ربوبیت در لغت: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
جز (جایگزینی متن - ' ق.)' به 'ق)')
جز (جایگزینی متن - 'ه. ق)' به 'ﻫ.ق)')
 
(۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{ولایت}}
{{ولایت}}
<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[ربوبیت]]''' است. "'''[[ربوبیت]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
{{مدخل مرتبط
<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[ربوبیت در لغت]] - [[ربوبیت در قرآن]] - [[ربوبیت در حدیث]] - [[ربوبیت در کلام اسلامی]] - [[ربوبیت در فلسفه اسلامی]] - [[ربوبیت در عرفان اسلامی]]</div>
| موضوع مرتبط = ربوبیت
<div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[ربوبیت (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
| عنوان مدخل = [[ربوبیت]]
| مداخل مرتبط = [[ربوبیت در لغت]] - [[ربوبیت در قرآن]] - [[ربوبیت در حدیث]] - [[ربوبیت در کلام اسلامی]] - [[ربوبیت در فلسفه اسلامی]] - [[ربوبیت در عرفان اسلامی]]
| پرسش مرتبط  = ربوبیت (پرسش)
}}
 
[[پرونده:V0023.webm|بندانگشتی|285px|چپ|]]
[[پرونده:V0023.webm|بندانگشتی|285px|چپ|]]
[[پرونده:V0024.webm|بندانگشتی|285px|چپ|]]
[[پرونده:V0024.webm|بندانگشتی|285px|چپ|]]
==بررسی واژه [[رب]] در لغت==
*در کتب لغت ‏برای واژه "[[رب]]" معانی گوناگون [[نقل]] شده است، مانند: [[مصلح]]، مالک، [[صاحب]]، [[سید]]، [[مدبر]]، مربی، [[قیم]]، [[منعم]] و [[خالق]] که به [[نقل]] برخی از آنها می‌‏پردازیم:
#معجم مقاییس اللغه: {{عربی|"الراء و الباء يدلُّ على أُصولٍ. فالأول إصلاح الشى‏ءِ والقيامُ عليه. فالرّبُّ: المالكُ، والخالقُ. والصَّاحب. والرّبُّ: المُصْلِح للشّى‏ء. والرّبُّ: المُصْلِح للشّى‏ء. واللَّه جلّ ثناؤُه الرَّبُّ؛ لأنه مصلحُ أحوالِ خَلْقه‏"}}.
#المعجم الوسیط: {{عربی|" رب القوم: راسهم وساسهم، الرب اسم الله تعالى والمالك والسيد والمربي والقيم والمنعم والمدبر والمصلح‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"}}<ref>[[غفار شاهدی|شاهدی، غفار]]، [[توحید و حکومت دینی (مقاله)|توحید و حکومت دینی]]، [[حکومت اسلامی (نشریه)|فصلنامه حکومت اسلامی]]، ص۳۲۹ تا ۳۶۹.</ref>
#المصباح المنیر: {{عربی|" الرب: يطلق على مالك الشيء... و قد استعمل به معناي السيد‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"}}
#لسان العرب: {{عربی|" الرب هو الله عزوجل، هو رب كل شي‏ء؛ اي مالكه ولا يقال الرب في غير الله الا بالاضافة. الرب يطلق في اللغة على المالك والسيد والمدبر والمربي والمنعم والقيم‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"}}
*خلاصه اینکه لفظ [[رب]] در معانی متعددی به کار رفته است که در تمام این معانی، مشترک [[معنوی]] است و جامع آنها کلمه {{عربی|" من بيده امر التدبير و الادارة و التصرف‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"}} است‏یاً کلمه {{عربی|" من فوض اليه امر الشي‏ء المربي من حيث الاصلاح والتدبير والتربية‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"}}.
*بنابراین، [[رب]] یعنی کسی که امر [[تدبیر امور]] و اداره آن و [[تصرف]] در امور، به دست اوست. یکی از محققان در این باره می‌‏نویسد: "معنی [[حقیقی]] و اصیل لفظ [[رب]] {{عربی|" من بيده امر التدبير والادارة والتصرف‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"}} است که یک مفهوم کلی است و معانی دیگر؛ مانند [[تربیت]]، [[اصلاح]]، [[حاکمیت]]، [[مالکیت]] و صاحبیت، همگی مصادیق این مفهوم کلی هستند" <ref>سبحانی، جعفر، الاسماء الثلاثه؛ الاله و الرب و العباده، مؤسسه امام صادق{{ع}}، چاپ اول، قم، ۱۴۱۷، س‏۱۷.</ref><ref>[[غفار شاهدی|شاهدی، غفار]]، [[توحید و حکومت دینی (مقاله)|توحید و حکومت دینی]]، [[حکومت اسلامی (نشریه)|فصلنامه حکومت اسلامی]]، ص۳۲۹ تا ۳۶۹.</ref>


