حجاج بن حارث بن قیس سهمی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۶:۴۵

آشنایی اجمالی

حجاج بن حارث بن قیس بن عدی سهمی، از تیره بنوسهم از قبیله قریش است^[۱]. ابن منده وی را «حجاج بن قیس بن عدی» دانسته^[۲] که آشکار است نام پدرش «حارث»، از نسب او سقط شده است^[۳] چنان که ابونعیم^[۴] در دو عنوان «حجاج بن الحارث بن قیس القرشی» و «الحجاج بن الحارث بن قیس بن عدی» از او یاد کرده و حال آنکه هر دو عنوان مربوط به یک نفر هستند، همان گونه که خودش در مورد عنوان دوم با تعبیر «اراه المتقدم = همان پیشین است» بدان تصریح کرده است. پدر وی حارث بن قیس مشهور به «ابن الغیطله» از بت پرستان (صاحب الاوثان) دوره جاهلی^[۵] و استهزاکنندگان رسول خدا (ص) بود^[۶]. با این حال، برخی فرزندان حارث بن قیس، زود اسلام پذیرفته و از مسلمانان قدیمی‌اند. موسی بن عقبه، ابن اسحاق، واقدی^[۷] و دیگران حجاج بن حارث را از مهاجران به حبشه دانسته‌اند (در سیره موجود ابن هشام^[۸]، با اینکه از برادران حجاج در شمار مهاجران حبشه یاد شده، اما نامی از حجاج به میان نیامده است). چنان که ابن سعد^[۹]، شرح حال او را در طبقه دوم مهاجران - کسانی که به حبشه هجرت کردند و در بدر حضور نداشتند، اما در نبرد احد و غزوات پس از آن شرکت کردند. آورده است و گفته که وی از مهاجران به حبشه در هجرت دوم بود. بلاذری^[۱۰] نیز وی را از مهاجران به حبشه در هجرت دوم دانسته است. اینکه برادران وی ابو قیس، تمیم، سعید، عبدالله و حارث در شمار مهاجران به حبشه ثبت شده‌اند^[۱۱]، می‌تواند نشانی بر هجرت وی به همراه آنان بوده باشد. ابن کلبی، به رغم گزارش‌های یادشده، هجرت او به حبشه را نپذیرفته و گفته است وی در جنگ بدر اسیر شد و پس از آن اسلام پذیرفت^[۱۲]. به همین منوال، زبیر بن بکار، وی را اسیر جنگ بدر و از مسلمانان پس از این غزوه می‌داند^[۱۳]. ابن اسحاق^[۱۴] نیز «حجاج بن حارث بن قیس بن علی بن سعد بن سهم» را از اسیران مشرکان در جنگ بدر می‌داند. چنان که واقدی^[۱۵] در میان اسیران بنوسهم در بدر، از «حجاج بن حارث بن سعد» نام می‌برد که هرچند در نام، نام پدر و قبیله همسان با مدخل مورد نظر ماست، اما در جد با آن اختلاف دارد و به احتمال بسیار، در نسب یادشده از سوی واقدی برخی نام‌ها حذف شده‌اند؛ زیرا «سعد» جد سوم حجاج است. بنابراین، اختلاف جزئی یادشده نمی‌تواند قرینه‌ای بر دو نفر بودن آنها باشد.

