ابوجاریه انصاری: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==منابع== # +==منابع== {{منابع}} # )) |
جز (جایگزینی متن - 'همان گونه' به 'همان‌گونه') |
||
| (۲۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = صحابه | عنوان مدخل = ابوجاریه انصاری | مداخل مرتبط = [[ابوجاریه انصاری در تراجم و رجال]] - [[ابوجاریه انصاری در تاریخ اسلامی]]| پرسش مرتبط = }} | ||
{{جعبه اطلاعات اصحاب | |||
| نام = ابوجاریه انصاری | |||
| مشهور به = | |||
| نام تصویر = تصویر قدیمی مدینه.jpg | |||
| عرض تصویر = | |||
| توضیح تصویر = تصویر کهنی از مدینه | |||
| نام کامل = ابوجاریه انصاری | |||
| نام‌های دیگر = | |||
| جنسیت = مرد | |||
| کنیه = | |||
| لقب = | |||
| اهل = | |||
| از قبیله = | |||
| از تیره = | |||
| پدر = | |||
| مادر = | |||
| همسر = | |||
| پسر = | |||
| دختر = | |||
| خواهر = | |||
| برادر = | |||
| خویشاوندان = [[اسحاق انصاری]] (نوه) | |||
| وابستگان = | |||
| تاریخ تولد = | |||
| محل تولد = | |||
| محل زندگی = | |||
| تاریخ درگذشت = | |||
| محل درگذشت = | |||
| تاریخ شهادت = | |||
| محل شهادت = | |||
| طول عمر = | |||
| محل دفن = | |||
| دین = | |||
| مذهب = | |||
| از اصحاب = [[پیامبر خاتم]] | |||
| از طبقه = | |||
| در جنگ = | |||
| نقش‌ها = | |||
| فعالیت‌ها = | |||
| علت شهرت = | |||
| علت درگذشت = | |||
| علت شهادت = | |||
| راوی از = | |||
| روایات مشهور = | |||
| مشایخ او = | |||
| راویان از او = | |||
| آخرین راوی از او = | |||
}} | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
نام وی معلوم نیست و [[کنیه]] ابوجاریه، با توجه به نام فرزندش | نام وی معلوم نیست و [[کنیه]] ابوجاریه، با توجه به نام فرزندش جاریه برای وی ساخته شده است. [[بخاری]]<ref>بخاری، ج۱، ص۳۸۲.</ref> با نقل [[حدیثی]] از طریق نوه‌اش [[اسحاق انصاری]]، تصریح کرده که ابوجاریه از [[صحابه]] است. حدیثی که از وی نقل شده، به برخورد او با [[عمر بن خطاب]] مربوط است. وی نزد [[عمر]] آیه‌ای را به گونه‌ای قرائت کرد که مورد [[اعتراض]] او قرار گرفت، اما مدعی شد [[قرائت]] [[آیه]] را همین گونه از [[رسول خدا]] {{صل}} شنیده است. چون به [[قضاوت]] نزد [[پیامبر]] رفتند، آن [[حضرت]] قرائت ابوجاریه را [[تأیید]] کرد و عمر در [[دل]] [[اندوهگین]] شد. آنگاه رسول خدا {{صل}} فرمود: «[[قرآن]] همه‌اش صواب است، مادام که رحمتی به [[عذاب]] [[تغییر]] نیابد یا عذابی به [[رحمت]] تبدیل نشود»<ref>روبانی، ج۲، ص۴۷۲؛ رزاز واسطی، ج۱، ص۱۰۷؛ ابن اثیر، ج۶، ص۴۵؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۵۳.</ref>. | ||