==ربوبیت در ولایت و امامت از منظر عقل و نقل==
== بررسی واژه [[رب]] در لغت ==
معنای اصلی این واژه، [[اصلاح]] یک چیز و اهتمام به آن است<ref>معجم مقاییس اللغة (ط. مکتب الاعلام الإسلامی، ۱۴۰۴ه.ق)، ج۲، ص۳۸۱.</ref> که به [[تربیت]] و پرورش دادن آن باز می‌گردد؛ یعنی ایجاد کردن حالتی در شیء بعد از حالتی دیگر، تا به حد نهایی و تمام و کمال برسد<ref>مفردات ألفاظ القرآن (ط. دارالقلم - الدار =الشامیة، ۱۴۱۲ ه.ق)، ص۳۳۶.</ref>. «[[ربّ]]» در لغت به [[مالک]]، [[سید]]، [[مدبر]]، مربی، [[قیم]] و [[منعم]] به کسی گفته می‌شود؛ اما در [[قرآن]]، هر گاه که این لغت به صورت غیرمضاف به کار رفته باشد، فقط بر [[پروردگار]] [[صدق]] می‌کند<ref>النهایة فی غریب الحدیث و الأثر (ط. مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، ۱۳۶۷ ه.ش.)، ج۲، ص۱۷۹.</ref>. بنابراین، در [[ربوبیت]] تأکید بر سوق دادن چیزی به سوی کمال لایقش و رفع نواقص از آن تا [[رسیدن به کمال]] مطلوب است؛ خواه در ذاتیات باشد و یا صفات خارج ذات باشد<ref>التحقیق فی کلمات القرآن الکریم (ط. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۸ ه.ش.ج۴، ص۱۸.</ref>. معنی ربّ از این جهت به معنای تربیت نزدیک می‌شود<ref>مجمع البیان (ط. ناصر خسرو، ۱۳۷۲ ه.ش.)، ج۴، ص۶۰۵.</ref>، با این تفاوت که در ربّ، معنای [[مالکیت]] و [[سیادت]] نیز در نظر گرفته شده است. با این توضیحات می‌توان گفت هنگامی که این واژه درباره پروردگار به کار می‌رود، یعنی [[خداوند]] مالک و مولایی است که در عین مالکیت، به پرورش و تربیت [[مخلوقات]] خود تا عالی‌ترین مراتب کمال -که اقتضای [[استعداد]] آنهاست- اهتمام دارد و آنان را مرحله به مرحله به سوی کمال لایقشان سوق می‌دهد.<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۶ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۶ ص ۳۸۵.</ref>
* در کتب لغت ‏برای واژه "[[رب]]" معانی گوناگون [[نقل]] شده است، مانند: [[مصلح]]، مالک، [[صاحب]]، [[سید]]، [[مدبر]]، مربی، [[قیم]]، [[منعم]] و [[خالق]] که به [[نقل]] برخی از آنها می‌‏پردازیم:
# معجم مقاییس اللغه: {{عربی|"الراء و الباء يدلُّ على أُصولٍ. فالأول إصلاح الشى‏ءِ والقيامُ عليه. فالرّبُّ: المالكُ، والخالقُ. والصَّاحب. والرّبُّ: المُصْلِح للشّى‏ء. والرّبُّ: المُصْلِح للشّى‏ء. واللَّه جلّ ثناؤُه الرَّبُّ؛ لأنه مصلحُ أحوالِ خَلْقه‏"}}.
# المعجم الوسیط: {{عربی|" رب القوم: راسهم وساسهم، الرب اسم الله تعالى والمالك والسيد والمربي والقيم والمنعم والمدبر والمصلح‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"}}<ref>[[غفار شاهدی|شاهدی، غفار]]، [[توحید و حکومت دینی (مقاله)|توحید و حکومت دینی]]، [[حکومت اسلامی (نشریه)|فصلنامه حکومت اسلامی]]، ص۳۲۹ تا ۳۶۹.</ref>
# المصباح المنیر: {{عربی|" الرب: يطلق على مالك الشيء... و قد استعمل به معناي السيد‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"}}
# لسان العرب: {{عربی|" الرب هو الله عزوجل، هو رب كل شي‏ء؛ اي مالكه ولا يقال الرب في غير الله الا بالاضافة. الرب يطلق في اللغة على المالك والسيد والمدبر والمربي والمنعم والقيم‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"}}
* خلاصه اینکه لفظ [[رب]] در معانی متعددی به کار رفته است که در تمام این معانی، مشترک [[معنوی]] است و جامع آنها کلمه {{عربی|" من بيده امر التدبير و الادارة و التصرف‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"}} است‏یاً کلمه {{عربی|" من فوض اليه امر الشي‏ء المربي من حيث الاصلاح والتدبير والتربية‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"}}.
* بنابراین، [[رب]] یعنی کسی که امر [[تدبیر امور]] و اداره آن و [[تصرف]] در امور، به دست اوست. یکی از محققان در این باره می‌‏نویسد: "معنی [[حقیقی]] و اصیل لفظ [[رب]] {{عربی|" من بيده امر التدبير والادارة والتصرف‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"}} است که یک مفهوم کلی است و معانی دیگر؛ مانند [[تربیت]]، [[اصلاح]]، [[حاکمیت]]، [[مالکیت]] و صاحبیت، همگی مصادیق این مفهوم کلی هستند" <ref>سبحانی، جعفر، الاسماء الثلاثه؛ الاله و الرب و العباده، مؤسسه امام صادق {{ع}}، چاپ اول، قم، ۱۴۱۷، س‏۱۷.</ref><ref>[[غفار شاهدی|شاهدی، غفار]]، [[توحید و حکومت دینی (مقاله)|توحید و حکومت دینی]]، [[حکومت اسلامی (نشریه)|فصلنامه حکومت اسلامی]]، ص۳۲۹ تا ۳۶۹.</ref>