حجاج بن حارث پس از هجرت رسول خدا (ص) به مدینه، از حبشه به آن شهر آمد^[۱۶]. ابن عبدالبر^[۱۷] زمان بازگشت وی به مدینه را بعد از احد نوشته است، هرچند گزارشی از حضور او در غزوات عصر رسول خدا (ص) در دست نیست. با توجه به دوگانگی و اختلاف در گزارش‌های موجود درباره اسلام آوردن وی، به گونه‌ای که برخی وی را از مسلمانان قدیمی و برخی او را مسلمان پس از جنگ بدر می‌دانند، می‌توان این اختلاف را ناشی از آمیخته شدن اطلاعات مربوط به او و برادرانش دانست؛ چراکه بیشتر سیره‌نویسان برادران او را از سابقین و از مهاجران به حبشه دانسته‌اند^[۱۸]. زمان درگذشت حجاج به اختلاف گزارش شده است. بیشتر نویسندگان چون عروة بن زبیر، زهری و ابن اسحاق مرگ وی را در جنگ اجنادین (سال ۱۳) در شام دانسته‌اند^[۱۹]، چنان که بلاذری^[۲۰]، وی را از کشته شدگان همین نبرد می‌داند، اما ابن سعد^[۲۱] و سیف بن عمر^[۲۲] نوشته‌اند که در نبرد یرموک، در رجب سال پانزدهم کشته شد. در این مورد نیز احتمال آمیخته شدن برخی گزارش‌های مربوط به برادرانش با وی، احتمالی قابل توجه است؛ زیرا چنان که بلاذری^[۲۳] نوشته برادران او تمیم، حارث و سائب در (اجنادین) شام کشته شده‌اند^[۲۴].

مادر حجاج بن حارث، «أم الحجاج» از قبیله شنوق بن مره بود^[۲۵]. سائب، عبدالله و ابو قیس را از برادران تنی او شمرده‌اند^[۲۶]. عبدالله بن حذافه سهمی نیز پسر عموی حجاج بود^[۲۷]. از او نسلی باقی نماند^[۲۸]^[۲۹].

جستارهای وابسته

منابع

داداش‌نژاد، منصور، مقاله «حجاج بن حارث بن قیس سهمی»، دانشنامه سیره نبوی ج۳

پانویس

↑ نسب وی را بنگرید: ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، ص۱۶۶؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۸۹.
↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۸۹.
↑ ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۱۷۳.
↑ ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۷۳۵.
↑ بلاذری، أنساب الاشراف، ج۱۰، ص۲۷۰.
↑ ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، ص۱۶۵؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۲، ص۷۱.
↑ بلاذری، أنساب الاشراف، ج۱، ص۲۴۷.
↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۳۵۱.
↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۴۸.
↑ بلاذری، انساب، ج۱، ص۲۴۷.
↑ بلاذری، أنساب الاشراف، ج۱، ص۲۴۷ و ج۱۰، ص۲۷۳.
↑ بلاذری، أنساب الاشراف، ج۱، ص۲۴۷.
↑ زبیر بن بکار، ج۲، ص۹۰۶؛ ر. ک: صفدی، ج۱۰، ص۲۵۱.
↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۳، ص۶.
↑ واقدی، المغازی، ج۱، ص۱۴۲.
↑ بلاذری، أنساب الاشراف، ج۱، ص۲۴۷.
↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۸۵.
↑ بنگرید: مدخل‌های مربوط.
↑ ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۷۳۴؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۸۹.
↑ فتوح، ص۱۱۷.
↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۴۸.
↑ ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۲۷.
↑ بلاذری، انساب، ج۱۰، ص۲۳.
↑ ر. ک: ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، ص۱۶۶؛ صفدی، ج۱۰، ص۲۵۱.
↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۴۸.
↑ ابن عبد البر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۸۵.
↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۸۹.
↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۴۸.
↑ داداش‌نژاد، منصور، مقاله «حجاج بن حارث بن قیس سهمی»، دانشنامه سیره نبوی ج۳، ص۱-۲.

[1] نسب وی را بنگرید: ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، ص۱۶۶؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۸۹.

[2] ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۸۹.

[3] ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۱۷۳.

[4] ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۷۳۵.

[5] بلاذری، أنساب الاشراف، ج۱۰، ص۲۷۰.

[6] ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، ص۱۶۵؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۲، ص۷۱.

[7] بلاذری، أنساب الاشراف، ج۱، ص۲۴۷.

[8] ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۳۵۱.

[9] ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۴۸.

[10] بلاذری، انساب، ج۱، ص۲۴۷.

[11] بلاذری، أنساب الاشراف، ج۱، ص۲۴۷ و ج۱۰، ص۲۷۳.

