ذوالخویصره تمیمى: تفاوت میان نسخه‌ها
(←مقدمه) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
| (۲۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{نبوت}} | {{نبوت}} | ||
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[ذوالخویصره تمیمى در قرآن]] - [[ذوالخویصره تمیمى در تاریخ اسلامی]]| پرسش مرتبط = }} | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
[[روایات]] پذیرفتنی‌ای درباره نام و [[نسب]] ذوالخویصره در دست نیست. براساس [[منابع تاریخی]] متقدم، وی در [[سال ۸ هجری]] همراه دیگر [[تمیمیان]] حاضر در [[سپاه]] [[پیامبر]]{{صل}} ضد قبایلی چون ثقیف و [[هوازن]]<ref>نک: المغازی، ج ۳، ص ۹۴۸.</ref> در [[نبرد حنین]] شرکت کرد. آن [[حضرت]] بیشتر [[غنایم]] این [[نبرد]] را میان [[قریش]] و برخی [[قبایل عرب]] پخش کرد. در پی این امر، اعتراض‌های متعددی از سوی [[انصار]] انجام گرفت. پیامبر{{صل}} در پاسخ آنان علّت این امر را [[تألیف قلوب]] و اسلام آوردن افراد آن [[قبایل]] ذکر کرد.<ref> المغازی، ج ۳، ص ۹۵۶ ـ ۹۵۸.</ref> | [[روایات]] پذیرفتنی‌ای درباره نام و [[نسب]] ذوالخویصره در دست نیست. براساس [[منابع تاریخی]] متقدم، وی در [[سال ۸ هجری]] همراه دیگر [[تمیمیان]] حاضر در [[سپاه]] [[پیامبر]] {{صل}} ضد قبایلی چون [[ثقیف]] و [[هوازن]]<ref>نک: المغازی، ج ۳، ص ۹۴۸.</ref> در [[نبرد حنین]] شرکت کرد. آن [[حضرت]] بیشتر [[غنایم]] این [[نبرد]] را میان [[قریش]] و برخی [[قبایل عرب]] پخش کرد. در پی این امر، اعتراض‌های متعددی از سوی [[انصار]] انجام گرفت. پیامبر {{صل}} در پاسخ آنان علّت این امر را [[تألیف قلوب]] و اسلام آوردن افراد آن [[قبایل]] ذکر کرد.<ref> المغازی، ج ۳، ص ۹۵۶ ـ ۹۵۸.</ref> | ||
[[خدا]] در [[آیات]] {{متن قرآن|وَمِنْهُمْ مَنْ يَلْمِزُكَ فِي الصَّدَقَاتِ فَإِنْ أُعْطُوا مِنْهَا رَضُوا وَإِنْ لَمْ يُعْطَوْا مِنْهَا إِذَا هُمْ يَسْخَطُونَ}}<ref>«و برخی از ایشان درباره زکات‌ها بر تو خرده می‌گیرند؛ اگر از آن به آنان داده شود خرسند می‌شوند و اگر داده نشود ناگهان به خشم می‌آیند» سوره توبه، آیه ۵۸.</ref>، {{متن قرآن|وَلَوْ أَنَّهُمْ رَضُوا مَا آتَاهُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَقَالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ سَيُؤْتِينَا اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَرَسُولُهُ إِنَّا إِلَى اللَّهِ رَاغِبُونَ}}<ref>«و اگر آنها به آنچه خداوند و پیامبرش به آنان داده‌اند خرسند می‌شدند و می‌گفتند:» سوره توبه، آیه ۵۹.</ref> اشاره کرده که برخی درباره توزیع غنایم به پیامبر{{صل}} خرده گرفته‌اند، در حالی که بهتر است به آنچه خدا و رسولش به آنها داده‌اند، بسنده کنند و به [[فضل]] ایشان [[امیدوار]] باشند. در این نبرد، [[اقرع بن حابس]]، [[رهبر]] تمیمیان، ۱۰۰ شتر از [[رسول خدا]]{{صل}} دریافت کرد.<ref>المغازی، ج ۳، ص ۹۴۶، ۹۵۱.</ref> به [[روایت]] [[ابن اسحاق]] از [[امام باقر]]{{ع}}، نیز روایت [[مقسم ابی‌القاسم]] از [[عمروعاص]]، آن شخص تمیمی که پیامبر{{صل}} را به [[اجرای عدالت]] در توزیع غنایم فرا خواند، ذوالخویصره نام داشت.