حسن بصری در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها
(←پانویس) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (یک نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = حسن بصری | | موضوع مرتبط = حسن بصری | ||
| عنوان مدخل = | | عنوان مدخل = حسن بصری | ||
| مداخل مرتبط = [[حسن بصری در علوم قرآنی]] | | مداخل مرتبط = [[حسن بصری در علوم قرآنی]] - [[حسن بصری در تراجم و رجال]] | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = | ||
}} | }} | ||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
[[ابن ندیم]] با عنوان کتاب [[تفسیر]] حسن بن ابی حسن بصری از اثر تفسیری وی یاد کرده است <ref>ابن ندیم، الفهرست، ص۳۶.</ref>. داوودی او را با عنوان {{عربی|"الحسن البصري بن ابي الحسن ابو سعيد"}} در طبقات المفسرین آورده و با عبارت {{عربی|"له التفسیر رواه عنه جماعة"}} از کتاب تفسیری وی خبر داده است<ref>داوودی، طبقات المفسرین، ج۱، ص۱۵۰ و ۱۵۱.</ref>. | [[ابن ندیم]] با عنوان کتاب [[تفسیر]] حسن بن ابی حسن بصری از اثر تفسیری وی یاد کرده است <ref>ابن ندیم، الفهرست، ص۳۶.</ref>. داوودی او را با عنوان {{عربی|"الحسن البصري بن ابي الحسن ابو سعيد"}} در طبقات المفسرین آورده و با عبارت {{عربی|"له التفسیر رواه عنه جماعة"}} از کتاب تفسیری وی خبر داده است<ref>داوودی، طبقات المفسرین، ج۱، ص۱۵۰ و ۱۵۱.</ref>. | ||
[[ثعالبی]] و [[زرکشی]] او را از [[تابعین]] مبرّز در تفسیر به شمار آورده‌اند<ref>ر. ک: ثعالبی، جواهر الحسان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۴۲ و ۱۴۳؛ بحرانی، البرهان فی علوم القرآن، ج۲، ص۱۷۵.</ref>. گفته‌اند: اسم پدرش «ابو‌الحسن یسار» است و او از [[اسیران]] منطقۀ میسان <ref>میسان بخشی از استان [[بصره]] و منطقه‌ای نزدیک [[شهر بصره]] است. ابوعبید اندلسی (عبد الله بن عبد العزیز) گفته است: | [[ثعالبی]] و [[زرکشی]] او را از [[تابعین]] مبرّز در تفسیر به شمار آورده‌اند<ref>ر.ک: ثعالبی، جواهر الحسان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۴۲ و ۱۴۳؛ بحرانی، البرهان فی علوم القرآن، ج۲، ص۱۷۵.</ref>. گفته‌اند: اسم پدرش «ابو‌الحسن یسار» است و او از [[اسیران]] منطقۀ میسان<ref>میسان بخشی از استان [[بصره]] و منطقه‌ای نزدیک [[شهر بصره]] است. ابوعبید اندلسی (عبد الله بن عبد العزیز) گفته است: {{عربی|«میسان بفتح اوله و بالسین المهملة موضع من ارض البصرة استعمل علیها عمر بن الخطّاب النعمان بن نضلة.».. معجم ما استعجم من اسماء البلاد و المواضع}}، ج۴، ص۱۳۲)، یاقوت [[حموی]] نیز گفته است: {{عربی|میسان بالفتح ثم السکون و سین مهملة و آخره نون اسم کورة (بخش) واسعة کثیرة القری و النحل بین البصرة و واسط قصبتها (مرکز آن) میسان}} (معجم البلدان، ج۵، ص۲۴۲).</ref> بود که به [[مدینه]] آورده شد. ربیع - دختر نضر عمه [[انس بن مالک]] - او را خرید و [[آزاد]] کرد و از خود حسن نقل شده که پدر و مادرم هردو مملوک مردی از قبیلۀ [[بنی نجار]] بودند. وی با زنی از قبیلۀ [[بنی سلمه]] از [[انصار]] [[ازدواج]] کرد و آن دو را مهر او قرار داد و آن [[زن]] هردو را [[آزاد]] کرد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۱۵۶.</ref>. اطلاق «[[مولی]] الانصار» بر وی نیز ممکن است به همین جهت باشد<ref>ر.ک: ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۲، ص۲۳۱.</ref>، ولی [[ابن حجر]] گفته است: مادرش «خیرة» کنیز [[ام سلمه]] است<ref>ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۲، ص۲۳۱.</ref> و داوودی از وی با تعبیر «مولی [[زید بن ثابت]]» (- [[غلام]] زید بن ثابت) یاد کرده است<ref>داوودی، طبقات المفسرین، ج۱، ص۱۴۷.</ref>. | ||