این [[روایت]] بیشتر ذیل [[نزول]] و [[قرائت قرآن]] بر هفت گونه (علی سبعة أحرف) آورده شده و مراد از آن را جواز به‌کارگیری کلمات مترادف (مانند اسرع و اعجل) به جای یکدیگر برای بیان یک مقصود دانسته‌اند<ref>هیثمی، ج۷، ص۱۵۱.</ref>. این حادثه در برخی منابع به [[ابوطلحه انصاری]] نسبت داده شده است<ref>احمد بن حنبل، ج۴، ص۳۰؛ طبری، ج۱، ص۲۷؛ ابن حجر، فتح، ج۹، ص۲۹.</ref> که احتمال [[اشتباه]] در آن می‌رود؛ زیرا [[سند]] این روایت، به سه طریقی شبیه هم نقل شده است. طریق اول که به [[ابوطلحه]] ختم می‌شود چنین است: {{عربی| | این [[روایت]] بیشتر ذیل [[نزول]] و [[قرائت قرآن]] بر هفت گونه (علی سبعة أحرف) آورده شده و مراد از آن را جواز به‌کارگیری کلمات مترادف (مانند اسرع و اعجل) به جای یکدیگر برای بیان یک مقصود دانسته‌اند<ref>هیثمی، ج۷، ص۱۵۱.</ref>. این حادثه در برخی منابع به [[ابوطلحه انصاری]] نسبت داده شده است<ref>احمد بن حنبل، ج۴، ص۳۰؛ طبری، ج۱، ص۲۷؛ ابن حجر، فتح، ج۹، ص۲۹.</ref> که احتمال [[اشتباه]] در آن می‌رود؛ زیرا [[سند]] این روایت، به سه طریقی شبیه هم نقل شده است. طریق اول که به [[ابوطلحه]] ختم می‌شود چنین است: {{عربی|«... حرب عن اسحاق بن عبدالله بن ابي‌طلحه عن أبيه عن جده قال قرأ رجل»...}}<ref>بخاری، ج۱، ص۳۸۲؛ احمد بن حنبل، ج۴، ص۳۰؛ طبری، ج۱، ص۲۷.</ref>. طریق دوم که از [[ابن منده]] نقل شده و به ابوجاریه می‌رسد چنین است: {{عربی|«حرب عن اسحاق بن جاريه عن أبيه عن جده»}}<ref>ابن اثیر، ج۶، ص۴۵؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۵۴.</ref>؛ طریق سوم نیز [[حرب]] عن اسحاق بن [[جابر]] عن ابیه عن [[جده]] است. متن گزارش شده روایت به طریق سوم، حاوی نکات ریزتری است. در این گزارش [[حرب بن ثابت]] می‌گوید: در [[شهر]] واسط در [[زمان]] هبیره بزرگ از [[اسحاق]] نامی [[حدیثی]] شنیده، سپس وی را برای شخصی از [[انصار]] وصف کرده و او گفته است آن فرد، [[اسحاق بن جابر]] بوده که جدش [[رسول خدا]] {{صل}} را [[درک]] کرده است<ref>رزاز واسطی، ج۱، ص۱۰۷.</ref>. | ||
با توجه به تشابه بسیار این سه [[سند]]، می‌توان آن را یک طریق و مربوط به یک حادثه دانست؛ زیرا [[اختلاف]] اصلی در سند این [[روایات]]، به [[اسحاق انصاری]] مربوط است که در گویا کردن آن، چند تصحیف و [[اشتباه]] صورت گرفته است. نخستین اشتباهی که در طریق اول وجود دارد اینکه گویا اسحاق انصاری، [[اسحاق بن عبدالله بن ابی طلحه]] شده است که صحیح نیست؛ زیرا حرب بن ثابت از اسحاق نوه [[ابوطلحه]] [[روایت]] نمی‌کند، بلکه از اسحاق انصاری روایت می‌کند، چنان که بعضی تصریح کرده‌اند<ref>بخاری، ج۳، ص۶۲.</ref>. | با توجه به تشابه بسیار این سه [[سند]]، می‌توان آن را یک طریق و مربوط به یک حادثه دانست؛ زیرا [[اختلاف]] اصلی در سند این [[روایات]]، به [[اسحاق انصاری]] مربوط است که در گویا کردن آن، چند تصحیف و [[اشتباه]] صورت گرفته است. نخستین اشتباهی که در طریق اول وجود دارد اینکه گویا اسحاق انصاری، [[اسحاق بن عبدالله بن ابی طلحه]] شده است که صحیح نیست؛ زیرا حرب بن ثابت از اسحاق نوه [[ابوطلحه]] [[روایت]] نمی‌کند، بلکه از اسحاق انصاری روایت می‌کند، چنان که بعضی تصریح کرده‌اند<ref>بخاری، ج۳، ص۶۲.</ref>. | ||
