قبیله: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۸: خط ۸:
: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[قبیله (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[قبیله (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
==مقدمه==
 
*در [[نظام]] قبیلگی [[عشیره]] دارای [[جایگاه]] مهمی دارد. اگر [[عشیره]] همسازی و [[همراهی]] نداشته باشد، [[تبلیغ]] سخت و شکننده است. این تعبیر در [[حق]] [[پیامبران]] با معنای عاطفی‌تری بیان شده است، مثل [[اخوت]]: “اخاهم”، که در [[حق]] برخی [[پیامبران پیشین]] در [[حق]] [[قوم]] خود آنان یاد شده است. {{متن قرآن|وَإِلَى عَادٍ أَخَاهُمْ هُودًا...}}<ref>«و به سوی قوم عاد، برادرشان هود را (فرستادیم)»... سوره اعراف، آیه ۶۵.</ref>، {{متن قرآن|وَاذْكُرْ أَخَا عَادٍ إِذْ أَنْذَرَ قَوْمَهُ}}<ref>«و از برادر (قوم) عاد (هود) یاد کن آنگاه که قومش را در آن ریگزار بیم داد» سوره احقاف، آیه ۲۱.</ref> به همین [[دلیل]] مرتبه نخست [[تبلیغ پیامبر]] از [[خانواده]] گذشته از [[عشیره]] آغاز می‌گردد. از سوی دیگر در میان [[اعراب]] در جبهه‌گیری‌ها [[تعصب]] [[قبیله]] و [[عشیره]] جای خود را دارد، تا جایی که این تعلق [[مانع]] از [[پیروی]] [[حق]] بشود، یا رفتارهایی در جهت غیر منطقی از آنان بشود، چنان‌که [[قرآن]] پس از [[فرزندان]] و بستگان [[درجه]] اول و دوم از [[عشیره]] یاد می‌کند.
==معنی [[قبیله]]==
#{{متن قرآن|فَلَا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ فَتَكُونَ مِنَ الْمُعَذَّبِينَ * وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ * وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ * فَإِنْ عَصَوْكَ فَقُلْ إِنِّي بَرِيءٌ مِمَّا تَعْمَلُونَ}}<ref>«پس با خداوند خدایی دیگر (به پرستش) مخوان که از عذاب‌شدگان باشی * و نزدیک‌ترین خویشاوندانت را بیم ده! * و با مؤمنانی که از تو پیروی می‌کنند افتادگی کن * آنگاه اگر با تو نافرمانی کردند بگو من از آنچه انجام می‌دهید بیزارم» سوره شعراء، آیه ۲۱۳-۲۱۶.</ref>.
*در اصطلاح به جماعتی از [[مردم]] که اصلی واحد و پدری واحد داشته باشند [[قبیله]] می‌‌گویند<ref>ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، نظام قبیلگی در عصر بعثت، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲، ص:۳۶۱-۳۶۲. </ref>. [[قبیله]] در نزد [[مردم]] [[عرب]] مانند دولتی کوچک به شمار می‌‌رفت که تمام ملزومات یک [[دولت]] به غیر از [[زمین]] ثابت را دارا بود<ref>ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ج۱، ص۱۵۹-۱۶۱. </ref>.
