحَابِ النَّارِ قَالُواْ رَبَّنَا لاَ تَجْعَلْنَا مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ وَنَادَى أَصْحَابُ الأَعْرَافِ رِجَالاً يَعْرِفُونَهُمْ بِسِيمَاهُمْ قَالُواْ مَا أَغْنَى عَنكُمْ جَمْعُكُمْ وَمَا كُنتُمْ تَسْتَكْبِرُونَ أَهَؤُلاء الَّذِينَ أَقْسَمْتُمْ لاَ يَنَالُهُمُ اللَّهُ بِرَحْمَةٍ ادْخُلُواْ الْجَنَّةَ لاَ خَوْفٌ عَلَيْكُمْ وَلاَ أَنتُمْ تَحْزَنُونَ﴾ درباره اعراف و اصحاب آن سخن گفته است. به همین مناسبت سوره هفتم قرآن "اعراف" نام گرفته و آیات: ﴿يَوْمَ يَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالْمُنَافِقَاتُ لِلَّذِينَ آمَنُوا انظُرُونَا نَقْتَبِسْ مِن نُّورِكُمْ قِيلَ ارْجِعُوا وَرَاءكُمْ فَالْتَمِسُوا نُورًا فَضُرِبَ بَيْنَهُم بِسُورٍ لَّهُ بَابٌ بَاطِنُهُ فِيهِ الرَّحْمَةُ وَظَاهِرُهُ مِن قِبَلِهِ الْعَذَابُ يُنَادُونَهُمْ أَلَمْ نَكُن مَّعَكُمْ قَالُوا بَلَى وَلَكِنَّكُمْ فَتَنتُمْ أَنفُسَكُمْ وَتَرَبَّصْتُمْ وَارْتَبْتُمْ وَغَرَّتْكُمُ الأَمَانِيُّ حَتَّى جَاءَ أَمْرُ اللَّهِ وَغَرَّكُم بِاللَّهِ الْغَرُورُ فَالْيَوْمَ لا يُؤْخَذُ مِنكُمْ فِدْيَةٌ وَلا مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا مَأْوَاكُمُ النَّارُ هِيَ مَوْلاكُمْ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ ﴾ نیز به آن تفسیر شده است

اصحاب اعراف و ویژگی‌های آنان

اعراف جایگاهی است بلند میان بهشت و دوزخ که در آن مردانی الهی جای دارند و دوزخیان و بهشتیان را به چهره می‌شناسند و با آنان سخن می‌گویند، دوزخیان را سرزنش می‌کنند و بهشتیان را به فرمان خدای متعال روانه بهشت می‌سازند.

واژه‌شناسی

اَعراف جمع عُرْف است به معنای مکان‌های بلند و مرتفع. از حسن بصری و زجاج نقل شده که اعراف از ریشه معرفت به معنای شناخت است، و به کسانی اشاره دارد که در قیامت از حال مردم آگاهند و اهل جهنم و بهشت را از سیمای‌شان می‌شناسد . صدرالمتألهین نیز این دیدگاه را برگزیده و آیه ﴿يَعْرِفُونَ كُلاًّ بِسِيمَاهُمْ﴾ را گواه آن دانسته است .

اعراف در قرآن

اعراف نام سوره هفتم قرآن کریم به ترتیب مصحف است. واژه اعراف، دو بار و در همین سوره بکار رفته است. داستان مردان اعراف در این سوره پس از ذکر ماجرای میزان در قیامت و اشاره به دشمنی شیطان با بنی‌ آدم و بهشتی و دوزخی شدن مردم آمده است:

