جهاد اکبر: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۷ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۶:۰۵

جهاد اکبر در مقابل جهاد اصغر، به معنای مبارزه با نفس اماره و مخالفت با نفس و خواهش‌های آن است. این عنوان از روایت پیامبر خاتم(ص) برداشت شده است. پیروی از نفس اماره به ترک واجبات و ارتکاب محرمات، حرام و مخالفت با آن به انجام دادن واجبات و اجتناب از محرمات، واجب است. اهمیت این نوع از جهاد این است که جهاد با دشمنان بیرونی نیز بدون کنار زدن موانع درونی، متحقق نمی‌شود.

معناشناسی

«جهاد اکبر» به معنای مبارزه با نفس اماره است. جهاد اکبر، مقابل جهاد اصغر (جهاد با دشمن بیرونی) عبارت است از ستیز و مخالفت با نفس و خواهش‌های آن ـ که انسان را وادار به مخالفت با خداوند متعال و سرپیچی از دستورهای او می‌کند ـ به ترک شهوت‌های شیطانی و گردن نهادن به دستورهای خداوند متعال و پیراستن نفس از صفات ناشایست و آراستن آن به صفات نیکو. عنوان یاد شده برگرفته از روایتی از رسول خدا (ص) است که به گروهی از اصحاب که از نبرد با دشمن باز می‌گشتند، فرمود: مرحبا به قومی که جهاد اصغر را به انجام رسانده‌اند، و جهاد اکبر بر ایشان باقی است. گفتند: ای پیامبر خدا، جهاد اکبر چیست؟ فرمود جهاد با نفس^[۱]. از این عنوان به مناسبت در باب جهاد سخن گفته‌اند. پیروی از نفس اماره به ترک واجبات و ارتکاب محرمات، حرام و مخالفت با آن به انجام دادن واجبات و اجتناب از محرمات، واجب است^[۲].^[۳]

اهمیت و جایگاه

برترین جهاد در اسلام، جهاد با نفس است. سفارش به تهذیب و تزکیه نفس، تحصیل آداب شرعی و معارف الهی مقصد اصلی بعثت پیامبران (ع) است^[۴].

برخی از اندیشمندان مسلمان معتقدند ریشه تمام اختلافاتی که هدف مشخص و مقدسی نداشته باشد به حب دنیا برمی‌گردد^[۵]. برخی نیز نیروی عقل را در کنار بعثت پیامبران (ع) عنایت الهی به بندگانش می‌دانند تا دچار عذاب جهنم نشوند و در ادامه می‌افزایند اگر عوامل یادشده مایه بیداری بندگان نشوند، خداوند آنان را از طریق گرفتاری‌های دیگری چون فقر و بیماری بیدار می‌کند^[۶] و دوران جوانی را بهترین زمان برای اصلاح و تهذیب می‌داند^[۷].^[۸]

قرآن کریم در برخی آیات^[۹] بعد از قسم‌های متعدد، کسی را «رستگار» دانسته که نفس خود را تهذیب کرده باشد. روایات اسلامی نیز که جهاد با نفس و خواهش‌های آن را به عنوان «جهاد اکبر» یاد کرده، آن را بزرگتر از جهاد نظامی دانسته است^[۱۰]. جهاد با نفس، خارج شدن از تصرف و تسلط نیروهای شیطانی و ورود در سیطره نیروهای الهی است^[۱۱].

اهمیت این نوع از جهاد این است که جهاد با دشمنان بیرونی نیز بدون کنار زدن موانع درونی، متحقق نمی‌شود^[۱۲]. در نگاهی عمیق‌تر می‌توان چنین گفت که میان منافع شخصی یعنی حفظ حیات با مصلحت اجتماعی که در جهاد اصغر نهفته است، دائماً تعارض وجود دارد؛ چراکه گذشتن از حب ذات بسیار دشوار است، پس جهاد اصغر منوط به جهاد اکبر است^[۱۳].

