عوف سلمی: تفاوت میان نسخه‌ها
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
}} | }} | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول ={{وسط‌چین}}'''[[عوف سلمی که قیامش از نشانه‌های غیرحتمی ظهور است کیست؟ (پرسش)|عوف سلمی که قیامش از نشانه‌های غیرحتمی ظهور است کیست؟]]'''{{پایان}} | {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول ={{وسط‌چین}}'''[[عوف سلمی که قیامش از نشانه‌های غیرحتمی ظهور است کیست؟ (پرسش)|عوف سلمی که قیامش از نشانه‌های غیرحتمی ظهور است کیست؟]]'''{{پایان}} | ||
|تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[مهدویت (پرسش)|(پرسمان نشانه‌های ظهور)]]</small>| تراز = راست| عرض = ۱۰۰px| اندازه خط = ۱۳px|رنگ پس‌زمینه=#F8FBF9| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = وسط}} | |تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[مهدویت (پرسش)|(پرسمان نشانه‌های ظهور)]]</small>| تراز = راست| عرض = ۱۰۰px| اندازه خط = ۱۳px|رنگ پس‌زمینه=#F8FBF9| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = وسط}} | ||
*در مورد عوف سلمی تنها یک [[روایت]] وارد شده است که، حذلم بن بشیر از [[امام]] [[زین العابدین]] {{ع}} [[نقل]] کرده: به [[علی بن الحسین]] {{ع}} عرض کردم، کیفیت [[خروج]] [[حضرت مهدی]]{{ع}} را برایم توصیف نموده و دلائل و نشانه‌های ظهورش را به من بشناسان، [[حضرت]] فرمود: «[[قبل از ظهور]] او مردی به نام عوف سلمی در سرزمین جزیره [[خروج]] می‌نماید که [[جایگاه]] او [[تکریت]] و محل قتل وی [[مسجد دمشق]] است و بعد از آن [[شعیب بن صالح]] از [[سمرقند]] [[خروج]] می‌کند و آنگاه [[سفیانی]] [[ملعون]] که از ذریه عتبه پسر ابوسفیان است از منطقه وادی یابس (بیابان خشک) [[خروج]] می‌نماید که در هنگام [[خروج]] او [[حضرت مهدی]]{{ع}} مخفی است و پس از آن [[خروج]] می‌نماید»<ref>{{متن حدیث|رَوَى حَذْلَمُ بْنُ بَشِيرٍ قَالَ قُلْتُ لِعَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ صِفْ لِي خُرُوجَ الْمَهْدِيِّ وَ عَرِّفْنِي دَلَائِلَهُ وَ عَلَامَاتِهِ فَقَالَ يَكُونُ قَبْلَ خُرُوجِهِ خُرُوجُ رَجُلٍ يُقَالُ لَهُ عَوْفٌ السُّلَمِيُّ بِأَرْضِ الْجَزِيرَةِ وَ يَكُونُ مَأْوَاهُ تَكْرِيتَ وَ قَتْلُهُ بِمَسْجِدِ دِمَشْقَ ثُمَّ يَكُونُ خُرُوجُ شُعَيْبِ بْنِ صَالِحٍ مِنْ سَمَرْقَنْدَ ثُمَّ يَخْرُجُ السُّفْيَانِيُّ الْمَلْعُونُ مِنَ الْوَادِي الْيَابِس وَ هُوَ مِنْ وُلْدِ عُتْبَةَ بْنِ أَبِي سُفْيَانَ فَإِذَا ظَهَرَ السُّفْيَانِيُّ اخْتَفَى الْمَهْدِيُّ ثُمَّ يَخْرُجُ بَعْدَ ذَلِكَ}}؛ غیبت شیخ طوسی صفحه ۲۷۰، بحار الانوار جلد ۵۲صفحه ۲۱۳.</ref>.<ref>ر.