[12] بلاذری، أنساب الاشراف، ج۱، ص۲۴۷.

[13] زبیر بن بکار، ج۲، ص۹۰۶؛ ر. ک: صفدی، ج۱۰، ص۲۵۱.

[14] ابن هشام، السیرة النبویه، ج۳، ص۶.

[15] واقدی، المغازی، ج۱، ص۱۴۲.

[16] بلاذری، أنساب الاشراف، ج۱، ص۲۴۷.

[17] ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۸۵.

[18] بنگرید: مدخل‌های مربوط.

[19] ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۷۳۴؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۸۹.

[20] فتوح، ص۱۱۷.

[21] ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۴۸.

[22] ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۲۷.

[23] بلاذری، انساب، ج۱۰، ص۲۳.

[24] ر. ک: ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، ص۱۶۶؛ صفدی، ج۱۰، ص۲۵۱.

[25] ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۴۸.

[26] ابن عبد البر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۸۵.

[27] ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۸۹.

[28] ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۴۸.

[29] داداش‌نژاد، منصور، مقاله «حجاج بن حارث بن قیس سهمی»، دانشنامه سیره نبوی ج۳، ص۱-۲.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{امامت}}
 {{مدخل مرتبط
 | موضوع مرتبط = صحابه
 | عنوان مدخل  = حجاج بن حارث بن قیس سهمی
-| مداخل مرتبط = [[حجاج بن حارث بن قیس سهمی در تاریخ اسلامی]]
+| مداخل مرتبط =
 | پرسش مرتبط  =
 }}
-== مقدمه ==
+== آشنایی اجمالی ==
-[[حجاج بن حارث بن قیس بن عدی سهمی]]، از تیره [[بنوسهم]] از [[قبیله قریش]] است<ref>نسب وی را بنگرید: ابن حزم، ص۱۶۶؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۸۹.</ref>. [[ابن منده]] وی را «[[حجاج بن قیس بن عدی]]» دانسته<ref>ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۸۹.</ref> که آشکار است نام پدرش [[حارث]]»، از [[نسب]] او سقط شده است<ref>ابن حجر، ج۲، ص۱۷۳.</ref> چنان که [[ابونعیم]]<ref>ابونعیم، ج۲، ص۷۳۵.</ref> در دو عنوان «[[حجاج بن الحارث بن قیس القرشی]]» و «[[الحجاج بن الحارث بن قیس بن عدی]]» از او یاد کرده و حال آنکه هر دو عنوان مربوط به یک نفر هستند، همان گونه که خودش در مورد عنوان دوم با تعبیر «اراه المتقدم = همان پیشین است» بدان تصریح کرده است. [[پدر]] وی [[حارث بن قیس]] مشهور به «ابن الغیطله» از [[بت پرستان]] (صاحب الاوثان) [[دوره جاهلی]]<ref>بلاذری، انساب، ج۱۰، ص۲۷۰.</ref> و [[استهزا]] کنندگان [[رسول خدا]]{{صل}} بود<ref>ابن حزم، ص۱۶۵؛ ابن اثیر، الکامل، ج۲، ص۷۱.</ref>. با این حال، برخی [[فرزندان حارث]] بن قیس، زود [[اسلام]] پذیرفته و از [[مسلمانان]] قدیمی‌اند. [[موسی بن عقبه]]، [[ابن اسحاق]]، [[واقدی]]<ref>بلاذری، انساب، ج۱، ص۲۴۷.</ref> و دیگران [[حجاج بن حارث]] را از [[مهاجران به حبشه]] دانسته‌اند (در [[سیره]] موجود ابن [[هشام]]<ref>ابن هشام، ج۱، ص۳۵۱.