== جستارهای وابسته ==
== ربوبیت در ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ==
معنای اصلی این واژه، [[اصلاح]] یک چیز و اهتمام به آن است<ref>معجم مقاییس اللغة (ط. مکتب الاعلام الإسلامی، ۱۴۰۴ﻫ.ق)، ج۲، ص۳۸۱.</ref> که به [[تربیت]] و پرورش دادن آن باز می‌گردد؛ یعنی ایجاد کردن حالتی در شیء بعد از حالتی دیگر، تا به حد نهایی و تمام و کمال برسد<ref>مفردات ألفاظ القرآن (ط. دارالقلم - الدار =الشامیة، ۱۴۱۲ ﻫ.ق)، ص۳۳۶.</ref>. «[[ربّ]]» در لغت به [[مالک]]، [[سید]]، [[مدبر]]، مربی، [[قیم]] و [[منعم]] به کسی گفته می‌شود؛ اما در [[قرآن]]، هر گاه که این لغت به صورت غیرمضاف به کار رفته باشد، فقط بر [[پروردگار]] [[صدق]] می‌کند<ref>النهایة فی غریب الحدیث و الأثر (ط. مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، ۱۳۶۷ ه. ش.)، ج۲، ص۱۷۹.</ref>. بنابراین، در [[ربوبیت]] تأکید بر سوق دادن چیزی به سوی کمال لایقش و رفع نواقص از آن تا [[رسیدن به کمال]] مطلوب است؛ خواه در ذاتیات باشد و یا صفات خارج ذات باشد<ref>التحقیق فی کلمات القرآن الکریم (ط. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۸ ه. ش.)، ج۴، ص۱۸.</ref>. معنی ربّ از این جهت به معنای تربیت نزدیک می‌شود<ref>مجمع البیان (ط. ناصر خسرو، ۱۳۷۲ ه. ش.)، ج۴، ص۶۰۵.</ref>، با این تفاوت که در ربّ، معنای [[مالکیت]] و [[سیادت]] نیز در نظر گرفته شده است. با این توضیحات می‌توان گفت هنگامی که این واژه درباره پروردگار به کار می‌رود، یعنی [[خداوند]] مالک و مولایی است که در عین مالکیت، به پرورش و تربیت [[مخلوقات]] خود تا عالی‌ترین مراتب کمال -که اقتضای [[استعداد]] آنهاست- اهتمام دارد و آنان را مرحله به مرحله به سوی کمال لایقشان سوق می‌دهد.<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۶ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۶ ص ۳۸۵.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
#[[پرونده:11424.jpg|22px]] [[غفار شاهدی|شاهدی، غفار]]، [[توحید و حکومت دینی (مقاله)|توحید و حکومت دینی]]
# [[پرونده:11424.jpg|22px]] [[غفار شاهدی|شاهدی، غفار]]، [[توحید و حکومت دینی (مقاله)|توحید و حکومت دینی]]
# [[پرونده:1379153.jpg|22px]] [[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۶ (کتاب)|'''ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۶''']]
# [[پرونده:1379153.jpg|22px]] [[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۶ (کتاب)|'''ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۶''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}
خط ۲۸: خط ۳۱:
{{پانویس}}
{{پانویس}}


[[رده:مدخل]]
[[رده:مدخل لغوی]]
[[رده:مدخل لغوی]]
[[رده:ربوبیت]]
[[رده:ربوبیت]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۷ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۲۲