رذایل فردی موجب تضعیف روحیه، برای جهاد اکبر می‌گردد؛ از این‌رو آسیب‌شناسی این جبهه کاری بس مهم است، این خطر هنگامی مضاعف می‌شود که تدریجاً به بیماری اخلاقی جامعه تبدیل شود که خود مقدمه سقوط نظام ارزشی خواهد بود^[۱۴]. جامعه‌ای که به تعبیر قرآن، صفت «چسبیدن به زمین»^[۱۵] و علایق حیوانی و تن‌آسایی در آن شدت یابد، آینده‌ای جز شکست و پستی در میادین جهاد نخواهد داشت^[۱۶].^[۱۷]

منابع

جستارهای وابسته

پانویس

↑ «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ النَّبِيَّ ص بَعَثَ بِسَرِيَّةٍ فَلَمَّا رَجَعُوا قَالَ مَرْحَباً بِقَوْمٍ قَضَوُا الْجِهَادَ الْأَصْغَرَ وَ بَقِيَ الْجِهَادُ الْأَكْبَرُ قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ ص وَ مَا الْجِهَادُ الْأَكْبَرُ قَالَ جِهَادُ النَّفْسِ»، کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج5، ص12؛ وسائل الشیعة، ج۱۵، ص۱۶۱.
↑ کلمة التقوی، ج۲، ص۳۳۰-۳۳۱.
↑ مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۳، ص۱۴۱-۱۴۶
↑ امام خمینی، جهاد اکبر، ص۱۱ ـ ۱۲.
↑ امام خمینی، جهاد اکبر، ص۲۵ ـ ۳۰.
↑ امام خمینی، جهاد اکبر، ص۳۳ ـ ۳۶.
↑ امام خمینی، جهاد اکبر، ص۵۱ ـ ۶۰.
↑ انصاری قمی، ناصرالدین، مقاله «جهاد اکبر یا مبارزه با نفس»، دانشنامه امام خمینی، ج۴، ص ۱۹۳.
↑ سوره شمس، آیه ۹.
↑ اشعث کوفی، محمد بن محمد اشعث، الجعفریات (الأشعثیات)، ص۷۸.
↑ امام خمینی، آداب الصلاة، ص۶۱.
↑ آیت الله خامنه‌ای، ۱۴/۲/۱۳۸۷.
↑ صدر، سید محمدباقر، الفتاوی الواضحة، ص۷۷۱.
↑ آیت الله خامنه‌ای، ۶/۱۱/۱۳۷۱.
↑ سوره اعراف، آیه ۱۷۶.
↑ آیت الله خامنه‌ای، ۱۷/۷/۱۳۷۰.
↑ ادرکنی، محمد جواد، مقاله «جهاد»، مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی‌ ص ۴۲۰.

[1] «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ النَّبِيَّ ص بَعَثَ بِسَرِيَّةٍ فَلَمَّا رَجَعُوا قَالَ مَرْحَباً بِقَوْمٍ قَضَوُا الْجِهَادَ الْأَصْغَرَ وَ بَقِيَ الْجِهَادُ الْأَكْبَرُ قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ ص وَ مَا الْجِهَادُ الْأَكْبَرُ قَالَ جِهَادُ النَّفْسِ»، کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج5، ص12؛ وسائل الشیعة، ج۱۵، ص۱۶۱.

[2] کلمة التقوی، ج۲، ص۳۳۰-۳۳۱.

[3] مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۳، ص۱۴۱-۱۴۶

[4] امام خمینی، جهاد اکبر، ص۱۱ ـ ۱۲.

[5] امام خمینی، جهاد اکبر، ص۲۵ ـ ۳۰.

[6] امام خمینی، جهاد اکبر، ص۳۳ ـ ۳۶.

[7] امام خمینی، جهاد اکبر، ص۵۱ ـ ۶۰.

[8] انصاری قمی، ناصرالدین، مقاله «جهاد اکبر یا مبارزه با نفس»، دانشنامه امام خمینی، ج۴، ص ۱۹۳.

[9] سوره شمس، آیه ۹.

[10] اشعث کوفی، محمد بن محمد اشعث، الجعفریات (الأشعثیات)، ص۷۸.

