تفقه: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۴ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۲۳:۰۷

تفقّه به‌معنای فهم دقیق و با تأمل به علم دین و علم شریعت اطلاق می‌شود و به عالمِ به حلال و حرام فقیه می‌گویند.

معناشناسی تفقه

تفقّه در لغت به‌معنای طلب فقه و تخصص در آن است^[۱]. اصل آن از "فقه" به معنای ادراک چیزی و علم به آن^[۲]، فهم دقیق و با تأمل است^[۳]. فقه این است که از یک امر ظاهر و آشکار، به یک حقیقت مخفی و پنهان پی‌برده شود^[۴] و در اصطلاح به "علم دین"^[۵] و "علم شریعت" اطلاق می‌شود. تفقه معرفت به معارف و احکام و دستورهای دین است از نوع معرفت عمیق است و به "عالمِ به حلال و حرام" فقیه می‌گویند^[۶]. برخی علم فقه را اشرف علوم می‌دانند ^[۷].^[۸]

تفقه در قرآن

در آیه 122 سوره توبه چنین آمده است: ﴿فَلَوْلَا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ﴾^[۹]. براساس این آیه، کوچ به سوی پیامبر (ص) برای فراگیری دین، مانند کوچ برای جهاد است. باید عده‌ای محدود نزد پیامبر (ص) آمده، دین و شریعت را فراگیرند تا هنگام بازگشت، معارف دین را برای قوم خود تبیین نمایند؛ البته مراد از تفقه در دین، فهم جمیع معارف دینی از اصول و فروع است، نه خصوص احکام عملی و حلام و حرام که فقه مصطلح متکفل بیان آن است^[۱۰].^[۱۱]

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

↑ حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۶۴۳.
↑ ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۴، ص۴۲۲.
↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۹، ص۱۲۳.
↑ ده گفتار، ص۱۲۸.
↑ خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۳، ص۳۷۰.
↑ ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۴، ص۴۲۲.
↑ ابوالفضل شکوری، فقه سیاسی اسلام، ص۱۲۳-۱۲۷.
↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص:۱۹۳؛ زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر، ص ۲۶۱.
↑ «اما چرا از هر گروه ایشان دسته‌ای رهسپار نمی‌گردند تا دین‌آگاه شوند» سوره توبه، آیه ۱۲۲.
↑ سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج۹، ص۴۰۴.
↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص:۱۹۳.

[1] حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۶۴۳.

[2] ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۴، ص۴۲۲.

[3] حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۹، ص۱۲۳.

[4] ده گفتار، ص۱۲۸.

[5] خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۳، ص۳۷۰.

[6] ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۴، ص۴۲۲.

[7] ابوالفضل شکوری، فقه سیاسی اسلام، ص۱۲۳-۱۲۷.

[8] نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص:۱۹۳؛ زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر، ص ۲۶۱.

[9] «اما چرا از هر گروه ایشان دسته‌ای رهسپار نمی‌گردند تا دین‌آگاه شوند» سوره توبه، آیه ۱۲۲.

[10] سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج۹، ص۴۰۴.