#{{متن قرآن|قُلْ إِنْ كَانَ آبَاؤُكُمْ وَأَبْنَاؤُكُمْ وَإِخْوَانُكُمْ وَأَزْوَاجُكُمْ وَعَشِيرَتُكُمْ وَأَمْوَالٌ اقْتَرَفْتُمُوهَا وَتِجَارَةٌ تَخْشَوْنَ كَسَادَهَا وَمَسَاكِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَّ إِلَيْكُمْ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَجِهَادٍ فِي سَبِيلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفَاسِقِينَ}}<ref>«بگو اگر پدرانتان و فرزندانتان و برادرانتان و همسرانتان و دودمانتان و دارایی‌هایی که به دست آورده‌اید و تجارتی که از کساد آن بیم دارید و خانه‌هایی که می‌پسندید از خداوند و پیامبرش و جهاد در راه او نزد شما دوست‌داشتنی‌تر است پس چشم به راه باشید تا خداوند امر (عذاب) خود را (در میان) آورد و خداوند گروه نافرمانان را راهنمایی نمی‌کند» سوره توبه، آیه ۲۴.</ref>.
طریقۀ شکل‌گیری [[قبیله]] به این صورت است، از مجموع چند [[خانواده]]، یک [[طایفه]] و از جمع چند [[طایفه]] یک [[عشیره]] و از جمع چند [[عشیره]]، یک [[قبیله]]، ایجاد می‌‌شد<ref>فیلیپ حتی، تاریخ عرب، ص۱۵. </ref>.<ref>ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، نظام قبیلگی در عصر بعثت، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲، ص:۳۵۹-۳۶۰. </ref>
#{{متن قرآن|لَا تَجِدُ قَوْمًا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ كَانُوا آبَاءَهُمْ أَوْ أَبْنَاءَهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِيرَتَهُمْ أُولَئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمَانَ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ وَيُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ أُولَئِكَ حِزْبُ اللَّهِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ}}<ref>«گروهی را نمی‌یابی که با ایمان به خداوند و روز واپسین، با کسانی که با خداوند و پیامبرش مخالفت ورزیده‌اند دوستی ورزند هر چند که آنان پدران یا فرزندان یا برادران یا خویشانشان باشند؛ آنانند که (خداوند) ایمان را در دلشان برنوشته و با روحی از خویش تأییدشان کرده است و آنان را به بوستان‌هایی درمی‌آورد که از بن آنها جویباران روان است، در آنها جاودانند، خداوند از آنان خرسند است و آنان از وی خرسندند، آنان حزب خداوندند، آگاه باشید که بی‌گمان حزب خداوند است که (گرویدگان به آن) رستگارند» سوره مجادله، آیه ۲۲.</ref>.
==تقسیم‌بندی [[جامعه]] [[عرب]] در زمان [[جاهلی]]==
==نکات==
* [[اهل]] صحرا، [[قبیله]] را [[اجتماعی]] بزرگ می‌‌دانند به طوری که قائلند [[اجتماعی]] بزرگ‌تر از [[قبیله]] در صحرا وجود ندارد. [[قبیله]] دارای [[فروع]] و شاخه‌هایی است که این شاخه‌ها از لحاظ وسعت و رتبه در مرحلۀ پایین‌تر از [[قبیله]] قرار دارند، البته نسب‌شناسان معتقدند  در زمان [[عرب جاهلی]] اجتماعاتی وجود داشت که به لحاظ مراتب از درجۀ بالاتری نسبت به [[قبیله]] برخوردار بود مثل [[شعب]]، جذم و جمهور<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج۱، ص۵۱۱. </ref>.
در [[آیات]] فوق این موضوعات مطرح گردیده است:
*در تقسیم‌بندی جامعۀ کهن [[عرب]]، بسیاری از [[عالمان]] [[نسب]] شناس معتقدند [[جامعه]] [[عرب]]، در شش طبقه تقسیم‌بندی می‌‌شود:
# [[پیامبر]] [[مأمور]] [[انذار]] [[عشیره]] و [[نزدیکان]] خود، از [[شرک]]. {{متن قرآن|فَلَا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ فَتَكُونَ مِنَ الْمُعَذَّبِينَ * وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ}}؛
# [[شعب]]: طبقۀ اول و بزرگتر از طبقات شش‌گانۀ [[جامعه]] است؛ زیرا که در [[شعب]] (یعنی [[ملت]]) تمام گروه‌ها گرد هم آمده‌اند.
# [[عشیره]] [[پیامبر]] متشکل از دو گروه [[مؤمن]] و [[کافر]] و [[پیامبر]] موظف به [[تواضع]] در برابر [[عشیره]] [[مؤمن]] و [[تبرّی]] از [[عشیره]] [[کافر]] خویش: {{متن قرآن|وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ * وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ * فَإِنْ عَصَوْكَ فَقُلْ إِنِّي بَرِيءٌ مِمَّا تَعْمَلُونَ}}؛
# [[قبیله]]: این کلمه از این لحاظ اصطلاح شده است که [[خانواده‌ها]] را در کنار هم جای داده و آنان را نگه می‌‌دارد.
#ترجیح [[محبت]] به [[عشیره]] و [[نزدیکان]]، بر [[محبت خدا]] امری [[انحرافی]] و مورد [[نکوهش]] [[خداوند]]: {{متن قرآن|قُلْ إِنْ كَانَ آبَاؤُكُمْ وَأَبْنَاؤُكُمْ وَإِخْوَانُكُمْ وَأَزْوَاجُكُمْ وَعَشِيرَتُكُمْ... أَحَبَّ إِلَيْكُمْ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَجِهَادٍ فِي سَبِيلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفَاسِقِينَ}}؛
#عماره: جمع آن عمارات و عمائر است؛ زیرا به آبادی و [[ساخت و ساز]] می‌پردازد.
#اجتناب از [[دوستی]] با [[عشیره]]، در صورت [[دشمنی]] آنان با [[خدا]] و [[رسول]] موجب برخورداری از [[بهشت]] و [[رضای الهی]]: {{متن قرآن|لَا تَجِدُ قَوْمًا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ كَانُوا آبَاءَهُمْ أَوْ أَبْنَاءَهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِيرَتَهُمْ أُولَئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمَانَ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ وَيُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ أُولَئِكَ حِزْبُ اللَّهِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ}}<ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر، محمد جعفر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی، سید محمد علی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۲، ص ۲۳۹.</ref>.
#بطن: جمع آن بطون است که عمق و اساس [[جامعه]] را نشان می‌دهد.
#فخذ: جمع آن افخاذ است که آخرین طبقۀ [[اجتماعی]] است.
# [[فصیله]]: جمع آن فصائل است و گروه‌هایی کوچک را شامل می‌شود مانند [[اقوام]] و [[خویشان]] هم‌نسب<ref>ابن منظور، لسان العرب، ج۱، ص۵۰۱. </ref>.<ref>ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، نظام قبیلگی در عصر بعثت، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲،  </ref>
==[[مدیریت]] [[قبیله]]==