{{عربی|«میسان بفتح اوله و بالسین المهملة موضع من ارض البصرة استعمل علیها عمر بن الخطّاب النعمان بن نضلة.».. معجم ما استعجم من اسماء البلاد و المواضع}}، ج۴، ص۱۳۲)، یاقوت [[حموی]] نیز گفته است: {{عربی|میسان بالفتح ثم السکون و سین مهملة و آخره نون اسم کورة (بخش) واسعة کثیرة القری و النحل بین البصرة و واسط قصبتها (مرکز آن) میسان}} (معجم البلدان، ج۵، ص۲۴۲).</ref> بود که به [[مدینه]] آورده شد. ربیع - دختر نضر عمه [[انس بن مالک]] - او را خرید و [[آزاد]] کرد و از خود حسن نقل شده که | |||
برحسب نقل رجال‌شناسان [[اهل تسنن]]، وی دو سال به پایان [[خلافت عمر]] مانده در [[مدینه]] متولد شده است. در [[زمان]] [[خلافت عثمان]] و اوایل [[خلافت حضرت علی]] {{ع}} تا زمان [[جنگ صفین]] در مدینه بوده و بسیاری از [[صحابه]] را دیده و از [[عثمان]]، [[امام علی]] {{ع}} و جمعی دیگر از صحابه مانند [[ابن عباس]]، انس، جابر و... [[حدیث]] شنیده و از آنان [[روایت]] کرده است؛ سپس به [[عراق]] که زادگاه پدرش بود، [[مهاجرت]] و در [[بصره]] اقامت کرد و عالم بزرگ و شیخ | برحسب نقل رجال‌شناسان [[اهل تسنن]]، وی دو سال به پایان [[خلافت عمر]] مانده در [[مدینه]] متولد شده است. در [[زمان]] [[خلافت عثمان]] و اوایل [[خلافت حضرت علی]] {{ع}} تا زمان [[جنگ صفین]] در مدینه بوده و بسیاری از [[صحابه]] را دیده و از [[عثمان]]، [[امام علی]] {{ع}} و جمعی دیگر از صحابه مانند [[ابن عباس]]، انس، جابر و... [[حدیث]] شنیده و از آنان [[روایت]] کرده است؛ سپس به [[عراق]] که زادگاه پدرش بود، [[مهاجرت]] و در [[بصره]] اقامت کرد و عالم بزرگ و شیخ اهل بصره بود تا آنکه در سال ۱۱۰ هجری در حدود ۸۸ سالگی از [[دنیا]] رفت <ref>ر.ک: ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۱۵۶ و ۱۵۷؛ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۲، ص۲۳۱-۲۳۵.</ref>. | ||
[[مذهب]]، | [[مذهب]]، وثاقت، رتبۀ [[علمی]]، استاد وی در [[تفسیر]] و ویژگی‌های آرای [[تفسیری]] وی را در کتاب [[مکاتب تفسیری]] بنگرید<ref>ر.ک: بابایی، مکاتب تفسیری، ج۱، ص۲۳۷-۲۴۵.</ref>.<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۱۸۳-۱۸۴.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ کنونی تا ۳ دسامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۱۸
این مدخل زیرشاخهٔ بحث حسن بصری است. حسن بصری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: حسن بصری در علوم قرآنی - حسن بصری در تراجم و رجال - پرسش مرتبط نداردمقدمه
ابو سعید حسن بن ابی حسن بصری یکی از مفسران تابعی معروف است که در تفاسیر شیعه و سنّی روایات و آرای تفسیری فراوانی از وی نقل شده است[۱] و کتاب تفسیری نیز برای وی ذکر کرده‌اند.
ابن ندیم با عنوان کتاب تفسیر حسن بن ابی حسن بصری از اثر تفسیری وی یاد کرده است [۲]. داوودی او را با عنوان "الحسن البصري بن ابي الحسن ابو سعيد" در طبقات المفسرین آورده و با عبارت "له التفسیر رواه عنه جماعة" از کتاب تفسیری وی خبر داده است[۳].