ک. [[علی کورانی|کورانی، علی]]، [[عصر ظهور ۱ (کتاب)|عصر ظهور]]، ص ۱۹۱ ـ ۱۹۲؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ج ۲، ص ۱۰۱۴؛ [[کامل سلیمان|سلیمان، کامل]]، [[روزگار رهایی (کتاب)|روزگار رهایی]]، ج ۲، ص ۱۰۱۳</ref> | * در مورد عوف سلمی تنها یک [[روایت]] وارد شده است که، حذلم بن بشیر از [[امام]] [[زین العابدین]] {{ع}} [[نقل]] کرده: به [[علی بن الحسین]] {{ع}} عرض کردم، کیفیت [[خروج]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} را برایم توصیف نموده و دلائل و نشانه‌های ظهورش را به من بشناسان، [[حضرت]] فرمود: «[[قبل از ظهور]] او مردی به نام عوف سلمی در سرزمین جزیره [[خروج]] می‌نماید که [[جایگاه]] او [[تکریت]] و محل قتل وی [[مسجد دمشق]] است و بعد از آن [[شعیب بن صالح]] از [[سمرقند]] [[خروج]] می‌کند و آنگاه [[سفیانی]] [[ملعون]] که از ذریه عتبه پسر ابوسفیان است از منطقه وادی یابس (بیابان خشک) [[خروج]] می‌نماید که در هنگام [[خروج]] او [[حضرت مهدی]] {{ع}} مخفی است و پس از آن [[خروج]] می‌نماید»<ref>{{متن حدیث|رَوَى حَذْلَمُ بْنُ بَشِيرٍ قَالَ قُلْتُ لِعَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ صِفْ لِي خُرُوجَ الْمَهْدِيِّ وَ عَرِّفْنِي دَلَائِلَهُ وَ عَلَامَاتِهِ فَقَالَ يَكُونُ قَبْلَ خُرُوجِهِ خُرُوجُ رَجُلٍ يُقَالُ لَهُ عَوْفٌ السُّلَمِيُّ بِأَرْضِ الْجَزِيرَةِ وَ يَكُونُ مَأْوَاهُ تَكْرِيتَ وَ قَتْلُهُ بِمَسْجِدِ دِمَشْقَ ثُمَّ يَكُونُ خُرُوجُ شُعَيْبِ بْنِ صَالِحٍ مِنْ سَمَرْقَنْدَ ثُمَّ يَخْرُجُ السُّفْيَانِيُّ الْمَلْعُونُ مِنَ الْوَادِي الْيَابِس وَ هُوَ مِنْ وُلْدِ عُتْبَةَ بْنِ أَبِي سُفْيَانَ فَإِذَا ظَهَرَ السُّفْيَانِيُّ اخْتَفَى الْمَهْدِيُّ ثُمَّ يَخْرُجُ بَعْدَ ذَلِكَ}}؛ غیبت شیخ طوسی صفحه ۲۷۰، بحار الانوار جلد ۵۲صفحه ۲۱۳.</ref>.<ref>ر. ک. [[علی کورانی|کورانی، علی]]، [[عصر ظهور ۱ (کتاب)|عصر ظهور]]، ص ۱۹۱ ـ ۱۹۲؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ج ۲، ص ۱۰۱۴؛ [[کامل سلیمان|سلیمان، کامل]]، [[روزگار رهایی (کتاب)|روزگار رهایی]]، ج ۲، ص ۱۰۱۳</ref> | ||
*پیرامون این شخص [[روایت]] دیگری وجود ندارد منتها در همین [[روایت]] هم آمده که [[شعیب بن صالح]] اهل [[سمرقند]] است و حال آنکه در [[روایات]] معروف وارد شده او اهل شهر [[ری]] است مگر اینکه بگوئیم وی اصالةً اهل [[سمرقند]] است.<ref>ر.ک. [[علی کورانی|کورانی، علی]]، [[عصر ظهور ۱ (کتاب)|عصر ظهور]]، ص ۱۹۱ ـ ۱۹۲</ref> | * پیرامون این شخص [[روایت]] دیگری وجود ندارد منتها در همین [[روایت]] هم آمده که [[شعیب بن صالح]] اهل [[سمرقند]] است و حال آنکه در [[روایات]] معروف وارد شده او اهل شهر [[ری]] است مگر اینکه بگوئیم وی اصالةً اهل [[سمرقند]] است.<ref>ر. ک. [[علی کورانی|کورانی، علی]]، [[عصر ظهور ۱ (کتاب)|عصر ظهور]]، ص ۱۹۱ ـ ۱۹۲</ref> | ||
*عوف سلمی که احتمالا از نسل [[جعفر طیار]] باشد،<ref>ر.ک. [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ج ۲، ص ۱۰۱۴</ref> علیه [[حکومت]] [[سوریه]] [[قیام]] می‌کند نه [[عراق]] و مدت کوتاهی قبل از [[سفیانی]] بسر می‌برد. اما جزیره که مرکز جنبش و [[قیام]] اوست نام منطقه‌ای است در مرز [[عراق]] و [[سوریه]] و هرگاه لفظ جزیره بدون اضافه ذکر شود همین معنا از آن استفاده می‌شود. البته این جزیره به نام جزیره [[ربیعه]] و جزیره دیار بکر نیز نامیده می‌شود.<ref>ر.