* [[مدیریت]] هر [[قبیله]]، توسط شیخ [[قبیله]] انجام می‌‌گیرد که این شیخ را با القابی همچون [[رئیس]]، [[امیر]] و سیّد نیز می‌‌شناسند. شیخ [[قبیله]] به صفاتی همچون [[شجاعت]]، [[صداقت]] و [[عدالت]] متصف است. همچنین [[حکمت]] و [[ثروت]]، اضافه بر اصالت قبیلگی‌اش‌، لازمۀ [[ریاست]] محسوب می‌‌شود. از جمله وظایفی که شیخ [[قبیله]] موظف به انجام آن است بی طرفی در [[دادرسی]] و برخورد یکسان با افراد [[قبیله]] است<ref>عمر فروخ، تاریخ الجاهلیه، ص۱۵۱؛ رشید، الجمیلی، تاریخ العرب فی الجاهلیه و عصر الدعوة الاسلامیه، ص۴۹. </ref>.<ref>ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، نظام قبیلگی در عصر بعثت، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲،    </ref>
*شیخ [[قبیله]] در برابر امور [[قضایی]]، [[جنگی]] و سایر اموری که به [[حیات اجتماعی]] [[قبیله]] بستگی دارد، با شورای [[قبیله]]، متشکل از سران عشیره‌ها، [[مشورت]] می‌‌کند<ref>فیلیپ حتی، تاریخ عرب، ص۱۵. </ref>.<ref>ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، نظام قبیلگی در عصر بعثت، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲،  </ref>
==اعضای [[قبیله]] در [[عصر جاهلی]]==
*اعضای [[قبیله]] در [[عصر جاهلی]] به سه بخش تقسیم می‌‌شد:
#اعضای اصلی که پیوند خونی و نسبی میان آنها وجود داشت و ستون و بنیان [[قبیله]] را تشکیل می‌‌داد.
# [[بندگان]]، که برده‌های حمل شده از سرزمین‌های [[بیگانه]]، به ویژه [[حبشه]] بودند.
# [[موالیان]] یا بردگان [[آزاد]] شده که خُلعاء را نیز در بر می‌گرفت. خلعاء، کسانی بودند که به علت [[جرم]] و جنایت از سایر [[قبایل]] [[رانده شده]] بودند<ref>ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، نظام قبیلگی در عصر بعثت، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲، ص:۳۶۲. </ref>.
==عوامل [[وحدت]] در [[نظام]] قبیلگی==
*ایجاد [[وحدت]] و همچنین وسعت [[قبایل]] منوط به اوامری است که با حصول این [[اوامر]] [[قبایل]] با هم [[متحد]] شده و [[وحدت]] در میان [[قبایل]] شکل می‌‌گیرد از جملۀ این [[اوامر]]:
#زمانی که مردی با زنی از [[قبیله]] دیگر [[ازدواج]] کند.
#زمانی که مردی [[نسب]] خود را از قبیله‌ای به [[قبیله]] دیگر، انتقال دهد.
#هنگامی که عبدی از [[عرب]] یا شخصی [[غیر عرب]]، با [[ازدواج]] با زنی از یکی از [[قبایل]]، پس از مدّتی به آن [[قبیله]] منسوب شود<ref>ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، نظام قبیلگی در عصر بعثت، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲، ص:۳۶۱-۳۶۲. </ref>.
==ویژگی‌های افراد [[قبیله]]==
# [[مشورت]] بین اعضای [[قبیله]] و شیخ [[قبیله]].
#ایجاد [[وحدت]] و تعامل بین [[قبایل]].
# [[مقاوم]] شدن در برابر [[سختی‌ها]] به سبب [[زندگی]] سخت، در محیط صحرانشینی.
# [[حمایت]] افراد [[قبیله]] از یکدیگر در برابر حوادث تلخ و خطرناک<ref>فیلیپ حتی، تاریخ عرب، ص۱۵. </ref>.<ref>ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، نظام قبیلگی در عصر بعثت، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲، ص:۳۶۱-۳۶۲. </ref>  


