ربوبیت در معارف دعا و زیارات: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «==پروردگار در دانشنامه صحیفه سجادیه== «پروردگار» معادل واژه «رَبّ» در لغت عر...» ایجاد کرد) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
| (۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
== | {{ولایت}} | ||
{{مدخل مرتبط | |||
| موضوع مرتبط = ربوبیت | |||
| عنوان مدخل = [[ربوبیت]] | |||
| مداخل مرتبط = [[ربوبیت در لغت]] - [[ربوبیت در قرآن]] - [[ربوبیت در حدیث]] - [[ربوبیت در کلام اسلامی]] - [[ربوبیت در فلسفه اسلامی]] - [[ربوبیت در معارف دعا و زیارات]] | |||
| پرسش مرتبط = ربوبیت (پرسش) | |||
}} | |||
== مقدمه == | |||
«پروردگار» معادل واژه «رَبّ» در لغت [[عربی]] است. کلمه «تربیت» از ریشه [[ربّ]] گرفته شده<ref>التبیان، ج۱، ص۳۲.</ref> و به معنای مالک، [[سرور]]، آفریننده و اصلاح‌کننده به کار رفته است<ref>الصحاح و المصباح المنیر.</ref>. | «پروردگار» معادل واژه «رَبّ» در لغت [[عربی]] است. کلمه «تربیت» از ریشه [[ربّ]] گرفته شده<ref>التبیان، ج۱، ص۳۲.</ref> و به معنای مالک، [[سرور]]، آفریننده و اصلاح‌کننده به کار رفته است<ref>الصحاح و المصباح المنیر.</ref>. | ||
واژه «رَبّ» در [[قرآن کریم]] و [[صحیفه سجادیه]] ناظر به «توحید ربوبی» [[خداوند]] است که از مقوله [[توحید افعالی]] است<ref>نک: مدخل توحید.</ref>. مهم‌ترین چالش قرآن کریم با [[مشرکان]] درباره خداوند، مسئله [[ربوبیت]] ذات [[باری‌تعالی]] است؛ از این‌رو کلمۀ «ربّ» در [[قرآن]] پس از نام [[اللّه]]، پربسامدترین نام درباره خداست و بیش از نهصد بار به کار رفته است<ref>دانشنامه عقاید اسلامی، ج۶، ص۱۲۳.</ref>. [[امام زین‌العابدین]]{{ع}} در موارد بسیاری از [[دعاهای صحیفه سجادیه]] بر کلمه [[پروردگار]] ([[رب]]) تکیه کرده است که از آن جمله می‌توان موارد زیر را برشمرد: | واژه «رَبّ» در [[قرآن کریم]] و [[صحیفه سجادیه]] ناظر به «توحید ربوبی» [[خداوند]] است که از مقوله [[توحید افعالی]] است<ref>نک: مدخل توحید.</ref>. مهم‌ترین چالش قرآن کریم با [[مشرکان]] درباره خداوند، مسئله [[ربوبیت]] ذات [[باری‌تعالی]] است؛ از این‌رو کلمۀ «ربّ» در [[قرآن]] پس از نام [[اللّه]]، پربسامدترین نام درباره خداست و بیش از نهصد بار به کار رفته است<ref>دانشنامه عقاید اسلامی، ج۶، ص۱۲۳.</ref>. [[امام زین‌العابدین]] {{ع}} در موارد بسیاری از [[دعاهای صحیفه سجادیه]] بر کلمه [[پروردگار]] ([[رب]]) تکیه کرده است که از آن جمله می‌توان موارد زیر را برشمرد: | ||
#پروردگاری جز [[خدا]] وجود ندارد: «ای سرور من! از تو درخواست می‌کنم، درخواست کسی که پروردگاری برای او جز تو نیست»<ref>نیایش پنجاه و دوم.</ref>. | # پروردگاری جز [[خدا]] وجود ندارد: «ای سرور من! از تو درخواست می‌کنم، درخواست کسی که پروردگاری برای او جز تو نیست»<ref>نیایش پنجاه و دوم.</ref>. | ||
