تحجر و ارتجاع: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-\n\n\n +\n\n)) |
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==منابع== +== منابع ==)) |
||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
==آثار و پیامدهای [[ارتجاع]]== | ==آثار و پیامدهای [[ارتجاع]]== | ||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
#[[پرونده:000053.jpg|22px]] [[سید جعفر صادقی فدکی|صادقی فدکی]] و [[عبدالصمد مجدی|مجدی]]، [[ارتجاع (مقاله)|مقاله «ارتجاع»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|'''دائرة المعارف قرآن کریم ج۲''']] | #[[پرونده:000053.jpg|22px]] [[سید جعفر صادقی فدکی|صادقی فدکی]] و [[عبدالصمد مجدی|مجدی]]، [[ارتجاع (مقاله)|مقاله «ارتجاع»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|'''دائرة المعارف قرآن کریم ج۲''']] | ||
نسخهٔ ۱۷ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۲۰:۲۰
مقدمه
ارتجاع از ریشه "ر ج ع" و در لغت به‌معنای بازگشت و بازگردانیدن به وضعیت پیشین[۱] و گاه به‌معنای تبدیل چیزی از کار افتاده و کهنه به چیزی جدید و کارآمد است.[۲] این واژه در اصطلاحی نوآمد در حوزه علوم اجتماعی، به هرگونه دفاع از وضعیت موجود حاکم و نظام فرسوده و رو به زوال یا مخالفت با نوآوری و پیشرفت‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی اطلاق شده،[۳] افزون بر امور فردی و مادّی، گاه در امور اجتماعی و عرصه اندیشه نیز به منظور، احیای سنّت‌های قدیم و منسوخ طرح می‌شود؛[۴] مجموعه گروه‌های موسوم به «سلفیّه» که در دوره اخیر، روی‌کردی سیاسی ـ اجتماعی یافته‌اند، این نوع دیدگاه را دارند.[۵] اصطلاح ارتجاع (Reaction) در مرزبندی گرایش‌های سیاسی به‌طور معمول بر جناح‌های راست سنّتی اطلاق می‌شود که با دگرگونی‌های بنیادین در نهادهای اجتماعی مخالفت جدّی دارند و در موارد بسیاری از سوی گروه‌های چپ در برابر راست‌گرایان و گاه مذهبیان به‌کار می‌رود؛[۶] ازاین‌رو این اصطلاح با اصطلاحات اصول‌گرایی، محافظه‌کاری و سنّت‌گرایی، حوزه معنایی مشترکی یافته است.
از آنجا که دو مفهوم "ارتجاع" و "ترقّی خواهی" مفاهیمی نسبی هستند، چه بسا امری در وضعیّت و جامعه‌ای خاص، از مصادیق ارتجاع بوده و در موقعیّت و جامعه‌ای دیگر، نوعی پیشرفت و ترقّی به‌شمار آید.[۷] در مجموع، مهم‌ترین وجه اشتراک تعاریف گوناگون "ارتجاع"، بار منفی آن است؛ بدین سبب در دوره‌های مختلف تاریخی، افراد، گروه‌ها و جوامع گوناگون از این واژه به منظور حمله به دشمنان و رقیبان خود سود برده‌اند که در این میان، دین اسلام نیز گاه از این اتّهام مصون نبوده است؛ بدین لحاظ، بسیاری از اندیشهوران مسلمان و غیر مسلمان با تکیه بر گوهر و اصول بنیادین اسلام از یک سو و مطالعه تاریخ تمدّن اسلامی از سوی دیگر به مقابله با این اتّهام برخاسته‌اند.[۸].[۹]
ارتجاع در قرآن
جریان‌های ارتجاعی
عوامل و زمینه‌های ارتجاع
خو گرفتن به عادات و سنن گذشته
تعصبات قومی و نژادی
نادانی
حاکمان ظالم
اشراف و مترفان
مشرکان و اهل کتاب
آثار و پیامدهای ارتجاع
منابع
پانویس
- ↑ النهایه، ج۲، ص۲۰۱؛ لسان‌العرب، ج۵، ص۱۴۹؛ لغت‌نامه، ج۱، ص۱۳۸۰.
- ↑ لسان‌العرب، ج۵، ص۱۵۱.
- ↑ فرهنگ سیاسی، ص۵؛ فرهنگ فارسی، ج۱، ص۱۹۰.
- ↑ فرهنگ سیاسی، ص۵؛ درآمدی بر دائرة‌المعارف علوم اجتماعی، ص۶۱۳.
- ↑ موسوعة السیاسه، ج۳، ص۲۲۹.
- ↑ فرهنگ جامع سیاسی، ص۱۲۸.
- ↑ فرهنگ سیاسی، ص۵.
- ↑ علل پیشرفت اسلام؛ ص۲۳ـ۲۴؛ تمدن اسلام و عرب، ص۵۱ـ۵۴.
- ↑ صادقی فدکی و مجدی، مقاله «ارتجاع»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۲.