</ref>، با اینکه از [[برادران]] حجاج در شمار [[مهاجران]] [[حبشه]] یاد شده، اما نامی از حجاج به میان نیامده است). چنان که [[ابن سعد]]<ref>ابن سعد، ج۴، ص۱۴۸.</ref>، شرح حال او را در طبقه دوم مهاجران - کسانی که به حبشه [[هجرت]] کردند و در [[بدر]] [[حضور]] نداشتند، اما در [[نبرد]] [[أحد]] و [[غزوات]] پس از آن شرکت کردند. آورده است و گفته که وی از مهاجران به حبشه در هجرت دوم بود. [[بلاذری]]<ref>انساب، ج۱، ص۲۴۷.</ref> نیز وی را از مهاجران به حبشه در هجرت دوم دانسته است. اینکه برادران وی [[ابو قیس]]، [[تمیم]]، [[سعید]]، [[عبدالله]] و حارث در شمار مهاجران به حبشه [[ثبت]] شده‌اند<ref>بلاذری، انساب، ج۱، ص۲۴۷ و ج۱۰، ص۲۷۳.</ref>، می‌تواند نشانی بر [[هجرت]] وی به همراه آنان بوده باشد. ابن کلبی، به رغم گزارش‌های یادشده، هجرت او به [[حبشه]] را نپذیرفته و گفته است وی در [[جنگ بدر]] [[اسیر]] شد و پس از آن [[اسلام]] پذیرفت<ref>بلاذری، انساب، ج۱، ص۲۴۷.</ref>. به همین منوال، [[زبیر بن بکار]]، وی را [[اسیر]] جنگ بدر و از [[مسلمانان]] پس از این [[غزوه]] می‌داند<ref>زبیر بن بکار، ج۲، ص۹۰۶؛ ر.ک: صفدی، ج۱۰، ص۲۵۱.</ref>. [[ابن اسحاق]]<ref>ابن هشام، ج۳، ص۶.</ref> نیز «[[حجاج بن حارث بن قیس بن علی بن سعد بن سهم]]» را از [[اسیران]] [[مشرکان]] در جنگ بدر می‌داند. چنان که واقدی<ref>واقدی، ج۱، ص۱۴۲.</ref> در میان اسیران [[بنوسهم]] در بدر، از «[[حجاج بن حارث بن سعد]]» نام می‌برد که هرچند در نام، نام [[پدر]] و [[قبیله]] همسان با مدخل مورد نظر ماست، اما در جد با آن [[اختلاف]] دارد و به احتمال بسیار، در [[نسب]] یادشده از سوی واقدی برخی نام‌ها حذف شده‌اند؛ زیرا «سعد» جد سوم [[حجاج]] است. بنابراین، [[اختلاف]] جزئی یادشده نمی‌تواند قرینه‌ای بر دو نفر بودن آنها باشد.
+[[حجاج بن حارث بن قیس بن عدی سهمی]]، از تیره [[بنوسهم]] از [[قبیله قریش]] است<ref>نسب وی را بنگرید: ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، ص۱۶۶؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۸۹.</ref>. [[ابن منده]] وی را «[[حجاج بن قیس بن عدی]]» دانسته<ref>ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۸۹.</ref> که آشکار است نام پدرش «حارث»، از [[نسب]] او سقط شده است<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۱۷۳.</ref> چنان که [[ابونعیم]]<ref>ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۷۳۵.</ref> در دو عنوان «[[حجاج بن الحارث بن قیس القرشی]]» و «[[الحجاج بن الحارث بن قیس بن عدی]]» از او یاد کرده و حال آنکه هر دو عنوان مربوط به یک نفر هستند، همان گونه که خودش در مورد عنوان دوم با تعبیر «اراه المتقدم = همان پیشین است» بدان تصریح کرده است. [[پدر]] وی [[ابن الغیطله|حارث بن قیس]] مشهور به «[[ابن الغیطله]]» از [[بت پرستان]] (صاحب الاوثان) [[دوره جاهلی]]<ref>بلاذری، أنساب الاشراف، ج۱۰، ص۲۷۰.</ref> و [[استهزاکنندگان رسول خدا]] {{صل}} بود<ref>ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، ص۱۶۵؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۲، ص۷۱.