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
*[[نظام قبیلگی در عصر بعثت]]


==منابع==
==منابع==

نسخهٔ ‏۱۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۸:۲۶

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل قبیله (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

معنی قبیله

  • در اصطلاح به جماعتی از مردم که اصلی واحد و پدری واحد داشته باشند قبیله می‌‌گویند[۱]. قبیله در نزد مردم عرب مانند دولتی کوچک به شمار می‌‌رفت که تمام ملزومات یک دولت به غیر از زمین ثابت را دارا بود[۲].

طریقۀ شکل‌گیری قبیله به این صورت است، از مجموع چند خانواده، یک طایفه و از جمع چند طایفه یک عشیره و از جمع چند عشیره، یک قبیله، ایجاد می‌‌شد[۳].[۴]

تقسیم‌بندی جامعه عرب در زمان جاهلی

  • اهل صحرا، قبیله را اجتماعی بزرگ می‌‌دانند به طوری که قائلند اجتماعی بزرگ‌تر از قبیله در صحرا وجود ندارد. قبیله دارای فروع و شاخه‌هایی است که این شاخه‌ها از لحاظ وسعت و رتبه در مرحلۀ پایین‌تر از قبیله قرار دارند، البته نسب‌شناسان معتقدند در زمان عرب جاهلی اجتماعاتی وجود داشت که به لحاظ مراتب از درجۀ بالاتری نسبت به قبیله برخوردار بود مثل شعب، جذم و جمهور[۵].
  • در تقسیم‌بندی جامعۀ کهن عرب، بسیاری از عالمان نسب شناس معتقدند جامعه عرب، در شش طبقه تقسیم‌بندی می‌‌شود:
  1. شعب: طبقۀ اول و بزرگتر از طبقات شش‌گانۀ جامعه است؛ زیرا که در شعب (یعنی ملت) تمام گروه‌ها گرد هم آمده‌اند.
  2. قبیله: این کلمه از این لحاظ اصطلاح شده است که خانواده‌ها را در کنار هم جای داده و آنان را نگه می‌‌دارد.
  3. عماره: جمع آن عمارات و عمائر است؛ زیرا به آبادی و ساخت و ساز می‌پردازد.
  4. بطن: جمع آن بطون است که عمق و اساس جامعه را نشان می‌دهد.
  5. فخذ: جمع آن افخاذ است که آخرین طبقۀ اجتماعی است.
  6. فصیله: جمع آن فصائل است و گروه‌هایی کوچک را شامل می‌شود مانند اقوام و خویشان هم‌نسب[۶].[۷]

مدیریت قبیله

اعضای قبیله در عصر جاهلی

  1. اعضای اصلی که پیوند خونی و نسبی میان آنها وجود داشت و ستون و بنیان قبیله را تشکیل می‌‌داد.
  2. بندگان، که برده‌های حمل شده از سرزمین‌های بیگانه، به ویژه حبشه بودند.
  3. موالیان یا بردگان آزاد شده که خُلعاء را نیز در بر می‌گرفت. خلعاء، کسانی بودند که به علت جرم و جنایت از سایر قبایل رانده شده بودند[۱۲].

عوامل وحدت در نظام قبیلگی

  1. زمانی که مردی با زنی از قبیله دیگر ازدواج کند.
  2. زمانی که مردی نسب خود را از قبیله‌ای به قبیله دیگر، انتقال دهد.
  3. هنگامی که عبدی از عرب یا شخصی غیر عرب، با ازدواج با زنی از یکی از قبایل، پس از مدّتی به آن قبیله منسوب شود[۱۳].

ویژگی‌های افراد قبیله

  1. مشورت بین اعضای قبیله و شیخ قبیله.
  2. ایجاد وحدت و تعامل بین قبایل.
  3. مقاوم شدن در برابر سختی‌ها به سبب زندگی سخت، در محیط صحرانشینی.
  4. حمایت افراد قبیله از یکدیگر در برابر حوادث تلخ و خطرناک[۱۴].[۱۵]

جستارهای وابسته

منابع

  1. سعیدیان‌فر، محمد جعفر و ایازی، سید محمد علی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

  1. ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، نظام قبیلگی در عصر بعثت، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲، ص:۳۶۱-۳۶۲.
  2. ↑ ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ج۱، ص۱۵۹-۱۶۱.
  3. ↑ فیلیپ حتی، تاریخ عرب، ص۱۵.
  4. ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، نظام قبیلگی در عصر بعثت، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲، ص:۳۵۹-۳۶۰.
  5. ↑ جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج۱، ص۵۱۱.
  6. ↑ ابن منظور، لسان العرب، ج۱، ص۵۰۱.
  7. ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، نظام قبیلگی در عصر بعثت، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲،
  8. ↑ عمر فروخ، تاریخ الجاهلیه، ص۱۵۱؛ رشید، الجمیلی، تاریخ العرب فی الجاهلیه و عصر الدعوة الاسلامیه، ص۴۹.
  9. ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، نظام قبیلگی در عصر بعثت، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲،
  10. ↑ فیلیپ حتی، تاریخ عرب، ص۱۵.
  11. ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، نظام قبیلگی در عصر بعثت، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲،
  12. ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، نظام قبیلگی در عصر بعثت، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲، ص:۳۶۲.
  13. ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، نظام قبیلگی در عصر بعثت، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲، ص:۳۶۱-۳۶۲.
  14. ↑ فیلیپ حتی، تاریخ عرب، ص۱۵.
  15. ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، نظام قبیلگی در عصر بعثت، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲، ص:۳۶۱-۳۶۲.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=قبیله&oldid=351562»