[11] امام خمینی، آداب الصلاة، ص۶۱.

[12] آیت الله خامنه‌ای، ۱۴/۲/۱۳۸۷.

[13] صدر، سید محمدباقر، الفتاوی الواضحة، ص۷۷۱.

[14] آیت الله خامنه‌ای، ۶/۱۱/۱۳۷۱.

[15] سوره اعراف، آیه ۱۷۶.

[16] آیت الله خامنه‌ای، ۱۷/۷/۱۳۷۰.

[17] ادرکنی، محمد جواد، مقاله «جهاد»، مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی‌ ص ۴۲۰.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{امامت}}
 {{مدخل مرتبط
-| موضوع مرتبط = [[نصرت]]
+| موضوع مرتبط = جهاد
-| عنوان مدخل  = [[جهاد]]
+| عنوان مدخل  =
-| مداخل مرتبط = [[جهاد اکبر در لغت]] - [[جهاد اکبر در قرآن]] - [[جهاد اکبر در حدیث]] - [[جهاد اکبر در فقه اسلامی]] - [[جهاد اکبر در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]
+| مداخل مرتبط = [[جهاد اکبر در قرآن]] - [[جهاد اکبر در حدیث]] - [[جهاد اکبر در فقه اسلامی]] - [[جهاد اکبر در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]
 | پرسش مرتبط  =
 }}
-==جهاد اکبر در فقه==
-جهاد اکبر به معنای [[مبارزه با نفس اماره]] است. جهاد اکبر، مقابل [[جهاد اصغر]] ([[جهاد با دشمن]] بیرونی) عبارت است از [[ستیز]] و [[مخالفت با نفس]] و خواهش‌های آن - که [[انسان]] را وادار به [[مخالفت]] با [[خداوند متعال]] و [[سرپیچی]] از دستورهای او می‌کند - به ترک شهوت‌های [[شیطانی]] و [[گردن نهادن]] به دستورهای [[خداوند متعال]] و پیراستن نفس از [[صفات ]][[ناشایست]] و آراستن آن به [[صفات نیکو]]. عنوان یاد شده برگرفته از روایتی از [[رسول خدا]]{{صل}} است که به گروهی از [[اصحاب]] که از [[نبرد]] با [[دشمن]] باز می‌گشتند، فرمود: مرحبا به قومی که [[جهاد اصغر]] را به انجام رسانده‌اند، و جهاد اکبر بر ایشان باقی است. گفتند: ای [[پیامبر خدا]]، جهاد اکبر چیست؟ فرمود [[جهاد با نفس]]<ref>وسائل الشیعة، ج۱۵، ص۱۶۱.</ref>. از این عنوان به مناسبت در باب [[جهاد]][[ سخن]] گفته‌اند.[[ پیروی]] از [[نفس اماره]] به [[ترک واجبات]] و [[ارتکاب محرمات]]، [[حرام]] و [[مخالفت]] با آن به انجام دادن [[واجبات]] و اجتناب از [[محرمات]]، [[واجب]] است<ref>کلمة التقوی، ج۲، ص۳۳۰-۳۳۱.</ref>.<ref>مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]]، ج۳، ص۱۴۱-۱۴۶</ref>
-==جهاد اکبر در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی==
-[[برترین]][[ جهاد]] در [[اسلام]]، [[جهاد با نفس]] است که در [[حدیث]] معروف [[پیامبر اکرم]]{{صل}} از آن به جهاد اکبر تعبیر شده است؛ در حالی که آن [[حضرت]] [[جهاد با دشمن]] را [[جهاد اصغر]] نامیده است<ref>صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۳۶۶ – ۳۶۷.