[11] نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص:۱۹۳.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{ویرایش غیرنهایی}}
+{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[تفقه در قرآن]] - [[تفقه در حدیث]] - [[تفقه در فقه سیاسی]] | پرسش مرتبط  = تفقه (پرسش)}}
-{{امامت}}
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
-: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
-: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[تفقه در قرآن]] | [[تفقه در حدیث]] | [[تفقه در فقه سیاسی]] </div>
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
-: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[تفقه (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
-<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
-==مقدمه==
+'''تفقّه''' به‌معنای [[فهم]] دقیق و با [[تأمل]] به علم دین و [[علم شریعت]] اطلاق می‌شود و به عالمِ به [[حلال]] و حرام [[فقیه]] می‌گویند.
-*تفقّه: طلب [[فقه]] و تخصص در آن<ref>حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۶۴۳.</ref>. اصل آن "فقه" به معنای [[ادراک]] چیزی و [[علم]] به آن<ref>ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۴، ص۴۲۲.</ref>، [[فهم]] دقیق و با [[تأمل]]<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۹، ص۱۲۳.</ref>. در اصطلاح به "علم دین"<ref>خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۳، ص۳۷۰.</ref> و "[[علم شریعت]]" اطلاق می‌شود و به "عالمِ به [[حلال]] و حرام" [[فقیه]] می‌گویند<ref>ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۴، ص۴۲۲.</ref>.
-*{{متن قرآن|فَلَوْلَا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ}}<ref>«اما چرا از هر گروه ایشان دسته‌ای رهسپار نمی‌گردند تا دین‌آگاه شوند» سوره توبه، آیه ۱۲۲.</ref>.
-*بنا بر این [[آیه شریفه]]، کوچ به سوی [[پیامبر]]{{صل}} برای [[فراگیری]] [[دین]]، هم‌وزن کوچ برای [[جهاد]] است. باید عده‌ای محدود نزد [[پیامبر]]{{صل}} آمده، [[دین]] و [[شریعت]] را فراگیرند تا هنگام بازگشت، [[معارف دین]] را برای [[قوم]] خود [[تبیین]] نمایند؛ البته مراد از [[تفقه در دین]]، [[فهم]] جمیع [[معارف دینی]] از اصول و [[فروع]] است، نه خصوص [[احکام عملی]] و حلام و [[حرام]] که [[فقه]] مصطلح متکفل بیان آن است <ref>سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج۹، ص۴۰۴.</ref>. درباره [[شرافت]] و [[فضیلت]] [[علم]] [[فقه]] بحث‌های بسیاری میان [[اندیشمندان]] [[مسلمان]] رواج داشته و دارد. برخی [[علم]] [[فقه]] را اشرف [[علوم]] می‌دانند <ref>ابوالفضل شکوری، فقه سیاسی اسلام، ص۱۲۳-۱۲۷.</ref>.
-*[[مذهب]] [[شیعه امامیه]] برای [[فقیه]] [[جایگاه]] ویژه‌ای در [[حکومت]] قایل است و برخی [[علمای شیعه]] [[حکومت]] را آیینه تمام نمای [[فقه]] برشمرده‌اند و [[ولایت فقیه]] را به عنوان مبنای [[حکومت اسلامی]] مطرح کرده‌اند<ref>ر.ک: روح‌الله خمینی، ولایت فقیه (حکومت اسلامی).</ref><ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص:۱۹۳.</ref>.
-==تفقه در فرهنگ مطهر==
+== معناشناسی تفقه ==
-[[تفقّه]] از ماده “فقه” است. معنای [[فقه]]، مطلق [[فهم]] نیست، بلکه فهم عمیق و [[بصیرت]] کامل به [[حقیقت]] یک چیز را فقه می‌گویند. “راغب” در “مفردات” می‌گوید: {{عربی|الفقه هو التوصل إلى علم غائب بعلم شاهد}} یعنی فقه این است که از یک امر ظاهر و آشکار، به یک حقیقت مخفی و پنهان پی‌برده شود. در تعریف تفقه می‌گویند: {{عربی|تفقه إذا طلبه فتخصص به}}. یعنی [[طلب]] کرد چیزی را و در آن تخصص پیدا کرد<ref>ده گفتار، ص۱۲۸.</ref>.