</ref>. با این حال، برخی [[فرزندان حارث بن قیس]]، زود [[اسلام]] پذیرفته و از [[مسلمانان]] قدیمی‌اند. [[موسی بن عقبه]]، [[ابن اسحاق]]، [[واقدی]]<ref>بلاذری، أنساب الاشراف، ج۱، ص۲۴۷.</ref> و دیگران [[حجاج بن حارث]] را از [[مهاجران به حبشه]] دانسته‌اند (در سیره موجود [[ابن هشام]]<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۳۵۱.</ref>، با اینکه از [[برادران]] حجاج در شمار [[مهاجران حبشه]] یاد شده، اما نامی از حجاج به میان نیامده است). چنان که [[ابن سعد]]<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۴۸.</ref>، شرح حال او را در طبقه دوم مهاجران - کسانی که به حبشه [[هجرت]] کردند و در [[بدر]] [[حضور]] نداشتند، اما در [[نبرد احد]] و [[غزوات]] پس از آن شرکت کردند. آورده است و گفته که وی از مهاجران به حبشه در هجرت دوم بود. [[بلاذری]]<ref>بلاذری، انساب، ج۱، ص۲۴۷.</ref> نیز وی را از مهاجران به حبشه در هجرت دوم دانسته است. اینکه برادران وی [[ابو قیس بن حارث بن قیس سهمی|ابو قیس]]، [[تمیم بن حارث بن قیس سهمی|تمیم]]، [[سعید بن حار ببن قیس سهمی|سعید]]، [[عبدالله بن حارث بن قیس سهمی|عبدالله]] و [[حارث بن حارث بن قیس سهمی|حارث]] در شمار مهاجران به حبشه [[ثبت]] شده‌اند<ref>بلاذری، أنساب الاشراف، ج۱، ص۲۴۷ و ج۱۰، ص۲۷۳.</ref>، می‌تواند نشانی بر [[هجرت]] وی به همراه آنان بوده باشد. ابن کلبی، به رغم گزارش‌های یادشده، هجرت او به [[حبشه]] را نپذیرفته و گفته است وی در [[جنگ بدر]] [[اسیر]] شد و پس از آن [[اسلام]] پذیرفت<ref>بلاذری، أنساب الاشراف، ج۱، ص۲۴۷.</ref>. به همین منوال، [[زبیر بن بکار]]، وی را [[اسیر]] جنگ بدر و از [[مسلمانان]] پس از این [[غزوه]] می‌داند<ref>زبیر بن بکار، ج۲، ص۹۰۶؛ ر. ک: صفدی، ج۱۰، ص۲۵۱.</ref>. [[ابن اسحاق]]<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۳، ص۶.</ref> نیز «[[حجاج بن حارث بن قیس بن علی بن سعد بن سهم]]» را از [[اسیران]] [[مشرکان]] در جنگ بدر می‌داند. چنان که واقدی<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۱۴۲.</ref> در میان اسیران [[بنوسهم]] در بدر، از «[[حجاج بن حارث بن سعد]]» نام می‌برد که هرچند در نام، نام [[پدر]] و [[قبیله]] همسان با مدخل مورد نظر ماست، اما در جد با آن [[اختلاف]] دارد و به احتمال بسیار، در [[نسب]] یادشده از سوی واقدی برخی نام‌ها حذف شده‌اند؛ زیرا «سعد» جد سوم حجاج است. بنابراین، [[اختلاف]] جزئی یادشده نمی‌تواند قرینه‌ای بر دو نفر بودن آنها باشد.