</ref>. [[امام خمینی]] نیز همواره سفارش به [[تهذیب]] و [[تزکیه نفس]]، تحصیل [[آداب]] [[شرعی]] و [[معارف الهی]] را مقصد اصلی [[بعثت پیامبران]]{{عم}} می‌دانست و دستیابی به [[فضایل اخلاقی]] را به ویژه برای طلبه‌های [[علوم دینی]] و روحانین لازم می‌شمرد و [[علم]] تهذیب آنان را موجب [[انحراف]] و [[بدبینی]] [[مردم]] به اسلام و [[روحانیت]] قلمداد می‌کرد<ref>امام خمینی، جهاد اکبر، ص۱۱ – ۱۲.</ref>؛ از این [[روز]] به مناسبت‌های گوناگون مانند آغاز سال تحصیلی به منظور [[تهذیب نفس]] طلبه‌های علوم دینی و [[روحانیون]]، به بیانات [[اخلاقی]] و [[موعظه]] و [[تذکر]] نیز می‌پرداخت<ref>مختاری، رضا، نگاهی به آثار اخلاقی امام، مجله آینه پژوهش، شماره ۷۹، ۱۳۸۲ش، ص۲۰.</ref> و مواردی از [[صفای نفس]] کسانی چون [[شیخ طوسی]] و [[شیخ انصاری]] و تلاش آنان در راه [[خودسازی]] را، برای طلبه‌ها بیان می‌کرد<ref>امام خمینی، جهاد اکبر، ص۱۸ - ۲۵.</ref>.
-کتاب جهاد اکبر یا [[مبارزه با نفس]] شامل بیانات اخلاقی امام خمینی است که در [[مسجد]] شیخ انصاری [[نجف اشرف]]، در آستانه [[ماه رمضان]] و روزهای دیگر ایراد شده و [[سید]] حمید [[روحانی]] (زیارتی)، یکی از [[شاگردان]] [[جوان]] امام خمینی آن را تقریر و تنظیم کرده است<ref>مقدمه کتاب جهاد اکبر، ص۸.</ref>. مطالب این کتاب به قصد [[پند]] و اثرگذاری بر مخاطبان بیان شده است؛ از این‌رو در مقایسه با دیگر آثار اخلاقی امام خمینی همچون شرح [[چهل حدیث]] و شرح حدیث [[جنود]] [[عقل]] و [[جهل]] از سطحی عمومی برخوردار است و نشانگر توجه جدّی ایشان به دستورهای [[دینی]] و اخلاقی و تهذیب نفس، حتی در جریان مبارزه‌های [[سیاسی]] است<ref>مقدمه کتاب جهاد اکبر، ص۸ - ۹.</ref>.
+'''جهاد اکبر''' در مقابل [[جهاد اصغر]]، به معنای [[مبارزه با نفس اماره]] و [[مخالفت با نفس]] و خواهش‌های آن است. این عنوان از [[روایت]] [[پیامبر خاتم]]{{صل}} برداشت شده است. [[پیروی]] از نفس اماره به ترک [[واجبات]] و [[ارتکاب محرمات]]، [[حرام]] و مخالفت با آن به انجام دادن [[واجبات]] و اجتناب از [[محرمات]]، [[واجب]] است. اهمیت این نوع از [[جهاد]] این است که جهاد با [[دشمنان]] بیرونی نیز بدون کنار زدن موانع درونی، متحقق نمی‌شود.
-امام خمینی در این کتاب ضمن تأکید بر [[لزوم]] اهتمام داشتن طلاب به مسایل اخلاقی، آنان را از دامن‌زدن به [[اختلاف]] و چنددستگی بر [[حذر]] می‌دارد و [[معتقد]] است ریشه تمام اختلافاتی که [[هدف]] مشخص و مقدسی نداشته باشد به [[حب دنیا]] برمی‌گردد<ref>امام خمینی، جهاد اکبر، ص۲۵ – ۳۰.</ref>. ایشان نیروی [[عقل]] را در کنار [[بعثت پیامبران]]{{عم}} [[عنایت الهی]] به بندگانش می‌داند تا دچار [[عذاب]] [[جهنم]] نشوند و در ادامه می‌افزاید اگر عوامل یادشده مایه [[بیداری]] [[بندگان]] نشوند، [[خداوند]] آنان را از طریق گرفتاری‌های دیگری چون [[فقر]] و [[بیماری]] بیدار می‌کند<ref>امام خمینی، جهاد اکبر، ص۳۳ - ۳۶.