+تفقّه در لغت به‌معنای طلب [[فقه]] و تخصص در آن است<ref>حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۶۴۳.</ref>. اصل آن از "فقه" به معنای [[ادراک]] چیزی و [[علم]] به آن<ref>ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۴، ص۴۲۲.</ref>، [[فهم]] دقیق و با [[تأمل]] است<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۹، ص۱۲۳.</ref>. فقه این است که از یک امر ظاهر و آشکار، به یک حقیقت مخفی و پنهان پی‌برده شود<ref>ده گفتار، ص۱۲۸.</ref> و در اصطلاح به "علم دین"<ref>خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۳، ص۳۷۰.</ref> و "[[علم شریعت]]" اطلاق می‌شود. تفقه [[معرفت]] به [[معارف]] و [[احکام]] و دستورهای دین است از نوع معرفت عمیق است و به "عالمِ به [[حلال]] و حرام" [[فقیه]] می‌گویند<ref>ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۴، ص۴۲۲.</ref>. برخی [[علم]] [[فقه]] را اشرف [[علوم]] می‌دانند <ref>ابوالفضل شکوری، فقه سیاسی اسلام، ص۱۲۳-۱۲۷.</ref>.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص:۱۹۳؛ [[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۲۶۱.</ref>
-[[علم]] یک مفهوم وسیعی است. هر دانستنی را علم می‌گویند. ولی تفقه به طور کلّی در هر موردی استعمال نمی‌شود. تفقه در جائی گفته می‌شود که [[انسان]] یک [[دانش]] عمیقی پیدا بکند، یعنی علم سطحی علم هست ولی تفقه نیست. “راغب اصفهانی” می‌گوید: {{عربی|التفقه هو التوسل بعلم ظاهر الى علم باطن}}. تفقه این است که انسان از ظاهر، [[باطن]] را [[کشف]] کند، از پوست مغز را دریابد، از آنچه که به چشم می‌بیند و حسّ می‌کند، آنچه را که حسّ نمی‌کند [[درک]] بکند. معنای [[تفقه در دین]] این است که انسان [[دین]] را سطحی نشناسد؛ یعنی در دین، [[روحی]] است و تنی، در شناختن دین تنها به شناختن تن اکتفا نکند<ref>اسلام و مقتضیات زمان، ج۱، ص۲۳۴.</ref>. پس تفقه این است که انسان معنی را به دست بیاورد<ref>اسلام و مقتضیات زمان، ج۱، ص۲۳۶.</ref>.
-به عبارت دیگر تفقه همان [[معرفت]] به [[معارف]] و [[احکام]] و دستورهای دین است، نه معرفت سطحی بلکه معرفت عمقی، [[دستور]] تفقه می‌رساند که در [[دین مقدس اسلام]] خاصیتی وجود دارد که آن خاصیت با تفقه روشن می‌شود، یعنی در [[دستورات]] این دین ظاهرهایی است و باطن‌هائی<ref>اسلام و مقتضیات زمان، ج۱، ص۲۴۵.</ref>. تفقه را [[اجتهاد]] نامیدند که با [[جهاد]] به یک معنی است<ref>تکامل اجتماعی انسان، ص۱۶۹.</ref><ref>[[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۲۶۱.</ref>
-==منابع==
+== تفقه در [[قرآن]] ==
+در آیه 122 سوره توبه چنین آمده است: {{متن قرآن|فَلَوْلَا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ}}<ref>«اما چرا از هر گروه ایشان دسته‌ای رهسپار نمی‌گردند تا دین‌آگاه شوند» سوره توبه، آیه ۱۲۲.</ref>. براساس این [[آیه]]، کوچ به سوی [[پیامبر]] {{صل}} برای فراگیری [[دین]]، مانند کوچ برای [[جهاد]] است. باید عده‌ای محدود نزد [[پیامبر]] {{صل}} آمده، [[دین]] و [[شریعت]] را فراگیرند تا هنگام بازگشت، [[معارف دین]] را برای [[قوم]] خود [[تبیین]] نمایند؛ البته مراد از [[تفقه در دین]]، [[فهم]] جمیع [[معارف دینی]] از اصول و [[فروع]] است، نه خصوص [[احکام عملی]] و حلام و [[حرام]] که [[فقه]] مصطلح متکفل بیان آن است<ref>سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج۹، ص۴۰۴.</ref>.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص:۱۹۳.</ref>
+== جستارهای وابسته ==
+{{مدخل وابسته}}
+* [[فقه]]
+* [[استنباط]]
+* [[علمای دین]]
+{{پایان مدخل وابسته}}
+== منابع ==
+{{منابع}}
 # [[پرونده:1379779.jpg|22px]] [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم''']]
 # [[پرونده:1100662.jpg|22px]] [[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|'''فرهنگ مطهر''']]
+{{پایان منابع}}
-==پانویس==
+== پانویس ==
-{{یادآوری پانویس}}
+{{پانویس}}
-{{پانویس2}}
 [[رده: مدخل]]
-[[رده: تفقه]]