ضمن آنکه آنکه بر اساس این سند، این داستان برای خود ابوطلحه اتفاق نیفتاده، بلکه او تنها گزارشگر واقعه از مردی (عن [[رجل]]) است که آن مرد می‌تواند ابوجاریه انصاری باشد. اشتباه دیگر در طریق سوم روایت رخ داده که نام [[پدر]] اسحاق انصاری، جابر ثبت شده که تصحیف | ضمن آنکه آنکه بر اساس این سند، این داستان برای خود ابوطلحه اتفاق نیفتاده، بلکه او تنها گزارشگر واقعه از مردی (عن [[رجل]]) است که آن مرد می‌تواند ابوجاریه انصاری باشد. اشتباه دیگر در طریق سوم روایت رخ داده که نام [[پدر]] اسحاق انصاری، جابر ثبت شده که تصحیف جاریه است. اشتباه سوم، جابه جایی نام اسحاق با پدرش است. چنان که [[ابن حجر]]<ref>تبصیر المتنبه، ج۱، ص۲۳۲.</ref> گفته است اسحاق فرزند ابوجاریه از او روایت می‌کند، همان‌گونه که فرزند اسحاق، جاریه از وی [[نقل روایت]] کرده است. بنابراین، [[نسب]] وی [[جاریة بن اسحاق بن ابی جاریه]] می‌شود، چنانکه ابن ماکولا<ref>ابن ماکولا، ج۲، ص۳.</ref> جاریة بن اسحاق را [[روایتگر]] از جدش ابوجاریه دانسته است. اما با توجه به اسناد دیگر، اسحاق بن جاریه، با جاریة بن اسحاق در اثر جابه جایی نام پدر و پسر اشتباه شده است. با توجه به بررسی‌های انجام شده، طریق روایت به گونه دوم که اسحاق بن جاریه از پدرش از جدش روایت می‌کند، صحیح است. | ||
[[تفسیر]] [[روایت]] [[نزول قرآن]] بر هفت گونه {{عربی| | [[تفسیر]] [[روایت]] [[نزول قرآن]] بر هفت گونه {{عربی|«علی سبعة أحرف»}} برای توجیه [[اختلاف]] [[قرائات]]، مورد پذیرش محققان قرار نگرفته<ref>جعفر مرتضی عاملی، ص۱۷۶؛ معرفت، ج۲، ص۸۵.</ref>، اما براساس این روایت، لهجه‌های مختلف قبائل برای [[قرائت قرآن]] تجویز شده است<ref>معرفت، ج۲، ص۹۸ و ۱۰۴.</ref>. | ||
[[حدیث]] دیگر ابوجاریه، گزارش [[نماز]] [[پیامبر]] بر [[نجاشی]] است<ref>ابن ماکولا، ج۲، ص۳؛ ابن حجر، تبصیر المتبه، ج۱، ص۲۳۲.</ref>. او نقل می‌کند: هنگامی که نجاشی در [[حبشه]] درگذشت، [[رسول خدا]]{{صل}} فرمود: برادرتان نجاشی درگذشته است، بر او نماز گزارید. دو صف کشیده و بر او نماز خواندیم. برخی منابع، این حدیث ابوجاریه را از دارقطنی نقل کرده‌اند <ref>ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۵۴.</ref>. اما [[دارقطنی]]<ref>دارقطنی، ج۱، ص۴۴۰.</ref> این روایت را از | [[حدیث]] دیگر ابوجاریه، گزارش [[نماز]] [[پیامبر]] بر [[نجاشی]] است<ref>ابن ماکولا، ج۲، ص۳؛ ابن حجر، تبصیر المتبه، ج۱، ص۲۳۲.</ref>. او نقل می‌کند: هنگامی که نجاشی در [[حبشه]] درگذشت، [[رسول خدا]] {{صل}} فرمود: برادرتان نجاشی درگذشته است، بر او نماز گزارید. دو صف کشیده و بر او نماز خواندیم. برخی منابع، این حدیث ابوجاریه را از دارقطنی نقل کرده‌اند <ref>ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۵۴.</ref>. اما [[دارقطنی]]<ref>دارقطنی، ج۱، ص۴۴۰.