# [[گواهی]] به [[ربوبیت خدا]]: «خداوندا! همه خواسته‌هایی را که از تو درخواست کردم در [[حق]] هر کسی که به پروردگاری‌ات گواهی داده، [[اجابت]] فرما»<ref>نیایش یازدهم.</ref>. | # [[گواهی]] به [[ربوبیت خدا]]: «خداوندا! همه خواسته‌هایی را که از تو درخواست کردم در [[حق]] هر کسی که به پروردگاری‌ات گواهی داده، [[اجابت]] فرما»<ref>نیایش یازدهم.</ref>. | ||
# خداوند پروردگار جهانیان است<ref>نیایش‌های مختلف.</ref>. | # خداوند پروردگار جهانیان است<ref>نیایش‌های مختلف.</ref>. | ||
# [[حمد]] و [[سپاس]] پروردگار: «پس تو را -در برابر همه نعمت‌هایت- سپاس، ای پروردگار جهانیان»<ref>نیایش‌های سی‌ونهم و چهل‌وهفتم.</ref>. | # [[حمد]] و [[سپاس]] پروردگار: «پس تو را -در برابر همه نعمت‌هایت- سپاس، ای پروردگار جهانیان»<ref>نیایش‌های سی‌ونهم و چهل‌وهفتم.</ref>. | ||
# خواندن خدا به [[نام پروردگار]]: «تو را خواندم - ای پروردگار من - در حالی که بینوای درگاه تو هستم»<ref>نیایش پنجاه‌و‌یکم.</ref>. | # خواندن خدا به [[نام پروردگار]]: «تو را خواندم - ای پروردگار من - در حالی که بینوای درگاه تو هستم»<ref>نیایش پنجاه‌و‌یکم.</ref>. | ||
#استفاده از «رب» به عنوان منادا - به جای اللّهم- در آغاز بسیاری از [[دعاها]]، همچون: «ای پروردگار من! گناهانم زبانم زبانم را بند آورده و از گفتار عاجز آمده‌ام و یارای آنم نیست که عذری آورم یا حجتی اقامه کنم»<ref>نیایش پنجاه‌و‌سوم.</ref>. «پروردگارا! بر پاکیزه‌تران از [[خاندان محمد]] [[درود]] فرست»<ref>نیایش چهل‌وهفتم.</ref>. «ای پروردگار من! اگر مرا [[عذاب]] نمایی، پس به [[راستی]] که من سزاوار آنم و از [[عدالت]] توست»<ref>نیایش پنجاهم و نیایش‌های دیگر.</ref>. | # استفاده از «رب» به عنوان منادا - به جای اللّهم- در آغاز بسیاری از [[دعاها]]، همچون: «ای پروردگار من! گناهانم زبانم زبانم را بند آورده و از گفتار عاجز آمده‌ام و یارای آنم نیست که عذری آورم یا حجتی اقامه کنم»<ref>نیایش پنجاه‌و‌سوم.</ref>. «پروردگارا! بر پاکیزه‌تران از [[خاندان محمد]] [[درود]] فرست»<ref>نیایش چهل‌وهفتم.</ref>. «ای پروردگار من! اگر مرا [[عذاب]] نمایی، پس به [[راستی]] که من سزاوار آنم و از [[عدالت]] توست»<ref>نیایش پنجاهم و نیایش‌های دیگر.</ref>. | ||
# [[آگاهی]] به ربوبیت خدا: «و سپاس خدای را که درهایی از [[علم]] به پروردگاری‌اش را بر ما گشود»<ref>نیایش‌های اول و هفدهم.</ref>. | # [[آگاهی]] به ربوبیت خدا: «و سپاس خدای را که درهایی از [[علم]] به پروردگاری‌اش را بر ما گشود»<ref>نیایش‌های اول و هفدهم.</ref>. | ||
# [[پروردگار]]، تنها پناهِ پرورده: «ای خدای من! پرورده را جز پروردگار [[پناه]] نمی‌دهد»<ref>نیایش بیست‌ویکم.</ref>. | # [[پروردگار]]، تنها پناهِ پرورده: «ای خدای من! پرورده را جز پروردگار [[پناه]] نمی‌دهد»<ref>نیایش بیست‌ویکم.</ref>. | ||
# [[خدا]]، پروردگار بزرگ، پروردگار [[انسان]] و ماه و پروردگاری که فرود آمدن [[فرشتگان]] و [[روح]] برای [[تدبیر]] [[جهان هستی]] با اجازه اوست و تنها [[امید]] [[بندگان]] برای زدودن [[گناهان]] است<ref>نیایش‌های سی‌ونهم، چهل‌و‌سوم، چهل‌و‌چهارم و چهل‌و‌پنجم. همچنین نک: به مدخل‌های الله، توحید، و خداشناسی.</ref>.<ref>التبیان فی تفسیر القرآن، محمدبن حسن الطوسی، نجف: مکتبة الامین، ۱۳۸۱ ق، دانشنامه عقاید اسلامی، محمد محمدی ری‌شهری، مؤسسه فرهنگی دارالحدیث، ج۶، چاپ اول، ۱۳۸۵ش؛ راهنمای موضوعی صحیفه سجادیه، دکتر علی شیروانی، معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش؛ الصحاح (تاج اللغة وصحاح العربیه)، اسماعیل بن حماد الجوهری، تحقیق: احمد بن عبدالغفور عطار، بیروت: دارالعلم للملایین، ۱۴۱۰ق؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، ۱۳۸۵ش؛ فرهنگ نامه موضوعی صحیفه سجادیه، سیداحمد سجادی، مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۵ش؛ قرآن کریم، ترجمه سیدعلی موسوی گرمارودی، انتشارات قدیانی، چاپ دوم، ۱۳۸۴ش؛ المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، احمد بن محمد الفیّومی، قم: دارالهجرة، ۱۴۱۴ق.