</ref>. ایشان در بخشی دیگر به ذکر نکاتی از «[[مناجات شعبانیه]]» می‌پردازد و بر خواندن، [[اندیشیدن]] در آن و درس [[آموختن]] از مضامین آن [[اصرار]] می‌ورزد<ref>امام خمینی، جهاد اکبر، ص۳۶ – ۳۸.</ref>. ایشان در ادامه به [[ارزش]] [[ماه رمضان]] و [[آداب]] [[روزه]] و رسم مهمانی [[خدا]] در این ماه می‌پردازد<ref>امام خمینی، جهاد اکبر، ص۳۸ – ۵۰.</ref>؛ چنان‌که نقطه آغازین [[تهذیب نفس]] را «[[یقظه]]» و بیداری نفس می‌شمارد و [[دوران جوانی]] را بهترین [[زمان]] برای [[اصلاح]] و [[تهذیب]] می‌داند<ref>امام خمینی، جهاد اکبر، ص۵۱ - ۶۰.</ref>. صفحه‌های پایانی کتاب به هشدار درباره توطئه‌های [[دشمنان دین]] برضد [[جوامع اسلامی]] اختصاص دارد و به توجه [[علما]] و فضلا به تهذیب نفس و [[نظم]] و ترتیب به عنوان یگانه راه [[مبارزه]] با این [[توطئه‌ها]] سفارش می‌کند<ref>امام خمینی، جهاد اکبر، ص۶۰ – ۶۲.</ref>. از نظر فراوانی موضوعات مطرح شده در کتاب، اهمیت [[خودسازی]] و تهذیب نفس به ویژه برای طلبه‌ها و [[روحانیون]] و پیامدهای بی‌توجهی به این مطلب از بسامد بیشتری برخوردار است؛ ولی [[امام خمینی]] در ضمن این بیانات، به مسایل [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] نیز توجه می‌کند و با اشاره به توطئه‌های [[دشمنان اسلام]]، بر حساسیت و اهمیت جایگاه [[حوزه‌های علمیه]] و [[اهل]] [[علم]] در [[جامعه]] و نقش آنها در جایگاه یک گروه [[مرجع]] تأکید می‌کند. همچنین با اشاره به وضعیت سیاسی - اجتماعی [[جهان]] به ویژه [[کشورهای اسلامی]] در دوران کنونی، راه حل‌هایی برای برون رفت از این وضعیت پیشنهاد می‌کند که مهم‌ترین آنها [[حفظ وحدت]]، کنارگذاشتن [[اختلافات]]، توجه به [[تقوا]] و [[تزکیه نفس]] است.
+== معناشناسی ==
+«جهاد اکبر» به معنای [[مبارزه با نفس اماره]] است. جهاد اکبر، مقابل [[جهاد اصغر]] ([[جهاد با دشمن]] بیرونی) عبارت است از [[ستیز]] و [[مخالفت با نفس]] و خواهش‌های آن ـ که [[انسان]] را وادار به [[مخالفت]] با [[خداوند متعال]] و [[سرپیچی]] از دستورهای او می‌کند ـ به ترک شهوت‌های [[شیطانی]] و [[گردن نهادن]] به دستورهای [[خداوند متعال]] و پیراستن نفس از [[صفات]] [[ناشایست]] و آراستن آن به [[صفات نیکو]]. عنوان یاد شده برگرفته از روایتی از [[رسول خدا]] {{صل}} است که به گروهی از [[اصحاب]] که از [[نبرد]] با [[دشمن]] باز می‌گشتند، فرمود: مرحبا به قومی که [[جهاد اصغر]] را به انجام رسانده‌اند، و جهاد اکبر بر ایشان باقی است. گفتند: ای [[پیامبر خدا]]، جهاد اکبر چیست؟ فرمود [[جهاد با نفس]]<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ النَّبِيَّ ص بَعَثَ بِسَرِيَّةٍ فَلَمَّا رَجَعُوا قَالَ مَرْحَباً بِقَوْمٍ قَضَوُا الْجِهَادَ الْأَصْغَرَ وَ بَقِيَ الْجِهَادُ الْأَكْبَرُ قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ ص وَ مَا الْجِهَادُ الْأَكْبَرُ قَالَ جِهَادُ النَّفْسِ}}، کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج5، ص12؛ وسائل الشیعة، ج۱۵، ص۱۶۱.