</ref> این روایت را از «[[ابن جاریه انصاری]]» نه «ابوجاریه انصاری» دانسته و در ادامه و عنوان بعدی که «[[زید بن جاریه]]» است، احتمال یکی بودن این دو را داده است. گزارش نماز پیامبر بر نجاشی، از [[صحابه]] دیگری همچون [[ابوهریره]] نیز نقل شده است<ref>طبرانی، ج۲۲، ص۱۳۶؛ ابن حبان، ج۷، ص۳۶۹.</ref>. اما در [[سند]] مورد نظر، گاه روایت به ابن جاریه<ref>ابن ابی عاصم، ج۴، ص۱۴۵؛ بخاری، ج۸، ص۴۳۲؛ طبرانی، ج۱۹، ص۴۴۹؛ ابن عدی، ج۲، ص۴۳۷؛ ابن اثیر، ج۵، ص۳۲۵ یا به فلان بن جاریه انصاری احمد بن حنبل، ج۵، ص۳۷۶.</ref> یا به [[مُجمِّع بن جاریه انصاری]]<ref>ابن ماجه، ج۱، ص۴۹۱؛ مزی، ج۵، ص۳۰۸.</ref> منتهی می‌شود که این سه مورد، آشکارا می‌تواند یک فرد باشد؛ چنانکه بعضی تصریح کرده‌اند که ابن جاریه، همان مجمع بن جاریه است<ref>ابونعیم، ج۱، ص۱۰۴.</ref>. بنابراین، هیچ یادی از ابوجاریه در این سند نیست و کسانی که این گزارش را برای ابوجاریه ثبت کرده‌اند، او را با ابن جاریه انصاری [[اشتباه]] نموده‌اند.<ref>[[منصور داداش‌نژاد|داداش‌نژاد، منصور]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوجاریه انصاری»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص:۱۹۴-۱۹۵.</ref> | ||
== منابع == | |||
==منابع== | |||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده: | # [[پرونده:IM009657.jpg|22px]] [[منصور داداش‌نژاد|داداش‌نژاد، منصور]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|'''مقاله «ابوجاریه انصاری»، دانشنامه سیره نبوی ج۱''']] | ||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:اعلام]] | [[رده:اعلام]] | ||
[[رده: | [[رده:اصحاب پیامبر]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۸ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۳:۰۷
این مدخل زیرشاخهٔ بحث صحابه است. ابوجاریه انصاری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابوجاریه انصاری در تراجم و رجال - ابوجاریه انصاری در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد| ابوجاریه انصاری | |
|---|---|
 تصویر کهنی از مدینه | |
| نام کامل | ابوجاریه انصاری |
| جنسیت | مرد |
| خویشاوندان | اسحاق انصاری (نوه) |
| از اصحاب | پیامبر خاتم |
مقدمه
نام وی معلوم نیست و کنیه ابوجاریه، با توجه به نام فرزندش جاریه برای وی ساخته شده است. بخاری[۱] با نقل حدیثی از طریق نوه‌اش اسحاق انصاری، تصریح کرده که ابوجاریه از صحابه است. حدیثی که از وی نقل شده، به برخورد او با عمر بن خطاب مربوط است. وی نزد عمر آیه‌ای را به گونه‌ای قرائت کرد که مورد اعتراض او قرار گرفت، اما مدعی شد قرائت آیه را همین گونه از رسول خدا (ص) شنیده است. چون به قضاوت نزد پیامبر رفتند، آن حضرت قرائت ابوجاریه را تأیید کرد و عمر در دل اندوهگین شد. آنگاه رسول خدا (ص) فرمود: «قرآن همه‌اش صواب است، مادام که رحمتی به عذاب تغییر نیابد یا عذابی به رحمت تبدیل نشود»[۲].