<ref>السیرة النبویه، ج ۲، ص ۴۹۶؛ تاریخ طبری، ج ۳، ص ۹۲.</ref> | [[خدا]] در [[آیات]] {{متن قرآن|وَمِنْهُمْ مَنْ يَلْمِزُكَ فِي الصَّدَقَاتِ فَإِنْ أُعْطُوا مِنْهَا رَضُوا وَإِنْ لَمْ يُعْطَوْا مِنْهَا إِذَا هُمْ يَسْخَطُونَ}}<ref>«و برخی از ایشان درباره زکات‌ها بر تو خرده می‌گیرند؛ اگر از آن به آنان داده شود خرسند می‌شوند و اگر داده نشود ناگهان به خشم می‌آیند» سوره توبه، آیه ۵۸.</ref>، {{متن قرآن|وَلَوْ أَنَّهُمْ رَضُوا مَا آتَاهُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَقَالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ سَيُؤْتِينَا اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَرَسُولُهُ إِنَّا إِلَى اللَّهِ رَاغِبُونَ}}<ref>«و اگر آنها به آنچه خداوند و پیامبرش به آنان داده‌اند خرسند می‌شدند و می‌گفتند:» سوره توبه، آیه ۵۹.</ref> اشاره کرده که برخی درباره توزیع غنایم به پیامبر {{صل}} خرده گرفته‌اند، در حالی که بهتر است به آنچه خدا و رسولش به آنها داده‌اند، بسنده کنند و به [[فضل]] ایشان [[امیدوار]] باشند. در این نبرد، [[اقرع بن حابس]]، [[رهبر]] تمیمیان، ۱۰۰ شتر از [[رسول خدا]] {{صل}} دریافت کرد.<ref>المغازی، ج ۳، ص ۹۴۶، ۹۵۱.</ref> به [[روایت]] [[ابن اسحاق]] از [[امام باقر]] {{ع}}، نیز روایت [[مقسم ابی‌القاسم]] از [[عمروعاص]]، آن شخص تمیمی که پیامبر {{صل}} را به [[اجرای عدالت]] در توزیع غنایم فرا خواند، ذوالخویصره نام داشت.<ref>السیرة النبویه، ج ۲، ص ۴۹۶؛ تاریخ طبری، ج ۳، ص ۹۲.</ref> | ||
بر پایه روایت [[زهری]] از [[ابو سعید خُدری]] [[انصاری]] نیز [[نزول]] این [[آیه]] در پی [[اعتراض]] ذوالخویصره انجام گرفته است.<ref>اسباب النزول، ص ۲۵۳.</ref> گزارش دیگری از [[ابو سعید خدری]] [[نقل]] شده که ذوالخویصره را نسبت به تقسیم اموالی که [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} در [[سال ۱۰ هجری]] از [[یمن]] با خود آورده بودند معترض می‌داند.<ref>تاریخ طبری، ج ۳، ص ۹۲.</ref> در سده سوم [[هجری]] اطلاعات دیگری به ذوالخویصره نسبت داده شده؛ مانند اینکه وی همان [[حرقوص بن زهیر]]، از [[رهبران]] نخستین [[خوارج]] بود <ref>الاخبار الطوال، ص ۲۱۰.</ref> که به سبب داشتن بافت‌های زایدی در سینه به وی ذو الثَدْیه می‌گفتند؛<ref>مسند احمد، ج ۳، ص ۵۶.</ref> همچنین گفته شده که برخی [[یاران پیامبر]]{{صل}} به [[جرم]] بی‌احترامی وی به آن [[حضرت]] خواستار [[قتل]] وی شدند؛ ولی ایشان اجازه نداد و [[پیش بینی]] کرد که در [[آینده]] پیروانی خواهد یافت و از [[دین]] خارج خواهد شد.<ref>صحیح البخاری، ج ۴، ص ۱۷۹؛ صحیح مسلم، ج ۳، ص ۱۱۲؛ مسند احمد، ج ۲، ص ۲۱۹.</ref> | بر پایه روایت [[زهری]] از [[ابو سعید خُدری]] [[انصاری]] نیز [[نزول]] این [[آیه]] در پی [[اعتراض]] ذوالخویصره انجام گرفته است.<ref>اسباب النزول، ص ۲۵۳.</ref> گزارش دیگری از [[ابو سعید خدری]] [[نقل]] شده که ذوالخویصره را نسبت به تقسیم اموالی که [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} در [[سال ۱۰ هجری]] از [[یمن]] با خود آورده بودند معترض می‌داند.