</ref>.<ref>[[علی باقری‌فر|باقری‌فر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «پروردگار»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۱۲۹.</ref> | # [[خدا]]، پروردگار بزرگ، پروردگار [[انسان]] و ماه و پروردگاری که فرود آمدن [[فرشتگان]] و [[روح]] برای [[تدبیر]] [[جهان هستی]] با اجازه اوست و تنها [[امید]] [[بندگان]] برای زدودن [[گناهان]] است<ref>نیایش‌های سی‌ونهم، چهل‌و‌سوم، چهل‌و‌چهارم و چهل‌و‌پنجم. همچنین نک: به مدخل‌های الله، توحید، و خداشناسی.</ref>.<ref>التبیان فی تفسیر القرآن، محمدبن حسن الطوسی، نجف: مکتبة الامین، ۱۳۸۱ ق، دانشنامه عقاید اسلامی، محمد محمدی ری‌شهری، مؤسسه فرهنگی دارالحدیث، ج۶، چاپ اول، ۱۳۸۵ش؛ راهنمای موضوعی صحیفه سجادیه، دکتر علی شیروانی، معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش؛ الصحاح (تاج اللغة وصحاح العربیه)، اسماعیل بن حماد الجوهری، تحقیق: احمد بن عبدالغفور عطار، بیروت: دارالعلم للملایین، ۱۴۱۰ق؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، ۱۳۸۵ش؛ فرهنگ نامه موضوعی صحیفه سجادیه، سیداحمد سجادی، مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۵ش؛ قرآن کریم، ترجمه سیدعلی موسوی گرمارودی، انتشارات قدیانی، چاپ دوم، ۱۳۸۴ش؛ المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، احمد بن محمد الفیّومی، قم: دارالهجرة، ۱۴۱۴ق.</ref>.<ref>[[علی باقری‌فر|باقری‌فر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «پروردگار»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۱۲۹.</ref> | ||
== منابع == | |||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:1100609.jpg|22px]] [[علی باقری‌فر|باقری‌فر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|'''مقاله «پروردگار»، دانشنامه صحیفه سجادیه''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
[[رده:ربوبیت]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۵ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۰۰:۱۳
این مدخل زیرشاخهٔ بحث ربوبیت است. ربوبیت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ربوبیت در لغت - ربوبیت در قرآن - ربوبیت در حدیث - ربوبیت در کلام اسلامی - ربوبیت در فلسفه اسلامی - ربوبیت در معارف دعا و زیارات - پرسش‌های مرتبطمقدمه
«پروردگار» معادل واژه «رَبّ» در لغت عربی است. کلمه «تربیت» از ریشه ربّ گرفته شده[۱] و به معنای مالک، سرور، آفریننده و اصلاح‌کننده به کار رفته است[۲].
واژه «رَبّ» در قرآن کریم و صحیفه سجادیه ناظر به «توحید ربوبی» خداوند است که از مقوله توحید افعالی است[۳]. مهم‌ترین چالش قرآن کریم با مشرکان درباره خداوند، مسئله ربوبیت ذات باری‌تعالی است؛ از این‌رو کلمۀ «ربّ» در قرآن پس از نام اللّه، پربسامدترین نام درباره خداست و بیش از نهصد بار به کار رفته است[۴]. امام زین‌العابدین (ع) در موارد بسیاری از دعاهای صحیفه سجادیه بر کلمه پروردگار (رب) تکیه کرده است که از آن جمله می‌توان موارد زیر را برشمرد:
- پروردگاری جز خدا وجود ندارد: «ای سرور من! از تو درخواست می‌کنم، درخواست کسی که پروردگاری برای او جز تو نیست»[۵].
