احسان در معارف دعا و زیارات: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'و‌پنجم' به ' و پنجم') |
جز (جایگزینی متن - 'و‌هفتم' به ' و هفتم') |
||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
مهم‌ترین کاربردهای این واژه در [[صحیفه]] چنین است: | مهم‌ترین کاربردهای این واژه در [[صحیفه]] چنین است: | ||
# احسان [[خدا]] نسبت به بندگانش: [[امام سجاد]]{{ع}} خدایش را این‌گونه توصیف کرده و می‌ستاید: {{متن حدیث|فَتَبَارَكْتَ أَنْ تُوصَفَ إِلَّا بِالْإِحْسَانِ}}: «بار خدایا، تو فراتر از آن هستی که جز به احسانت [[وصف]] کنند<ref>نیایش | # احسان [[خدا]] نسبت به بندگانش: [[امام سجاد]]{{ع}} خدایش را این‌گونه توصیف کرده و می‌ستاید: {{متن حدیث|فَتَبَارَكْتَ أَنْ تُوصَفَ إِلَّا بِالْإِحْسَانِ}}: «بار خدایا، تو فراتر از آن هستی که جز به احسانت [[وصف]] کنند<ref>نیایش سی و هفتم.</ref>. و نیز: نیکی در [[حق]] بدان شیوه توست<ref>نیایش چهل‌وششم.</ref>. و همچنین: ای مولای من جز احسان و تفضّل و نیکی و انعام را بر خود نپسندیدی»<ref>نیایش چهل و نهم.</ref>. همین احسان [[الهی]] است که دستگیر و راهنمای [[بنده]] قرار می‌گیرد: «(ای [[پروردگار]] من)... احسان تو مرا به سوی تو [[راه]] نمود»<ref>نیایش سیزدهم.</ref>. | ||
#نامتناهی بودن احسان الهی: «(بار خدایا)... و معادن احسان تو دستخوش فنا نشود»<ref>نیایش چهل و پنجم.</ref>. و نیز: «ای مولای من، جز احسان و تفضّل و نیکی و انعام را بر خود نپسندیدی»<ref>نیایش چهل و نهم.</ref>. | #نامتناهی بودن احسان الهی: «(بار خدایا)... و معادن احسان تو دستخوش فنا نشود»<ref>نیایش چهل و پنجم.</ref>. و نیز: «ای مولای من، جز احسان و تفضّل و نیکی و انعام را بر خود نپسندیدی»<ref>نیایش چهل و نهم.</ref>. | ||
# احسان خدا از روی تفضّل است: «(ای [[خداوند]])... هر احسان که کنی از روی تفضّل است و هر [[نعمت]] که دهی بی هیچ سابقه»<ref>نیایش دوازدهم.</ref>. | # احسان خدا از روی تفضّل است: «(ای [[خداوند]])... هر احسان که کنی از روی تفضّل است و هر [[نعمت]] که دهی بی هیچ سابقه»<ref>نیایش دوازدهم.</ref>. | ||
نسخهٔ ۲۳ نوامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۲:۵۵
متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل احسان (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
این واژه مصدر باب اِفعال و به معنی نیکی کردن است[۱]. اصل یگانه در این مادّه هر چیزی است که مقابل بدی و زشتی قرار گیرد، خواه در موضوعاتِ خارجی مادّی یا معنوی، در قول یا عمل، یا در صفات قلبی[۲]. ریشه کلمه احسان ۱۹۴ بار در قرآن استعمال شده که ۱۲ موردش واژه احسان است[۳]. براساس یک آموزه قرآنی مهم، ثمره احسان به فرد محِسن و نیکوکار بازگشت می‌کند: ﴿إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِكُمْ﴾[۴]
مهم‌ترین کاربردهای این واژه در صحیفه چنین است:
- احسان خدا نسبت به بندگانش: امام سجاد(ع) خدایش را این‌گونه توصیف کرده و می‌ستاید: «فَتَبَارَكْتَ أَنْ تُوصَفَ إِلَّا بِالْإِحْسَانِ»: «بار خدایا، تو فراتر از آن هستی که جز به احسانت وصف کنند[۵]. و نیز: نیکی در حق بدان شیوه توست[۶]. و همچنین: ای مولای من جز احسان و تفضّل و نیکی و انعام را بر خود نپسندیدی»[۷]. همین احسان الهی است که دستگیر و راهنمای بنده قرار می‌گیرد: «(ای پروردگار من)... احسان تو مرا به سوی تو راه نمود»[۸].
- نامتناهی بودن احسان الهی: «(بار خدایا)... و معادن احسان تو دستخوش فنا نشود»[۹]. و نیز: «ای مولای من، جز احسان و تفضّل و نیکی و انعام را بر خود نپسندیدی»[۱۰].
- احسان خدا از روی تفضّل است: «(ای خداوند)... هر احسان که کنی از روی تفضّل است و هر نعمت که دهی بی هیچ سابقه»[۱۱].
- اعتراف به احسان و ناتوانی و غفلت در شکرگزاری آن: «ای خداوند،... احسانت افزون‌تر از آن است که کمترین آن را شکر توان گفت»[۱۲]. و نیز: «چنان مکن... از ذکر احسان و بخشش تو غافل شوم»[۱۳].[۱۴].[۱۵]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ قاموس قرآن.
- ↑ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم.
- ↑ المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم.
- ↑ «اگر نیکی ورزید به خویش نیکی ورزیده‌اید» سوره اسراء، آیه ۷.
- ↑ نیایش سی و هفتم.
- ↑ نیایش چهل‌وششم.
- ↑ نیایش چهل و نهم.
- ↑ نیایش سیزدهم.
- ↑ نیایش چهل و پنجم.
- ↑ نیایش چهل و نهم.
- ↑ نیایش دوازدهم.
- ↑ نیایش چهل‌وششم.
- ↑ نیایش بیست‌ویکم.
- ↑ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، حسن مصطفوی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۶۰ش؛ دائرة الفرائد در فرهنگ قرآن، محمدباقر محقق، تهران، بعثت، اول، ۱۳۷۷ ش؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالحمید آیتی، تهران، سروش، اول، ۱۳۷۲ش؛ قرآن کریم، ترجمه مهدی فولادوند، المعجم المفهرس لالفاظ الصحیفة السجادیة، سید علی اکبر قرشی، قم، دارالتبلیغ اسلامی، ۱۳۹۱ ق، المعجم المفهرس لألفاظ القرآن الکریم، محمد فؤاد عبدالباقی، قاهره، دارالکتب المصریه، ۱۳۶۴ ق.
- ↑ شهری، قاسم، مقاله «احسان»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۳۵.