<ref>تاریخ طبری، ج ۳، ص ۹۲.</ref> در سده سوم [[هجری]] اطلاعات دیگری به ذوالخویصره نسبت داده شده؛ مانند اینکه وی همان [[حرقوص بن زهیر]]، از [[رهبران]] نخستین [[خوارج]] بود <ref>الاخبار الطوال، ص ۲۱۰.</ref> که به سبب داشتن بافت‌های زایدی در سینه به وی ذو الثَدْیه می‌گفتند؛<ref>مسند احمد، ج ۳، ص ۵۶.</ref> همچنین گفته شده که برخی [[یاران پیامبر]] {{صل}} به [[جرم]] بی‌احترامی وی به آن [[حضرت]] خواستار [[قتل]] وی شدند؛ ولی ایشان اجازه نداد و [[پیش بینی]] کرد که در [[آینده]] پیروانی خواهد یافت و از [[دین]] خارج خواهد شد.<ref>صحیح البخاری، ج ۴، ص ۱۷۹؛ صحیح مسلم، ج ۳، ص ۱۱۲؛ مسند احمد، ج ۲، ص ۲۱۹.</ref> | ||
در دوره‌های متأخر که گویا پذیرفته شده بود که وی همان حرقوص بن زهیر است، [[روایات]] دیگری در [[نکوهش]] او افزوده‌اند؛ از جمله آنکه [[اصحاب پیامبر]]{{صل}} عبادت‌های فراوان شخصی را برای آن حضرت گزارش دادند؛ اما حضرت چنین کسی را در یارانش نمی‌شناخت و بی‌اطلاعی اظهار فرمود؛ یک بار وقتی سخن از این شخص در میان بوده، ذوالخویصره تمیمی به [[مسجد]] درآمد و بی‌سلام کردن در حالی که خود را [[برتر]] از همه حاضران حتی [[پیامبر]]{{صل}} می‌دانست، به [[عبادت]] پرداخت.<ref>مناقب، ج ۲، ص ۳۶۸ ـ ۳۶۹؛ الاصابه، ج ۲، ص ۳۴۱.</ref> گفته‌اند که در اینجا [[آیه]] {{متن قرآن|ثَانِيَ عِطْفِهِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ لَهُ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَنُذِيقُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَذَابَ الْحَرِيقِ}}<ref>«(در حالی که از تکبّر) شانه بالا می‌اندازد | در دوره‌های متأخر که گویا پذیرفته شده بود که وی همان حرقوص بن زهیر است، [[روایات]] دیگری در [[نکوهش]] او افزوده‌اند؛ از جمله آنکه [[اصحاب پیامبر]] {{صل}} عبادت‌های فراوان شخصی را برای آن حضرت گزارش دادند؛ اما حضرت چنین کسی را در یارانش نمی‌شناخت و بی‌اطلاعی اظهار فرمود؛ یک بار وقتی سخن از این شخص در میان بوده، ذوالخویصره تمیمی به [[مسجد]] درآمد و بی‌سلام کردن در حالی که خود را [[برتر]] از همه حاضران حتی [[پیامبر]] {{صل}} می‌دانست، به [[عبادت]] پرداخت.<ref>مناقب، ج ۲، ص ۳۶۸ ـ ۳۶۹؛ الاصابه، ج ۲، ص ۳۴۱.</ref> گفته‌اند که در اینجا [[آیه]] {{متن قرآن|ثَانِيَ عِطْفِهِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ لَهُ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَنُذِيقُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَذَابَ الْحَرِيقِ}}<ref>«(در حالی که از تکبّر) شانه بالا می‌اندازد تا (مردم را) از راه خداوند گمراه کند؛ او را در این جهان خواری است و در رستخیز عذاب سوزان را به او می‌چشانیم» سوره حج، آیه ۹.</ref> نازل شد<ref>مناقب، ج ۲، ص ۳۶۹.</ref> برخی به نشانه [[تکبر]] روی خود را بر می‌گردانند تا گروهی را [[گمراه]] سازند؛ ولی در [[دنیا]] [[خوار]] خواهند شد و در [[آخرت]]، عذابی آتشین در انتظارشان خواهد بود. [[حرقوص بن زهیر]] در دوره [[خلیفه دوم]]، به [[فرماندهی سپاه]] [[مسلمانان]] [[اهواز]] رسید و مناطقی از [[خوزستان]] را [[فتح]] کرد و سپس به [[امارت]] آن مناطق رسید.