این روایت بیشتر ذیل نزول و قرائت قرآن بر هفت گونه (علی سبعة أحرف) آورده شده و مراد از آن را جواز به‌کارگیری کلمات مترادف (مانند اسرع و اعجل) به جای یکدیگر برای بیان یک مقصود دانسته‌اند[۳]. این حادثه در برخی منابع به ابوطلحه انصاری نسبت داده شده است[۴] که احتمال اشتباه در آن می‌رود؛ زیرا سند این روایت، به سه طریقی شبیه هم نقل شده است. طریق اول که به ابوطلحه ختم می‌شود چنین است: «... حرب عن اسحاق بن عبدالله بن ابي‌طلحه عن أبيه عن جده قال قرأ رجل»...[۵]. طریق دوم که از ابن منده نقل شده و به ابوجاریه می‌رسد چنین است: «حرب عن اسحاق بن جاريه عن أبيه عن جده»[۶]؛ طریق سوم نیز حرب عن اسحاق بن جابر عن ابیه عن جده است. متن گزارش شده روایت به طریق سوم، حاوی نکات ریزتری است. در این گزارش حرب بن ثابت می‌گوید: در شهر واسط در زمان هبیره بزرگ از اسحاق نامی حدیثی شنیده، سپس وی را برای شخصی از انصار وصف کرده و او گفته است آن فرد، اسحاق بن جابر بوده که جدش رسول خدا (ص) را درک کرده است[۷].
با توجه به تشابه بسیار این سه سند، می‌توان آن را یک طریق و مربوط به یک حادثه دانست؛ زیرا اختلاف اصلی در سند این روایات، به اسحاق انصاری مربوط است که در گویا کردن آن، چند تصحیف و اشتباه صورت گرفته است. نخستین اشتباهی که در طریق اول وجود دارد اینکه گویا اسحاق انصاری، اسحاق بن عبدالله بن ابی طلحه شده است که صحیح نیست؛ زیرا حرب بن ثابت از اسحاق نوه ابوطلحه روایت نمی‌کند، بلکه از اسحاق انصاری روایت می‌کند، چنان که بعضی تصریح کرده‌اند[۸].
ضمن آنکه آنکه بر اساس این سند، این داستان برای خود ابوطلحه اتفاق نیفتاده، بلکه او تنها گزارشگر واقعه از مردی (عن رجل) است که آن مرد می‌تواند ابوجاریه انصاری باشد. اشتباه دیگر در طریق سوم روایت رخ داده که نام پدر اسحاق انصاری، جابر ثبت شده که تصحیف جاریه است. اشتباه سوم، جابه جایی نام اسحاق با پدرش است. چنان که ابن حجر[۹] گفته است اسحاق فرزند ابوجاریه از او روایت می‌کند، همان‌گونه که فرزند اسحاق، جاریه از وی نقل روایت کرده است. بنابراین، نسب وی جاریة بن اسحاق بن ابی جاریه می‌شود، چنانکه ابن ماکولا[۱۰] جاریة بن اسحاق را روایتگر از جدش ابوجاریه دانسته است. اما با توجه به اسناد دیگر، اسحاق بن جاریه، با جاریة بن اسحاق در اثر جابه جایی نام پدر و پسر اشتباه شده است. با توجه به بررسی‌های انجام شده، طریق روایت به گونه دوم که اسحاق بن جاریه از پدرش از جدش روایت می‌کند، صحیح است.