-حجاج بن حارث پس از [[هجرت رسول خدا]]{{صل}} به [[مدینه]]، از حبشه به آن [[شهر]] آمد<ref>بلاذری، انساب، ج۱، ص۲۴۷.</ref>. [[ابن عبدالبر]]<ref>ابن عبدالبر، ج۱، ص۳۸۵.</ref> [[زمان]] بازگشت وی به مدینه را بعد از [[احد]] نوشته است، هرچند گزارشی از [[حضور]] او در [[غزوات]] [[عصر]] [[رسول خدا]]{{صل}} در دست نیست. با توجه به دوگانگی و اختلاف در گزارش‌های موجود درباره [[اسلام آوردن]] وی، به گونه‌ای که برخی وی را از مسلمانان قدیمی و برخی او را [[مسلمان]] پس از جنگ بدر می‌دانند، می‌توان این اختلاف را ناشی از آمیخته شدن اطلاعات مربوط به او و برادرانش دانست؛ چراکه بیشتر [[سیره]] نویسان [[برادران]] او را از [[سابقین]] و از [[مهاجران به حبشه]] دانسته‌اند<ref>بنگرید: مدخل‌های مربوط.</ref>. زمان درگذشت حجاج به اختلاف گزارش شده است. بیشتر نویسندگان چون [[عروة بن زبیر]]، [[زهری]] و ابن اسحاق [[مرگ]] وی را در [[جنگ اجنادین]] (سال ۱۳) در [[شام]] دانسته‌اند<ref>أبونعیم، ج۲، ص۷۳۴؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۸۹.</ref>، چنان که [[بلاذری]]<ref>فتوح، ص۱۱۷.</ref>، وی را از کشته شدگان همین [[نبرد]] می‌داند، اما [[ابن سعد]]<ref>ابن سعد، ج۴، ص۱۴۸.</ref> و [[سیف بن عمر]]<ref>ابن حجر، ج۲، ص۲۷.</ref> نوشته‌اند که در [[نبرد یرموک]]، در [[رجب]] سال پانزدهم کشته شد. در این مورد نیز احتمال آمیخته شدن برخی گزارش‌های مربوط به برادرانش با وی، احتمالی قابل توجه است؛ زیرا چنان که بلاذری<ref>انساب، ج۱۰، ص۲۳.</ref> نوشته [[برادران]] او [[تمیم]]، [[حارث]] و [[سائب]] در ([[اجنادین]]) شام کشته شده‌اند<ref>ر.ک: ابن حزم، ص۱۶۶؛ صفدی، ج۱۰، ص۲۵۱.</ref>.
+حجاج بن حارث پس از [[هجرت رسول خدا]] {{صل}} به [[مدینه]]، از حبشه به آن [[شهر]] آمد<ref>بلاذری، أنساب الاشراف، ج۱، ص۲۴۷.</ref>. [[ابن عبدالبر]]<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۸۵.</ref> [[زمان]] بازگشت وی به مدینه را بعد از [[احد]] نوشته است، هرچند گزارشی از [[حضور]] او در [[غزوات]] [[عصر]] [[رسول خدا]] {{صل}} در دست نیست. با توجه به دوگانگی و اختلاف در گزارش‌های موجود درباره [[اسلام آوردن]] وی، به گونه‌ای که برخی وی را از مسلمانان قدیمی و برخی او را [[مسلمان]] پس از جنگ بدر می‌دانند، می‌توان این اختلاف را ناشی از آمیخته شدن اطلاعات مربوط به او و برادرانش دانست؛ چراکه بیشتر [[سیره‌نویسان]] [[برادران]] او را از [[سابقین]] و از [[مهاجران به حبشه]] دانسته‌اند<ref>بنگرید: مدخل‌های مربوط.</ref>. زمان درگذشت حجاج به اختلاف گزارش شده است. بیشتر نویسندگان چون [[عروة بن زبیر]]، [[زهری]] و ابن اسحاق [[مرگ]] وی را در [[جنگ اجنادین]] (سال ۱۳) در [[شام]] دانسته‌اند<ref>ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۷۳۴؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۸۹.</ref>، چنان که [[بلاذری]]<ref>فتوح، ص۱۱۷.</ref>، وی را از کشته شدگان همین [[نبرد]] می‌داند، اما [[ابن سعد]]<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۴۸.</ref> و [[سیف بن عمر]]<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۲۷.</ref> نوشته‌اند که در [[نبرد یرموک]]، در [[رجب]] سال پانزدهم کشته شد. در این مورد نیز احتمال آمیخته شدن برخی گزارش‌های مربوط به برادرانش با وی، احتمالی قابل توجه است؛ زیرا چنان که بلاذری<ref>بلاذری، انساب، ج۱۰، ص۲۳.</ref> نوشته [[برادران]] او [[تمیم]]، [[حارث]] و [[سائب]] در ([[اجنادین]]) شام کشته شده‌اند<ref>ر. ک: ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، ص۱۶۶؛ صفدی، ج۱۰، ص۲۵۱.</ref>.