﴿وَنَادَىٰٓ أَصۡحَٰبُ ٱلۡجَنَّةِ أَصۡحَٰبَ ٱلنَّارِ أَن قَدۡ وَجَدۡنَا مَا وَعَدَنَا رَبُّنَا حَقّٗا فَهَلۡ وَجَدتُّم مَّا وَعَدَ رَبُّكُمۡ حَقّٗاۖ قَالُواْ نَعَمۡۚ فَأَذَّنَ مُؤَذِّنُۢ بَيۡنَهُمۡ أَن لَّعۡنَةُ ٱللَّهِ عَلَى ٱلظَّـٰلِمِينَ ٱلَّذِينَ يَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ وَيَبۡغُونَهَا عِوَجٗا وَهُم بِٱلۡأٓخِرَةِ كَٰفِرُونَ وَبَيۡنَهُمَا حِجَابٞۚ وَعَلَى ٱلۡأَعۡرَافِ رِجَالٞ يَعۡرِفُونَ كُلَّۢا بِسِيمَىٰهُمۡۚ وَنَادَوۡاْ أَصۡحَٰبَ ٱلۡجَنَّةِ أَن سَلَٰمٌ عَلَيۡكُمۡۚ لَمۡ يَدۡخُلُوهَا وَهُمۡ يَطۡمَعُونَ وَإِذَا صُرِفَتۡ أَبۡصَٰرُهُمۡ تِلۡقَآءَ أَصۡحَٰبِ ٱلنَّارِ قَالُواْ رَبَّنَا لَا تَجۡعَلۡنَا مَعَ ٱلۡقَوۡمِ ٱلظَّـٰلِمِينَ وَنَادَىٰٓ أَصۡحَٰبُ ٱلۡأَعۡرَافِ رِجَالٗا يَعۡرِفُونَهُم بِسِيمَىٰهُمۡ قَالُواْ مَآ أَغۡنَىٰ عَنكُمۡ جَمۡعُكُمۡ وَمَا كُنتُمۡ تَسۡتَكۡبِرُونَ أَهَـٰٓؤُلَآءِ ٱلَّذِينَ أَقۡسَمۡتُمۡ لَا يَنَالُهُمُ ٱللَّهُ بِرَحۡمَةٍۚ ٱدۡخُلُواْ ٱلۡجَنَّةَ لَا خَوۡفٌ عَلَيۡكُمۡ وَلَآ أَنتُمۡ تَحۡزَنُونَ وَنَادَىٰٓ أَصۡحَٰبُ ٱلنَّارِ أَصۡحَٰبَ ٱلۡجَنَّةِ أَنۡ أَفِيضُواْ عَلَيۡنَا مِنَ ٱلۡمَآءِ أَوۡ مِمَّا رَزَقَكُمُ ٱللَّهُۚ قَالُوٓاْ إِنَّ ٱللَّهَ حَرَّمَهُمَا عَلَى ٱلۡكَٰفِرِينَ﴾

از این آیات پیدا است که پس از روشن شدن سرنوشت آخرتی مردم، میان بهشتیان مؤمن و دوزخیان کافر، سخنان و گفتگویی برقرار خواهد بود. در این میان، مردانی الهی که بر جایگاه اعراف قرار دارند و همگان را به چهره می‌شناسند به نیکانی که در انتظار ورود به بهشت هستند مجوز ورود به بهشت می‌دهند و از بدانی که دوزخی هستند دوری می‌جویند. همچنین از حجاب میان این دو گروه بد و نیک یاد شده است.

همچنین در سوره حدید درباره این گفتگوها میان بهشتیان مؤمن و دوزخیان منافق می‌خوانیم: ﴿يَوْمَ يَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالْمُنَافِقَاتُ لِلَّذِينَ آمَنُوا انظُرُونَا نَقْتَبِسْ مِن نُّورِكُمْ قِيلَ ارْجِعُوا وَرَاءكُمْ فَالْتَمِسُوا نُورًا فَضُرِبَ بَيْنَهُم بِسُورٍ لَّهُ بَابٌ بَاطِنُهُ فِيهِ الرَّحْمَةُ وَظَاهِرُهُ مِن قِبَلِهِ الْعَذَابُ يُنَادُونَهُمْ أَلَمْ نَكُن مَّعَكُمْ قَالُوا بَلَى وَلَكِنَّكُمْ فَتَنتُمْ أَنفُسَكُمْ وَتَرَبَّصْتُمْ وَارْتَبْتُمْ وَغَرَّتْكُمُ الأَمَانِيُّ حَتَّى جَاءَ أَمْرُ اللَّهِ وَغَرَّكُم بِاللَّهِ الْغَرُورُ فَالْيَوْمَ لا يُؤْخَذُ مِنكُمْ فِدْيَةٌ وَلا مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا مَأْوَاكُمُ النَّارُ هِيَ مَوْلاكُمْ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ ﴾ در این آیات هم از دیوار میان بدان و نیکان سخن رفته است.

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: