حکم در معارف دعا و زیارات: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-{{ویرایش غیرنهایی}} +)) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
| (۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | |||
| موضوع مرتبط = حکم | |||
| عنوان مدخل = [[حکم]] | |||
| مداخل مرتبط = [[حکم در قرآن]] - [[حکم در حدیث]] - [[حکم در کلام اسلامی]] - [[حکم در معارف دعا و زیارات]] - [[حکم در معارف و سیره سجادی]] - [[حکم در معارف و سیره رضوی]] | |||
| پرسش مرتبط = حکم (پرسش) | |||
}} | |||
== مقدمه == | |||
==مقدمه== | |||
[[احکام]] از ماده [[حکم]] در لغت به معنای [[استحکام]]، [[اتقان]] و نفوذناپذیری است و در اصطلاح [[فقه]] و اصول، بر [[دستور]] [[شرعی]] ([[وجوب]] و [[حرمت]])، فتوای [[فقهی]]، [[داوری]] و دستورهای ولایی و [[حکومتی]] اطلاق می‌شود. بنابر نظر مشهور حدود ۵۰۰ [[آیه قرآن]] مربوط به احکام (بایدها و نبایدها) است<ref>فرهنگ اصطلاحات اصول، ص۱۷۶-۱۷۷.</ref>. | [[احکام]] از ماده [[حکم]] در لغت به معنای [[استحکام]]، [[اتقان]] و نفوذناپذیری است و در اصطلاح [[فقه]] و اصول، بر [[دستور]] [[شرعی]] ([[وجوب]] و [[حرمت]])، فتوای [[فقهی]]، [[داوری]] و دستورهای ولایی و [[حکومتی]] اطلاق می‌شود. بنابر نظر مشهور حدود ۵۰۰ [[آیه قرآن]] مربوط به احکام (بایدها و نبایدها) است<ref>فرهنگ اصطلاحات اصول، ص۱۷۶-۱۷۷.</ref>. | ||
[[اسلام]] مجموعه‌ای منسجم، هماهنگ و مرکب از احکام، [[عقاید]] و [[اخلاق]] است و هریک از عناوین مذکور در درون خود نیز از ساختاری متناسب برخوردارند. | [[اسلام]] مجموعه‌ای منسجم، هماهنگ و مرکب از احکام، [[عقاید]] و [[اخلاق]] است و هریک از عناوین مذکور در درون خود نیز از ساختاری متناسب برخوردارند. | ||
[[امام سجاد]]{{ع}} در نیایش‌های خود، هر دو مفهوم لغوی و اصطلاحی حکم را به کار برده است. برخی از بیانات آن بزرگوار عبارت‌اند از: | [[امام سجاد]] {{ع}} در نیایش‌های خود، هر دو مفهوم لغوی و اصطلاحی حکم را به کار برده است. برخی از بیانات آن بزرگوار عبارت‌اند از: | ||
#مفهوم‌شناسی حکم؛ در این جملات واژه حکم به مفهوم لغوی آن به کار رفته است: «بار خدایا، قصد مرا در [[اطاعت]] خویش [[پایداری]] بخش و بصیرتم را در پرستشت [[قوی]] گردان و مرا [[توفیق]] کارهایی ده که با آن از [[آلودگی]] [[گناه]] شست‌وشویم دهی و چون بمیرانی بر [[آیین]] خود و آیین پیامبرت [[محمد]]{{صل}} بمیران»<ref>نیایش سی و یکم.</ref>. در این فراز از [[نیایش]] امام سجاد{{ع}}، جمله {{متن حدیث|وَ أَحْكِمْ فِي عِبَادَتِكَ بَصِيرَتِي}} استحکام [[جایگاه]] عبادتِ مبتنی بر [[بصیرت]] از [[خداوند]] درخواست شده است. «خداوند شبی از شب‌های این ماه ([[رمضان]]) را برگزید و بر شب‌های هزار ماه [[برتری]] داد. و آن [[شب]] را لیله‌القدر نامید. در آن شب، [[فرشتگان]] و [[روح]]، به [[فرمان]] پروردگارشان، بر هر یک از [[بندگان]] او -که بخواهد- نازل می‌شوند، همراه با تقدیری تغییرناپذیر. آن شب، شب [[سلام]] و [[درود]] فرشتگان است و دامنه برکاتش تا سپیده‌دم کشیده شود»<ref>نیایش چهل و چهارم.</ref>. در این فراز از نیایش، جمله {{متن حدیث|بِمَا أَحْكَمَ مِنْ قَضَائِهِ}} به معنای تقدیر تغییرناپذیر آمده است. | # مفهوم‌شناسی حکم؛ در این جملات واژه حکم به مفهوم لغوی آن به کار رفته است: «بار خدایا، قصد مرا در [[اطاعت]] خویش [[پایداری]] بخش و بصیرتم را در پرستشت [[قوی]] گردان و مرا [[توفیق]] کارهایی ده که با آن از [[آلودگی]] [[گناه]] شست‌وشویم دهی و چون بمیرانی بر [[آیین]] خود و آیین پیامبرت [[محمد]] {{صل}} بمیران»<ref>نیایش سی و یکم.</ref>. در این فراز از [[نیایش]] امام سجاد {{ع}}، جمله {{متن حدیث|وَ أَحْكِمْ فِي عِبَادَتِكَ بَصِيرَتِي}} استحکام [[جایگاه]] عبادتِ مبتنی بر [[بصیرت]] از [[خداوند]] درخواست شده است. «خداوند شبی از شب‌های این ماه ([[رمضان]]) را برگزید و بر شب‌های هزار ماه [[برتری]] داد. و آن [[شب]] را لیله‌القدر نامید. در آن شب، [[فرشتگان]] و [[روح]]، به [[فرمان]] پروردگارشان، بر هر یک از [[بندگان]] او -که بخواهد- نازل می‌شوند، همراه با تقدیری تغییرناپذیر. آن شب، شب [[سلام]] و [[درود]] فرشتگان است و دامنه برکاتش تا سپیده‌دم کشیده شود»<ref>نیایش چهل و چهارم.</ref>. در این فراز از نیایش، جمله {{متن حدیث|بِمَا أَحْكَمَ مِنْ قَضَائِهِ}} به معنای تقدیر تغییرناپذیر آمده است. | ||
#توفیق [[انجام وظیفه]] شرعی؛ در این جملات، امام سجاد{{ع}}، بر معنای اصطلاحی حکم، یعنی انجام [[تکالیف دینی]] و رعایت مرز [[حلال و حرام]] تکیه می‌کند و می‌فرماید: «خداوند، به همه این امور [[تکالیف]] کارشان به [[صلاح]] می‌آورد و از کردارشان [[آگاه]] می‌شود و می‌نگرد که در اوقات فرمانبرداری‌اش چگونه‌اند و [[اعمال]] [[واجب]] و [[احکام]] او را چسان به جای می‌آورند، تا بدکاران را [[کیفر]] و [[نیکوکاران]] را [[پاداش نیک]] دهد»<ref>نیایش ششم.</ref>. «ای [[خداوند]]! [[قرآن]] فرقانی است که به وسیله آن، [[حلال]] و حرامت را از هم جدا کرده‌ای [[قرآنی]] است که بدو [[شرایع]] و احکام خویش آشکار ساخته‌ای. کتابی است که در او برای [[بندگان]] هر چیز را واضح و روشن بیان کرده‌ای»<ref>نیایش چهل و دوم.</ref>. «بار خدایا! مرا به سبب [[قصور]] در [[بندگی]] یا [[تجاوز]] از حد خویش و احکام خود، [[مؤاخذه]] مفرمای»<ref>نیایش چهل و هفتم.</ref>. [[احکام الهی]]، خردمندانه و بر [[حکمت]] [[استوار]] است. رعایت [[حدود الهی]] و مرز [[حلال و حرام]]، [[انسان]] را به [[سعادت ابدی]] رهنمون می‌شود. | # توفیق [[انجام وظیفه]] شرعی؛ در این جملات، امام سجاد {{ع}}، بر معنای اصطلاحی حکم، یعنی انجام [[تکالیف دینی]] و رعایت مرز [[حلال و حرام]] تکیه می‌کند و می‌فرماید: «خداوند، به همه این امور [[تکالیف]] کارشان به [[صلاح]] می‌آورد و از کردارشان [[آگاه]] می‌شود و می‌نگرد که در اوقات فرمانبرداری‌اش چگونه‌اند و [[اعمال]] [[واجب]] و [[احکام]] او را چسان به جای می‌آورند، تا بدکاران را [[کیفر]] و [[نیکوکاران]] را [[پاداش نیک]] دهد»<ref>نیایش ششم.</ref>. «ای [[خداوند]]! [[قرآن]] فرقانی است که به وسیله آن، [[حلال]] و حرامت را از هم جدا کرده‌ای [[قرآنی]] است که بدو [[شرایع]] و احکام خویش آشکار ساخته‌ای. کتابی است که در او برای [[بندگان]] هر چیز را واضح و روشن بیان کرده‌ای»<ref>نیایش چهل و دوم.</ref>. «بار خدایا! مرا به سبب [[قصور]] در [[بندگی]] یا [[تجاوز]] از حد خویش و احکام خود، [[مؤاخذه]] مفرمای»<ref>نیایش چهل و هفتم.</ref>. [[احکام الهی]]، خردمندانه و بر [[حکمت]] [[استوار]] است. رعایت [[حدود الهی]] و مرز [[حلال و حرام]]، [[انسان]] را به [[سعادت ابدی]] رهنمون می‌شود. | ||