تفسیر روایت نزول قرآن بر هفت گونه «علی سبعة أحرف» برای توجیه اختلاف قرائات، مورد پذیرش محققان قرار نگرفته[۱۱]، اما براساس این روایت، لهجه‌های مختلف قبائل برای قرائت قرآن تجویز شده است[۱۲].
حدیث دیگر ابوجاریه، گزارش نماز پیامبر بر نجاشی است[۱۳]. او نقل می‌کند: هنگامی که نجاشی در حبشه درگذشت، رسول خدا (ص) فرمود: برادرتان نجاشی درگذشته است، بر او نماز گزارید. دو صف کشیده و بر او نماز خواندیم. برخی منابع، این حدیث ابوجاریه را از دارقطنی نقل کرده‌اند [۱۴]. اما دارقطنی[۱۵] این روایت را از «ابن جاریه انصاری» نه «ابوجاریه انصاری» دانسته و در ادامه و عنوان بعدی که «زید بن جاریه» است، احتمال یکی بودن این دو را داده است. گزارش نماز پیامبر بر نجاشی، از صحابه دیگری همچون ابوهریره نیز نقل شده است[۱۶]. اما در سند مورد نظر، گاه روایت به ابن جاریه[۱۷] یا به مُجمِّع بن جاریه انصاری[۱۸] منتهی می‌شود که این سه مورد، آشکارا می‌تواند یک فرد باشد؛ چنانکه بعضی تصریح کرده‌اند که ابن جاریه، همان مجمع بن جاریه است[۱۹]. بنابراین، هیچ یادی از ابوجاریه در این سند نیست و کسانی که این گزارش را برای ابوجاریه ثبت کرده‌اند، او را با ابن جاریه انصاری اشتباه نموده‌اند.[۲۰]
منابع
پانویس
- ↑ بخاری، ج۱، ص۳۸۲.
- ↑ روبانی، ج۲، ص۴۷۲؛ رزاز واسطی، ج۱، ص۱۰۷؛ ابن اثیر، ج۶، ص۴۵؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۵۳.
- ↑ هیثمی، ج۷، ص۱۵۱.
- ↑ احمد بن حنبل، ج۴، ص۳۰؛ طبری، ج۱، ص۲۷؛ ابن حجر، فتح، ج۹، ص۲۹.
- ↑ بخاری، ج۱، ص۳۸۲؛ احمد بن حنبل، ج۴، ص۳۰؛ طبری، ج۱، ص۲۷.
- ↑ ابن اثیر، ج۶، ص۴۵؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۵۴.
- ↑ رزاز واسطی، ج۱، ص۱۰۷.
- ↑ بخاری، ج۳، ص۶۲.
- ↑ تبصیر المتنبه، ج۱، ص۲۳۲.
- ↑ ابن ماکولا، ج۲، ص۳.
- ↑ جعفر مرتضی عاملی، ص۱۷۶؛ معرفت، ج۲، ص۸۵.
- ↑ معرفت، ج۲، ص۹۸ و ۱۰۴.
- ↑ ابن ماکولا، ج۲، ص۳؛ ابن حجر، تبصیر المتبه، ج۱، ص۲۳۲.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۵۴.
- ↑ دارقطنی، ج۱، ص۴۴۰.
- ↑ طبرانی، ج۲۲، ص۱۳۶؛ ابن حبان، ج۷، ص۳۶۹.
- ↑ ابن ابی عاصم، ج۴، ص۱۴۵؛ بخاری، ج۸، ص۴۳۲؛ طبرانی، ج۱۹، ص۴۴۹؛ ابن عدی، ج۲، ص۴۳۷؛ ابن اثیر، ج۵، ص۳۲۵ یا به فلان بن جاریه انصاری احمد بن حنبل، ج۵، ص۳۷۶.
- ↑ ابن ماجه، ج۱، ص۴۹۱؛ مزی، ج۵، ص۳۰۸.
- ↑ ابونعیم، ج۱، ص۱۰۴.
- ↑ داداش‌نژاد، منصور، مقاله «ابوجاریه انصاری»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۱۹۴-۱۹۵.