1:57
2:42

بررسی واژه رب در لغت

  1. معجم مقاییس اللغه: "الراء و الباء يدلُّ على أُصولٍ. فالأول إصلاح الشى‏ءِ والقيامُ عليه. فالرّبُّ: المالكُ، والخالقُ. والصَّاحب. والرّبُّ: المُصْلِح للشّى‏ء. والرّبُّ: المُصْلِح للشّى‏ء. واللَّه جلّ ثناؤُه الرَّبُّ؛ لأنه مصلحُ أحوالِ خَلْقه‏".
  2. المعجم الوسیط: " رب القوم: راسهم وساسهم، الرب اسم الله تعالى والمالك والسيد والمربي والقيم والمنعم والمدبر والمصلح‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"[۱]
  3. المصباح المنیر: " الرب: يطلق على مالك الشيء... و قد استعمل به معناي السيد‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"
  4. لسان العرب: " الرب هو الله عزوجل، هو رب كل شي‏ء؛ اي مالكه ولا يقال الرب في غير الله الا بالاضافة. الرب يطلق في اللغة على المالك والسيد والمدبر والمربي والمنعم والقيم‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"
  • خلاصه اینکه لفظ رب در معانی متعددی به کار رفته است که در تمام این معانی، مشترک معنوی است و جامع آنها کلمه " من بيده امر التدبير و الادارة و التصرف‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏" است‏یاً کلمه " من فوض اليه امر الشي‏ء المربي من حيث الاصلاح والتدبير والتربية‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏".
  • بنابراین، رب یعنی کسی که امر تدبیر امور و اداره آن و تصرف در امور، به دست اوست. یکی از محققان در این باره می‌‏نویسد: "معنی حقیقی و اصیل لفظ رب " من بيده امر التدبير والادارة والتصرف‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏" است که یک مفهوم کلی است و معانی دیگر؛ مانند تربیت، اصلاح، حاکمیت، مالکیت و صاحبیت، همگی مصادیق این مفهوم کلی هستند" [۲][۳]

ربوبیت در ولایت و امامت از منظر عقل و نقل

معنای اصلی این واژه، اصلاح یک چیز و اهتمام به آن است[۴] که به تربیت و پرورش دادن آن باز می‌گردد؛ یعنی ایجاد کردن حالتی در شیء بعد از حالتی دیگر، تا به حد نهایی و تمام و کمال برسد[۵]. «ربّ» در لغت به مالک، سید، مدبر، مربی، قیم و منعم به کسی گفته می‌شود؛ اما در قرآن، هر گاه که این لغت به صورت غیرمضاف به کار رفته باشد، فقط بر پروردگار صدق می‌کند[۶]. بنابراین، در ربوبیت تأکید بر سوق دادن چیزی به سوی کمال لایقش و رفع نواقص از آن تا رسیدن به کمال مطلوب است؛ خواه در ذاتیات باشد و یا صفات خارج ذات باشد[۷]. معنی ربّ از این جهت به معنای تربیت نزدیک می‌شود[۸]، با این تفاوت که در ربّ، معنای مالکیت و سیادت نیز در نظر گرفته شده است. با این توضیحات می‌توان گفت هنگامی که این واژه درباره پروردگار به کار می‌رود، یعنی خداوند مالک و مولایی است که در عین مالکیت، به پرورش و تربیت مخلوقات خود تا عالی‌ترین مراتب کمال -که اقتضای استعداد آنهاست- اهتمام دارد و آنان را مرحله به مرحله به سوی کمال لایقشان سوق می‌دهد.[۹]

منابع

پانویس

  1. شاهدی، غفار، توحید و حکومت دینی، فصلنامه حکومت اسلامی، ص۳۲۹ تا ۳۶۹.
  2. سبحانی، جعفر، الاسماء الثلاثه؛ الاله و الرب و العباده، مؤسسه امام صادق (ع)، چاپ اول، قم، ۱۴۱۷، س‏۱۷.
  3. شاهدی، غفار، توحید و حکومت دینی، فصلنامه حکومت اسلامی، ص۳۲۹ تا ۳۶۹.
  4. معجم مقاییس اللغة (ط. مکتب الاعلام الإسلامی، ۱۴۰۴ﻫ.ق)، ج۲، ص۳۸۱.
  5. مفردات ألفاظ القرآن (ط. دارالقلم - الدار =الشامیة، ۱۴۱۲ ﻫ.ق)، ص۳۳۶.
  6. النهایة فی غریب الحدیث و الأثر (ط. مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، ۱۳۶۷ ه. ش.)، ج۲، ص۱۷۹.
  7. التحقیق فی کلمات القرآن الکریم (ط. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۸ ه. ش.)، ج۴، ص۱۸.
  8. مجمع البیان (ط. ناصر خسرو، ۱۳۷۲ ه. ش.)، ج۴، ص۶۰۵.
  9. فیاض‌بخش و محسنی، ولایت و امامت از منظر عقل و نقل، ج۶ ص ۳۸۵.