-[[مادر]] حجاج بن حارث، «[[أم الحجاج]]» از [[قبیله]] شنوق بن [[مره]] بود<ref>ابن سعد، ج۴، ص۱۴۸.</ref>. سائب، [[عبدالله]] و [[ابو قیس]] را از برادران تنی او شمرده‌اند<ref>ابن عبد البر، ج۱، ص۳۸۵.</ref>. [[عبدالله بن حذافه سهمی]] نیز پسر عموی [[حجاج]] بود<ref>ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۸۹.</ref>. از او نسلی باقی نماند<ref>ابن سعد، ج۴، ص۱۴۸.</ref><ref>ماخذ: ابن اثیر / اسد الغابه + ابن حجر / الاصابه + ابن حزم / جمهرة أنساب العرب + ابن سعد / الطبقات الکبری + ابن عبدالبر / الاستیعاب + ابن هشام / السیرة النبویه + ابونعیم / معرفة الصحابه + بلاذری / أنساب الاشراف + واقدی / المغازی +
+[[مادر]] حجاج بن حارث، «[[أم الحجاج]]» از [[قبیله]] شنوق بن [[مره]] بود<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۴۸.</ref>. سائب، [[عبدالله]] و [[ابو قیس]] را از برادران تنی او شمرده‌اند<ref>ابن عبد البر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۸۵.</ref>. [[عبدالله بن حذافه سهمی]] نیز پسر عموی حجاج بود<ref>ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۸۹.</ref>. از او نسلی باقی نماند<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۴۸.</ref><ref>[[منصور داداش‌نژاد|داداش‌نژاد، منصور]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۳ (کتاب)|مقاله «حجاج بن حارث بن قیس سهمی»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۳، ص۱-۲.</ref>.
-بلاذری، احمد بن یحیی (م ۲۷۹)، فتوح البلدان، بیروت مکتبة الهلال، ۱۹۸۸م؛ زبیر بن بکار (م۲۵۶)، جمهرة نسب قریش و أنسابها، تحقیق محمود محمد شاکر، ریاض، دارالیمامه، ۱۴۱۸؛ ابن اثیر، عزالدین علی (م ۶۳۰)، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵.</ref><ref>[[منصور داداش‌نژاد|داداش‌نژاد، منصور]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۳ (کتاب)|مقاله «حجاج بن حارث بن قیس سهمی»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۳، ص: ۲۸۷.</ref>.
+== جستارهای وابسته ==
+{{مدخل وابسته}}
+* [[حارث بن قیس قرشی سهمی]] (پدر)
+* [[ابو قیس بن حارث بن قیس سهمی]] (برادر)
+* [[بشر بن حارث بن قیس سهمی]] (برادر)
+* [[تمیم بن حارث بن قیس سهمی]] (برادر)
+* [[سعید بن حارث بن قیس سهمی]] (برادر)
+* [[عبدالله بن حارث بن قیس سهمی]] (برادر)
+* [[حارث بن حارث بن قیس سهمی]] (برادر)
+* [[سائب بن حارث بن قیس سهمی]] (برادر)
+* [[معمر بن حارث بن قیس سهمی]] (برادر)
+* [[عبدالله بن حذافه سهمی]] (عموزاده)
+* [[قریش]] (قبیله)
+* [[بنی‌سهم]] (قبیله)
+{{پایان مدخل وابسته}}
 == منابع ==
@@ خط ۲۲: / خط ۳۶: @@
 {{پانویس}}
-{{صحابه}}
-[[رده:حجاج بن حارث بن قیس سهمی]]
-[[رده:مدخل]]
 [[رده:اعلام]]
-[[رده:صحابه]]
+[[رده:اصحاب پیامبر]]