- گواهی به ربوبیت خدا: «خداوندا! همه خواسته‌هایی را که از تو درخواست کردم در حق هر کسی که به پروردگاری‌ات گواهی داده، اجابت فرما»[۶].
- خداوند پروردگار جهانیان است[۷].
- حمد و سپاس پروردگار: «پس تو را -در برابر همه نعمت‌هایت- سپاس، ای پروردگار جهانیان»[۸].
- خواندن خدا به نام پروردگار: «تو را خواندم - ای پروردگار من - در حالی که بینوای درگاه تو هستم»[۹].
- استفاده از «رب» به عنوان منادا - به جای اللّهم- در آغاز بسیاری از دعاها، همچون: «ای پروردگار من! گناهانم زبانم زبانم را بند آورده و از گفتار عاجز آمده‌ام و یارای آنم نیست که عذری آورم یا حجتی اقامه کنم»[۱۰]. «پروردگارا! بر پاکیزه‌تران از خاندان محمد درود فرست»[۱۱]. «ای پروردگار من! اگر مرا عذاب نمایی، پس به راستی که من سزاوار آنم و از عدالت توست»[۱۲].
- آگاهی به ربوبیت خدا: «و سپاس خدای را که درهایی از علم به پروردگاری‌اش را بر ما گشود»[۱۳].
- پروردگار، تنها پناهِ پرورده: «ای خدای من! پرورده را جز پروردگار پناه نمی‌دهد»[۱۴].
- خدا، پروردگار بزرگ، پروردگار انسان و ماه و پروردگاری که فرود آمدن فرشتگان و روح برای تدبیر جهان هستی با اجازه اوست و تنها امید بندگان برای زدودن گناهان است[۱۵].[۱۶].[۱۷]
منابع
پانویس
- ↑ التبیان، ج۱، ص۳۲.
- ↑ الصحاح و المصباح المنیر.
- ↑ نک: مدخل توحید.
- ↑ دانشنامه عقاید اسلامی، ج۶، ص۱۲۳.
- ↑ نیایش پنجاه و دوم.
- ↑ نیایش یازدهم.
- ↑ نیایش‌های مختلف.
- ↑ نیایش‌های سی‌ونهم و چهل‌وهفتم.
- ↑ نیایش پنجاه‌و‌یکم.
- ↑ نیایش پنجاه‌و‌سوم.
- ↑ نیایش چهل‌وهفتم.
- ↑ نیایش پنجاهم و نیایش‌های دیگر.
- ↑ نیایش‌های اول و هفدهم.
- ↑ نیایش بیست‌ویکم.
- ↑ نیایش‌های سی‌ونهم، چهل‌و‌سوم، چهل‌و‌چهارم و چهل‌و‌پنجم. همچنین نک: به مدخل‌های الله، توحید، و خداشناسی.
- ↑ التبیان فی تفسیر القرآن، محمدبن حسن الطوسی، نجف: مکتبة الامین، ۱۳۸۱ ق، دانشنامه عقاید اسلامی، محمد محمدی ری‌شهری، مؤسسه فرهنگی دارالحدیث، ج۶، چاپ اول، ۱۳۸۵ش؛ راهنمای موضوعی صحیفه سجادیه، دکتر علی شیروانی، معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش؛ الصحاح (تاج اللغة وصحاح العربیه)، اسماعیل بن حماد الجوهری، تحقیق: احمد بن عبدالغفور عطار، بیروت: دارالعلم للملایین، ۱۴۱۰ق؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، ۱۳۸۵ش؛ فرهنگ نامه موضوعی صحیفه سجادیه، سیداحمد سجادی، مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۵ش؛ قرآن کریم، ترجمه سیدعلی موسوی گرمارودی، انتشارات قدیانی، چاپ دوم، ۱۳۸۴ش؛ المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، احمد بن محمد الفیّومی، قم: دارالهجرة، ۱۴۱۴ق.
- ↑ باقری‌فر، علی، مقاله «پروردگار»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۱۲۹.