#[[نیایش]] مرتبط با احکام؛ برخی از فرازهای نیایش [[صحیفه]]، درخواست [[توفیق]] انجام [[وظایف]] [[شرعی]] و احکام الهی است؛ مانند: «ای خداوند! [[ماه رمضان]] را از زمزمه [[عبادت]] ما پرساز و [[شب]] و روزش را به [[طاعات]] ما آراسته گردان. ما را [[یاری]] ده که روزهایش را [[روزه]] بداریم و شب‌هایش را به [[نماز]] و [[تضرع]] و [[خشوع]] و مذلّت در پیشگاه تو به [[سحر]] رسانیم»<ref>نیایش چهل و چهارم.</ref>. «ای خداوند، در این ماه ما را موفق دار که... اموالمان را از هر چه به ناحق بر آن افزوده‌ایم پیراسته داریم و با ادای [[زکات]] [[پاکیزه]] گردانیم»<ref>نیایش چهل و چهارم.</ref>.<ref>الصحیفة السجادیة، امام زین‌العابدین{{ع}}، ۱۴۱۸، قم، نشر الهادی: صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، ۱۳۷۵، تهران، نشر سروش؛ فرهنگ اصطلاحات اصول، عیسی ولایی، ۱۳۸۲، تهران، نشر نی؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، ۱۳۷۳، قم، دارالقرآن الکریم؛ مجموعه آثار، مرتضی مطهری، ۱۳۶۷، تهران، نشر صدرا.</ref>.<ref>[[علی اکبر شایسته‌نژاد|شایسته‌نژاد، علی اکبر]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «احکام»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۵.</ref> | # [[نیایش]] مرتبط با احکام؛ برخی از فرازهای نیایش [[صحیفه]]، درخواست [[توفیق]] انجام [[وظایف]] [[شرعی]] و احکام الهی است؛ مانند: «ای خداوند! [[ماه رمضان]] را از زمزمه [[عبادت]] ما پرساز و [[شب]] و روزش را به [[طاعات]] ما آراسته گردان. ما را [[یاری]] ده که روزهایش را [[روزه]] بداریم و شب‌هایش را به [[نماز]] و [[تضرع]] و [[خشوع]] و مذلّت در پیشگاه تو به [[سحر]] رسانیم»<ref>نیایش چهل و چهارم.</ref>. «ای خداوند، در این ماه ما را موفق دار که... اموالمان را از هر چه به ناحق بر آن افزوده‌ایم پیراسته داریم و با ادای [[زکات]] [[پاکیزه]] گردانیم»<ref>نیایش چهل و چهارم.</ref>.<ref>الصحیفة السجادیة، امام زین‌العابدین {{ع}}، ۱۴۱۸، قم، نشر الهادی: صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، ۱۳۷۵، تهران، نشر سروش؛ فرهنگ اصطلاحات اصول، عیسی ولایی، ۱۳۸۲، تهران، نشر نی؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، ۱۳۷۳، قم، دارالقرآن الکریم؛ مجموعه آثار، مرتضی مطهری، ۱۳۶۷، تهران، نشر صدرا.</ref>.<ref>[[علی اکبر شایسته‌نژاد|شایسته‌نژاد، علی اکبر]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «احکام»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۵.</ref> | ||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:1100609.jpg|22px]] [[علی اکبر شایسته‌نژاد|شایسته‌نژاد، علی اکبر]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|'''مقاله «احکام»، دانشنامه صحیفه سجادیه''']] | # [[پرونده:1100609.jpg|22px]] [[علی اکبر شایسته‌نژاد|شایسته‌نژاد، علی اکبر]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|'''مقاله «احکام»، دانشنامه صحیفه سجادیه''']] | ||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{ | {{پانویس}} | ||
[[رده:حکم در معارف دعا و زیارات]] | [[رده:حکم در معارف دعا و زیارات]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۴ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۲۳:۴۹
این مدخل زیرشاخهٔ بحث حکم است. حکم از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: حکم در قرآن - حکم در حدیث - حکم در کلام اسلامی - حکم در معارف دعا و زیارات - حکم در معارف و سیره سجادی - حکم در معارف و سیره رضوی - پرسش‌های مرتبطمقدمه
احکام از ماده حکم در لغت به معنای استحکام، اتقان و نفوذناپذیری است و در اصطلاح فقه و اصول، بر دستور شرعی (وجوب و حرمت)، فتوای فقهی، داوری و دستورهای ولایی و حکومتی اطلاق می‌شود. بنابر نظر مشهور حدود ۵۰۰ آیه قرآن مربوط به احکام (بایدها و نبایدها) است[۱]. اسلام مجموعه‌ای منسجم، هماهنگ و مرکب از احکام، عقاید و اخلاق است و هریک از عناوین مذکور در درون خود نیز از ساختاری متناسب برخوردارند.