<ref>تاریخ طبری، ج ۴، ص ۷۶.</ref> قابل ذکر است که شواهد [[تاریخی]]، یکی بودن حرقوص یا [[ذوالثدیه]] و ذوالخویصره را [[تأیید]] نمی‌کنند.<ref>[[علی رضا حاج‌امینی|حاج‌امینی، علی رضا]]، [[ذوالخویصره تمیمى (مقاله)|مقاله «ذوالخویصره تمیمى»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۳ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۳.</ref> | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
{{مدخل وابسته}} | |||
* [[ذوالثدیه]] | |||
{{پایان مدخل وابسته}} | |||
==منابع== | == منابع == | ||
*[[پرونده: | {{منابع}} | ||
* [[پرونده:000064.jpg|22px]] [[علی رضا حاج‌امینی|حاج‌امینی، علی رضا]]، [[ذوالخویصره تمیمى (مقاله)|مقاله «ذوالخویصره تمیمى»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۳ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۳''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
{{ | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | |||
[[رده:ذوالخویصره تمیمى]] | [[رده:ذوالخویصره تمیمى]] | ||
[[رده:اعلام]] | [[رده:اعلام]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۵ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۰۰:۱۰
ذوالخویصره تمیمى از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ذوالخویصره تمیمى در قرآن - ذوالخویصره تمیمى در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
روایات پذیرفتنی‌ای درباره نام و نسب ذوالخویصره در دست نیست. براساس منابع تاریخی متقدم، وی در سال ۸ هجری همراه دیگر تمیمیان حاضر در سپاه پیامبر (ص) ضد قبایلی چون ثقیف و هوازن[۱] در نبرد حنین شرکت کرد. آن حضرت بیشتر غنایم این نبرد را میان قریش و برخی قبایل عرب پخش کرد. در پی این امر، اعتراض‌های متعددی از سوی انصار انجام گرفت. پیامبر (ص) در پاسخ آنان علّت این امر را تألیف قلوب و اسلام آوردن افراد آن قبایل ذکر کرد.[۲]
خدا در آیات ﴿وَمِنْهُمْ مَنْ يَلْمِزُكَ فِي الصَّدَقَاتِ فَإِنْ أُعْطُوا مِنْهَا رَضُوا وَإِنْ لَمْ يُعْطَوْا مِنْهَا إِذَا هُمْ يَسْخَطُونَ﴾[۳]، ﴿وَلَوْ أَنَّهُمْ رَضُوا مَا آتَاهُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَقَالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ سَيُؤْتِينَا اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَرَسُولُهُ إِنَّا إِلَى اللَّهِ رَاغِبُونَ﴾[۴] اشاره کرده که برخی درباره توزیع غنایم به پیامبر (ص) خرده گرفته‌اند، در حالی که بهتر است به آنچه خدا و رسولش به آنها داده‌اند، بسنده کنند و به فضل ایشان امیدوار باشند. در این نبرد، اقرع بن حابس، رهبر تمیمیان، ۱۰۰ شتر از رسول خدا (ص) دریافت کرد.[۵] به روایت ابن اسحاق از امام باقر (ع)، نیز روایت مقسم ابی‌القاسم از عمروعاص، آن شخص تمیمی که پیامبر (ص) را به اجرای عدالت در توزیع غنایم فرا خواند، ذوالخویصره نام داشت.[۶]