</ref>. از این عنوان به مناسبت در باب [[جهاد]] [[سخن]] گفته‌اند. [[پیروی]] از [[نفس اماره]] به [[ترک واجبات]] و [[ارتکاب محرمات]]، [[حرام]] و [[مخالفت]] با آن به انجام دادن [[واجبات]] و اجتناب از [[محرمات]]، [[واجب]] است<ref>کلمة التقوی، ج۲، ص۳۳۰-۳۳۱.</ref>.<ref>مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]]، ج۳، ص۱۴۱-۱۴۶</ref>
-برخی از نکات برجسته این سخنرانی‌ها عبارت‌اند از: هشدار درباره کم‌توجهی حوزه‌ها به [[علوم]] [[معنوی]] و [[روحانی]] و سرگرم‌شدن به بحث‌های دیگر، نقش عملکرد نادرست [[روحانیون]] در بدبین شدن [[مردم]] به همه [[اهل]] [[علم و دین]]، امکان [[حجاب]] اکبر شدن [[علم]]، [[لزوم]] داشتن برنامه [[منظم]] و استاد و [[راهنما]] در [[تهذیب نفس]]، اهمیت [[دوران جوانی]] که بهترین [[زمان]] برای [[خودسازی]] است.
+== اهمیت و جایگاه ==
+[[برترین]] [[جهاد]] در [[اسلام]]، [[جهاد با نفس]] است. سفارش به [[تهذیب]] و [[تزکیه نفس]]، تحصیل [[آداب]] [[شرعی]] و [[معارف الهی]] مقصد اصلی [[بعثت پیامبران]] {{عم}} است<ref>امام خمینی، جهاد اکبر، ص۱۱ ـ ۱۲.</ref>.
-از آنجا که این بحث‌ها در قالب [[خطابه]] ایراد شده‌اند و عناوین آن را بعدها گردآورنده یا ناشران برگزیده‌اند؛ از این‌رو عناوین در نسخه‌های گوناگون، متفاوت‌اند که برخی از آنها عبارت‌اند از: سفارش به [[حوزه‌های علمیه]]، سفارش به طلاب، اهمیت [[تهذیب]] و تزکیه نفس، نکاتی از [[مناجات شعبانیه]]، حجاب‌های [[انسان]] و علم و [[ایمان]]. این [[اختلاف]] در مقدمه‌های نگاشته شده بر کتاب نیز صادق است. تنها نوار دو جلسه از این درس‌های [[اخلاقی]] موجود است که متن آن در [[صحیفه]] [[امام]]<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۲، ص۱۴ – ۲۸ و ۳۹۰ – ۳۹۱.</ref>، چاپ شده است. این کتاب در دوران پیش از [[انقلاب]] و [[روزگار]] [[مبارزه]]، بازتاب‌های قابل توجهی داشته است و در آن زمان، بارها در داخل و خارج [[کشور]] چاپ شده<ref>مقدمه کتاب جهاد اکبر، ص۸.</ref>.
+برخی از اندیشمندان مسلمان معتقدند ریشه تمام اختلافاتی که [[هدف]] مشخص و مقدسی نداشته باشد به [[حب دنیا]] برمی‌گردد<ref>امام خمینی، جهاد اکبر، ص۲۵ ـ ۳۰.</ref>. برخی نیز نیروی [[عقل]] را در کنار [[بعثت پیامبران]] {{عم}} [[عنایت الهی]] به بندگانش می‌دانند تا دچار [[عذاب]] [[جهنم]] نشوند و در ادامه می‌افزایند اگر عوامل یادشده مایه [[بیداری]] [[بندگان]] نشوند، [[خداوند]] آنان را از طریق گرفتاری‌های دیگری چون [[فقر]] و [[بیماری]] بیدار می‌کند<ref>امام خمینی، جهاد اکبر، ص۳۳ ـ ۳۶.</ref> و [[دوران جوانی]] را بهترین [[زمان]] برای [[اصلاح]] و [[تهذیب]] می‌داند<ref>امام خمینی، جهاد اکبر، ص۵۱ ـ ۶۰.</ref>.<ref>[[ناصرالدین انصاری قمی|انصاری قمی، ناصرالدین]]، [[جهاد اکبر یا مبارزه با نفس (مقاله)| مقاله «جهاد اکبر یا مبارزه با نفس»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۴ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی]]، ج۴، ص ۱۹۳.</ref>