امام سجاد (ع) در نیایش‌های خود، هر دو مفهوم لغوی و اصطلاحی حکم را به کار برده است. برخی از بیانات آن بزرگوار عبارت‌اند از:
- مفهوم‌شناسی حکم؛ در این جملات واژه حکم به مفهوم لغوی آن به کار رفته است: «بار خدایا، قصد مرا در اطاعت خویش پایداری بخش و بصیرتم را در پرستشت قوی گردان و مرا توفیق کارهایی ده که با آن از آلودگی گناه شست‌وشویم دهی و چون بمیرانی بر آیین خود و آیین پیامبرت محمد (ص) بمیران»[۲]. در این فراز از نیایش امام سجاد (ع)، جمله «وَ أَحْكِمْ فِي عِبَادَتِكَ بَصِيرَتِي» استحکام جایگاه عبادتِ مبتنی بر بصیرت از خداوند درخواست شده است. «خداوند شبی از شب‌های این ماه (رمضان) را برگزید و بر شب‌های هزار ماه برتری داد. و آن شب را لیله‌القدر نامید. در آن شب، فرشتگان و روح، به فرمان پروردگارشان، بر هر یک از بندگان او -که بخواهد- نازل می‌شوند، همراه با تقدیری تغییرناپذیر. آن شب، شب سلام و درود فرشتگان است و دامنه برکاتش تا سپیده‌دم کشیده شود»[۳]. در این فراز از نیایش، جمله «بِمَا أَحْكَمَ مِنْ قَضَائِهِ» به معنای تقدیر تغییرناپذیر آمده است.
- توفیق انجام وظیفه شرعی؛ در این جملات، امام سجاد (ع)، بر معنای اصطلاحی حکم، یعنی انجام تکالیف دینی و رعایت مرز حلال و حرام تکیه می‌کند و می‌فرماید: «خداوند، به همه این امور تکالیف کارشان به صلاح می‌آورد و از کردارشان آگاه می‌شود و می‌نگرد که در اوقات فرمانبرداری‌اش چگونه‌اند و اعمال واجب و احکام او را چسان به جای می‌آورند، تا بدکاران را کیفر و نیکوکاران را پاداش نیک دهد»[۴]. «ای خداوند! قرآن فرقانی است که به وسیله آن، حلال و حرامت را از هم جدا کرده‌ای قرآنی است که بدو شرایع و احکام خویش آشکار ساخته‌ای. کتابی است که در او برای بندگان هر چیز را واضح و روشن بیان کرده‌ای»[۵]. «بار خدایا! مرا به سبب قصور در بندگی یا تجاوز از حد خویش و احکام خود، مؤاخذه مفرمای»[۶]. احکام الهی، خردمندانه و بر حکمت استوار است. رعایت حدود الهی و مرز حلال و حرام، انسان را به سعادت ابدی رهنمون می‌شود.
- نیایش مرتبط با احکام؛ برخی از فرازهای نیایش صحیفه، درخواست توفیق انجام وظایف شرعی و احکام الهی است؛ مانند: «ای خداوند! ماه رمضان را از زمزمه عبادت ما پرساز و شب و روزش را به طاعات ما آراسته گردان. ما را یاری ده که روزهایش را روزه بداریم و شب‌هایش را به نماز و تضرع و خشوع و مذلّت در پیشگاه تو به سحر رسانیم»[۷]. «ای خداوند، در این ماه ما را موفق دار که... اموالمان را از هر چه به ناحق بر آن افزوده‌ایم پیراسته داریم و با ادای زکات پاکیزه گردانیم»[۸].[۹].[۱۰]
منابع
پانویس
- ↑ فرهنگ اصطلاحات اصول، ص۱۷۶-۱۷۷.
- ↑ نیایش سی و یکم.
- ↑ نیایش چهل و چهارم.
- ↑ نیایش ششم.
- ↑ نیایش چهل و دوم.
- ↑ نیایش چهل و هفتم.
- ↑ نیایش چهل و چهارم.
- ↑ نیایش چهل و چهارم.
- ↑ الصحیفة السجادیة، امام زین‌العابدین (ع)، ۱۴۱۸، قم، نشر الهادی: صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، ۱۳۷۵، تهران، نشر سروش؛ فرهنگ اصطلاحات اصول، عیسی ولایی، ۱۳۸۲، تهران، نشر نی؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، ۱۳۷۳، قم، دارالقرآن الکریم؛ مجموعه آثار، مرتضی مطهری، ۱۳۶۷، تهران، نشر صدرا.
- ↑ شایسته‌نژاد، علی اکبر، مقاله «احکام»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۳۵.