ثعالبی و زرکشی او را از تابعین مبرّز در تفسیر به شمار آورده‌اند[۴]. گفته‌اند: اسم پدرش «ابو‌الحسن یسار» است و او از اسیران منطقۀ میسان[۵] بود که به مدینه آورده شد. ربیع - دختر نضر عمه انس بن مالک - او را خرید و آزاد کرد و از خود حسن نقل شده که پدر و مادرم هردو مملوک مردی از قبیلۀ بنی نجار بودند. وی با زنی از قبیلۀ بنی سلمه از انصار ازدواج کرد و آن دو را مهر او قرار داد و آن زن هردو را آزاد کرد[۶]. اطلاق «مولی الانصار» بر وی نیز ممکن است به همین جهت باشد[۷]، ولی ابن حجر گفته است: مادرش «خیرة» کنیز ام سلمه است[۸] و داوودی از وی با تعبیر «مولی زید بن ثابت» (- غلام زید بن ثابت) یاد کرده است[۹].
برحسب نقل رجال‌شناسان اهل تسنن، وی دو سال به پایان خلافت عمر مانده در مدینه متولد شده است. در زمان خلافت عثمان و اوایل خلافت حضرت علی (ع) تا زمان جنگ صفین در مدینه بوده و بسیاری از صحابه را دیده و از عثمان، امام علی (ع) و جمعی دیگر از صحابه مانند ابن عباس، انس، جابر و... حدیث شنیده و از آنان روایت کرده است؛ سپس به عراق که زادگاه پدرش بود، مهاجرت و در بصره اقامت کرد و عالم بزرگ و شیخ اهل بصره بود تا آنکه در سال ۱۱۰ هجری در حدود ۸۸ سالگی از دنیا رفت [۱۰].
مذهب، وثاقت، رتبۀ علمی، استاد وی در تفسیر و ویژگی‌های آرای تفسیری وی را در کتاب مکاتب تفسیری بنگرید[۱۱].[۱۲]
منابع
پانویس
- ↑ براساس برنامه رایانه‌ای معجم فقهی، موارد ذکر حسن البصری در تفاسیر اهل تسنن ۵۵۰ مورد در ۸۵ جلد و در تفاسیر شیعه ۱۲۴ مورد در ۳۳ جلد است و موارد ذکر حسن در تفاسیر اهل تسنن ۱۶۶۶۴ در ۱۱۱ جلد و در تفاسیر شیعه ۹۳۷۴ در ۸۴ جلد است.
- ↑ ابن ندیم، الفهرست، ص۳۶.
- ↑ داوودی، طبقات المفسرین، ج۱، ص۱۵۰ و ۱۵۱.
- ↑ ر.ک: ثعالبی، جواهر الحسان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۴۲ و ۱۴۳؛ بحرانی، البرهان فی علوم القرآن، ج۲، ص۱۷۵.
- ↑ میسان بخشی از استان بصره و منطقه‌ای نزدیک شهر بصره است. ابوعبید اندلسی (عبد الله بن عبد العزیز) گفته است: «میسان بفتح اوله و بالسین المهملة موضع من ارض البصرة استعمل علیها عمر بن الخطّاب النعمان بن نضلة.».. معجم ما استعجم من اسماء البلاد و المواضع، ج۴، ص۱۳۲)، یاقوت حموی نیز گفته است: میسان بالفتح ثم السکون و سین مهملة و آخره نون اسم کورة (بخش) واسعة کثیرة القری و النحل بین البصرة و واسط قصبتها (مرکز آن) میسان (معجم البلدان، ج۵، ص۲۴۲).
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۱۵۶.
- ↑ ر.ک: ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۲، ص۲۳۱.
- ↑ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۲، ص۲۳۱.
- ↑ داوودی، طبقات المفسرین، ج۱، ص۱۴۷.
- ↑ ر.ک: ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۱۵۶ و ۱۵۷؛ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۲، ص۲۳۱-۲۳۵.
- ↑ ر.ک: بابایی، مکاتب تفسیری، ج۱، ص۲۳۷-۲۴۵.
- ↑ بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۱۸۳-۱۸۴.