-مطالب این کتاب، نخست همراه با کتاب [[ولایت فقیه]] [[امام خمینی]] به چاپ رسیده<ref>انصاری، حمید، حدیث بیداری، ص۲۳۹.</ref>؛ ولی در سال ۱۳۹۲ ق/۱۳۴۹ش نخستین‌بار به صورت مستقل منتشر شده است<ref>«سیری در تألیفات اخلاقی عرفانی حضرت امام»، مجله حوزه، شماره ۳۷ - ۳۸، ۱۳۶۹ ش، ص۴۱۶.</ref>. کتاب در مواردی نیز بدون نام ناشر یا محل نشر و گاهی با نام‌های دیگری چون [[مبارزه با نفس]]، جهاد اکبر، مبارزه با نفس یا جهاد اکبر و در باب [[جهاد]] نفس، از سوی ناشرانی چون: امیرکبیر در سال ۱۳۶۰،[[ بعثت]] در سال ۱۳۶۱،[[ پیام]] [[آزادی]] (بی‌تا) و [[آموزش و پرورش]] [[تهران]] در سال ۱۳۷۰ به چاپ رسیده است<ref>نادرپور، محمدرضا و دیگران، کتاب‌شناسی موضوعی امام خمینی، ص۴۰ و ۵۳ – ۵۴.</ref>. منقح‌ترین چاپ کتاب، متعلق به مؤسسه تنظیم و نشر آثار [[امام خمینی]] است که دربردارنده یک پیشگفتار درباره [[شخصیت]] و اهتمام امام خمینی به [[خودسازی]] و [[تهذیب نفس]] و بخش‌های برگزیده‌ای از سخنان ایشان دراین باره است. این مؤسسه نخستین بار کتاب را در خرداد ۱۳۷۲ در ۷۲ صفحه منتشر کرده که تا سال ۱۳۹۶، ۳۲ بار [[تجدید]] چاپ شده است؛ همچنین در جلد ۵۰ موسوعة الامام الخمینی همراه با کتاب [[تفسیر]] [[سوره حمد]] و نامه‌های [[عرفانی]] در سال ۱۳۹۲ منتشر شده است. این کتاب به زبان‌های [[عربی]]، [[انگلیسی]]، ایتالیایی، اردو، ترکی استانبولی و آذری کریل نیز ترجمه شده است<ref>امیری، کیومرث، مأخذشناسی امام خمینی، ص۲؛ انصاری قمی، ناصرالدین، «تألیفات و تقریرات امام خمینی»، مجله آینه پژوهش، شماره ۵۸، ۱۳۷۸ ش، ص۲۱۱.</ref>. همچنین این کتاب به صورت گویا (کتاب صوتی) درآمده است.<ref>[[ناصرالدین انصاری قمی|انصاری قمی، ناصرالدین]]، [[جهاد اکبر یا مبارزه با نفس (مقاله)| مقاله «جهاد اکبر یا مبارزه با نفس»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۴ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی]]، ج۴، ص ۱۹۳.</ref>
+[[قرآن کریم]] در برخی [[آیات]]<ref>سوره شمس، آیه ۹.</ref> بعد از قسم‌های متعدد، کسی را «[[رستگار]]» دانسته که نفس خود را [[تهذیب]] کرده باشد. [[روایات اسلامی]] نیز که [[جهاد با نفس]] و خواهش‌های آن را به عنوان «جهاد اکبر» یاد کرده، آن را بزرگتر از [[جهاد نظامی]] دانسته است<ref>اشعث کوفی، محمد بن محمد اشعث، الجعفریات (الأشعثیات)، ص۷۸.</ref>. جهاد با نفس، خارج شدن از [[تصرف]] و [[تسلط]] نیروهای [[شیطانی]] و ورود در [[سیطره]] نیروهای [[الهی]] است<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ص۶۱.</ref>.