بر پایه روایت زهری از ابو سعید خُدری انصاری نیز نزول این آیه در پی اعتراض ذوالخویصره انجام گرفته است.[۷] گزارش دیگری از ابو سعید خدری نقل شده که ذوالخویصره را نسبت به تقسیم اموالی که امیرمؤمنان علی (ع) در سال ۱۰ هجری از یمن با خود آورده بودند معترض می‌داند.[۸] در سده سوم هجری اطلاعات دیگری به ذوالخویصره نسبت داده شده؛ مانند اینکه وی همان حرقوص بن زهیر، از رهبران نخستین خوارج بود [۹] که به سبب داشتن بافت‌های زایدی در سینه به وی ذو الثَدْیه می‌گفتند؛[۱۰] همچنین گفته شده که برخی یاران پیامبر (ص) به جرم بی‌احترامی وی به آن حضرت خواستار قتل وی شدند؛ ولی ایشان اجازه نداد و پیش بینی کرد که در آینده پیروانی خواهد یافت و از دین خارج خواهد شد.[۱۱]
در دوره‌های متأخر که گویا پذیرفته شده بود که وی همان حرقوص بن زهیر است، روایات دیگری در نکوهش او افزوده‌اند؛ از جمله آنکه اصحاب پیامبر (ص) عبادت‌های فراوان شخصی را برای آن حضرت گزارش دادند؛ اما حضرت چنین کسی را در یارانش نمی‌شناخت و بی‌اطلاعی اظهار فرمود؛ یک بار وقتی سخن از این شخص در میان بوده، ذوالخویصره تمیمی به مسجد درآمد و بی‌سلام کردن در حالی که خود را برتر از همه حاضران حتی پیامبر (ص) می‌دانست، به عبادت پرداخت.[۱۲] گفته‌اند که در اینجا آیه ﴿ثَانِيَ عِطْفِهِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ لَهُ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَنُذِيقُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَذَابَ الْحَرِيقِ﴾[۱۳] نازل شد[۱۴] برخی به نشانه تکبر روی خود را بر می‌گردانند تا گروهی را گمراه سازند؛ ولی در دنیا خوار خواهند شد و در آخرت، عذابی آتشین در انتظارشان خواهد بود. حرقوص بن زهیر در دوره خلیفه دوم، به فرماندهی سپاه مسلمانان اهواز رسید و مناطقی از خوزستان را فتح کرد و سپس به امارت آن مناطق رسید.[۱۵] قابل ذکر است که شواهد تاریخی، یکی بودن حرقوص یا ذوالثدیه و ذوالخویصره را تأیید نمی‌کنند.[۱۶]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ نک: المغازی، ج ۳، ص ۹۴۸.
- ↑ المغازی، ج ۳، ص ۹۵۶ ـ ۹۵۸.
- ↑ «و برخی از ایشان درباره زکات‌ها بر تو خرده می‌گیرند؛ اگر از آن به آنان داده شود خرسند می‌شوند و اگر داده نشود ناگهان به خشم می‌آیند» سوره توبه، آیه ۵۸.
- ↑ «و اگر آنها به آنچه خداوند و پیامبرش به آنان داده‌اند خرسند می‌شدند و می‌گفتند:» سوره توبه، آیه ۵۹.
- ↑ المغازی، ج ۳، ص ۹۴۶، ۹۵۱.
- ↑ السیرة النبویه، ج ۲، ص ۴۹۶؛ تاریخ طبری، ج ۳، ص ۹۲.
- ↑ اسباب النزول، ص ۲۵۳.
- ↑ تاریخ طبری، ج ۳، ص ۹۲.
- ↑ الاخبار الطوال، ص ۲۱۰.
- ↑ مسند احمد، ج ۳، ص ۵۶.
- ↑ صحیح البخاری، ج ۴، ص ۱۷۹؛ صحیح مسلم، ج ۳، ص ۱۱۲؛ مسند احمد، ج ۲، ص ۲۱۹.
- ↑ مناقب، ج ۲، ص ۳۶۸ ـ ۳۶۹؛ الاصابه، ج ۲، ص ۳۴۱.
- ↑ «(در حالی که از تکبّر) شانه بالا می‌اندازد تا (مردم را) از راه خداوند گمراه کند؛ او را در این جهان خواری است و در رستخیز عذاب سوزان را به او می‌چشانیم» سوره حج، آیه ۹.
- ↑ مناقب، ج ۲، ص ۳۶۹.
- ↑ تاریخ طبری، ج ۴، ص ۷۶.
- ↑ حاج‌امینی، علی رضا، مقاله «ذوالخویصره تمیمى»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۱۳.