-==جهاد اکبر==
+اهمیت این نوع از [[جهاد]] این است که جهاد با [[دشمنان]] بیرونی نیز بدون کنار زدن موانع درونی، متحقق نمی‌شود<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱۴/۲/۱۳۸۷.</ref>. در نگاهی عمیق‌تر می‌توان چنین گفت که میان [[منافع شخصی]] یعنی [[حفظ]] [[حیات]] با [[مصلحت]] [[اجتماعی]] که در جهاد اصغر نهفته است، دائماً [[تعارض]] وجود دارد؛ چراکه گذشتن از [[حب ذات]] بسیار دشوار است، پس جهاد اصغر منوط به جهاد اکبر است<ref>صدر، سید محمدباقر، الفتاوی الواضحة، ص۷۷۱.</ref>.
+[[رذایل]] فردی موجب [[تضعیف]] [[روحیه]]، برای جهاد اکبر می‌گردد؛ از این‌رو [[آسیب‌شناسی]] این [[جبهه]] کاری بس مهم است، این خطر هنگامی مضاعف می‌شود که تدریجاً به [[بیماری]] [[اخلاقی]] جامعه تبدیل شود که خود مقدمه [[سقوط]] [[نظام ارزشی]] خواهد بود<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۶/۱۱/۱۳۷۱.</ref>. جامعه‌ای که به تعبیر [[قرآن]]، صفت «چسبیدن به [[زمین]]»<ref>سوره اعراف، آیه ۱۷۶.</ref> و علایق [[حیوانی]] و تن‌آسایی در آن شدت یابد، آینده‌ای جز [[شکست]] و [[پستی]] در میادین [[جهاد]] نخواهد داشت<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱۷/۷/۱۳۷۰.</ref>.<ref>[[محمد جواد ادرکنی|ادرکنی، محمد جواد]]، [[جهاد - ادرکنی (مقاله)| مقاله «جهاد»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی‌]] ص ۴۲۰.</ref>
 == منابع ==
 {{منابع}}
-#[[پرونده:IM009833.jpg|22px]] [[ناصرالدین انصاری قمی|انصاری قمی، ناصرالدین]]، [[جهاد اکبر یا مبارزه با نفس (مقاله)| مقاله «جهاد اکبر یا مبارزه با نفس»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۴ (کتاب)|'''دانشنامه امام خمینی ج۴''']]
+# [[پرونده:1368945.jpg|22px]] [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)| '''فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت''']]
+# [[پرونده:1100697.jpg|22px]] [[محمد جواد ادرکنی|ادرکنی، محمد جواد]]، [[جهاد - ادرکنی (مقاله)| مقاله «جهاد»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|'''مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی‌''']]
+# [[پرونده:IM009833.jpg|22px]] [[ناصرالدین انصاری قمی|انصاری قمی، ناصرالدین]]، [[جهاد اکبر یا مبارزه با نفس (مقاله)| مقاله «جهاد اکبر یا مبارزه با نفس»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۴ (کتاب)|'''دانشنامه امام خمینی ج۴''']]
 {{پایان منابع}}
+== جستارهای وابسته ==
+{{مدخل وابسته}}
+* [[هواپرستی]]
+* [[هوای نفس]]
+* [[شهوت]]
+* [[دنیادوستی]]
+{{پایان مدخل‌ وابسته}}
 == پانویس ==
@@ خط ۳۲: / خط ۴۱: @@
 [[رده:جهاد]]
-[[رده:مدخل]]