ک. [[علی کورانی|کورانی، علی]]، [[عصر ظهور ۱ (کتاب)|عصر ظهور]]، ص ۱۹۱ ـ ۱۹۲</ref> | * عوف سلمی که احتمالا از نسل [[جعفر طیار]] باشد،<ref>ر. ک. [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ج ۲، ص ۱۰۱۴</ref> علیه [[حکومت]] [[سوریه]] [[قیام]] می‌کند نه [[عراق]] و مدت کوتاهی قبل از [[سفیانی]] بسر می‌برد. اما جزیره که مرکز جنبش و [[قیام]] اوست نام منطقه‌ای است در مرز [[عراق]] و [[سوریه]] و هرگاه لفظ جزیره بدون اضافه ذکر شود همین معنا از آن استفاده می‌شود. البته این جزیره به نام جزیره [[ربیعه]] و جزیره دیار بکر نیز نامیده می‌شود.<ref>ر. ک. [[علی کورانی|کورانی، علی]]، [[عصر ظهور ۱ (کتاب)|عصر ظهور]]، ص ۱۹۱ ـ ۱۹۲</ref> | ||
*معنای جملۀ (و [[جایگاه]] وی [[تکریت]] است) این است که [[جایگاه]] او قبل از [[قیام]] و حرکتش و همچنین بعد از [[شکست]] او و فرارش شهر [[تکریت]] خواهد بود که امروزه یکی از شهرهای معروف [[عراق]] است و آنچه که این مطلب را تأیید می‌کند این است که [[تکریت]] نزدیک منطقه حرکت او یعنی جزیره واقع شده است.<ref>ر.ک. [[علی کورانی|کورانی، علی]]، [[عصر ظهور ۱ (کتاب)|عصر ظهور]]، ص ۱۹۱ ـ ۱۹۲</ref> | * معنای جملۀ (و [[جایگاه]] وی [[تکریت]] است) این است که [[جایگاه]] او قبل از [[قیام]] و حرکتش و همچنین بعد از [[شکست]] او و فرارش شهر [[تکریت]] خواهد بود که امروزه یکی از شهرهای معروف [[عراق]] است و آنچه که این مطلب را تأیید می‌کند این است که [[تکریت]] نزدیک منطقه حرکت او یعنی جزیره واقع شده است.<ref>ر. ک. [[علی کورانی|کورانی، علی]]، [[عصر ظهور ۱ (کتاب)|عصر ظهور]]، ص ۱۹۱ ـ ۱۹۲</ref> | ||
* [[روایت]] فوق اشاره به این معنا دارد که عوف سلمی در [[مسجد دمشق]] کشته می‌شود یعنی در آنجا به وسیلۀ [[ترور]] به قتل می‌رسد و یا اینکه در آن محل دستگیر و کشته می‌شود، بنابراین قضیۀ [[خروج]] او از جمله حوادث و پیشامدهای سرزمین [[شام]] است که با حوادث [[عراق]] نیز بی‌ارتباط نیست.<ref>ر.ک. [[علی کورانی|کورانی، علی]]، [[عصر ظهور ۱ (کتاب)|عصر ظهور]]، ص ۱۹۱ ـ ۱۹۲</ref> | * [[روایت]] فوق اشاره به این معنا دارد که عوف سلمی در [[مسجد دمشق]] کشته می‌شود یعنی در آنجا به وسیلۀ [[ترور]] به قتل می‌رسد و یا اینکه در آن محل دستگیر و کشته می‌شود، بنابراین قضیۀ [[خروج]] او از جمله حوادث و پیشامدهای سرزمین [[شام]] است که با حوادث [[عراق]] نیز بی‌ارتباط نیست.<ref>ر. ک. [[علی کورانی|کورانی، علی]]، [[عصر ظهور ۱ (کتاب)|عصر ظهور]]، ص ۱۹۱ ـ ۱۹۲</ref> | ||
*ظاهر این است که [[خرابی بصره]] به دست او انجام می گیرد و از طرف جنوب وارد [[بصره]] می‌شود، گروهی از عرب‌ها و گروهی از زنجیها را همراه می‌برد و [[بصره]] را خراب می‌کند. این [[خرابی بصره]] غیر از خرابی است که در قرن سوّم هجری توسّط [[صاحب]] [[زنج]] انجام گرفته است.<ref>ر.ک. [[کامل سلیمان|سلیمان، کامل]]، [[روزگار رهایی (کتاب)|روزگار رهایی]]، ج ۲، ص ۱۰۱۳؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ج ۲، ص ۱۰۱۴</ref> | * ظاهر این است که [[خرابی بصره]] به دست او انجام می گیرد و از طرف جنوب وارد [[بصره]] می‌شود، گروهی از عرب‌ها و گروهی از زنجیها را همراه می‌برد و [[بصره]] را خراب می‌کند. این [[خرابی بصره]] غیر از خرابی است که در قرن سوّم هجری توسّط [[صاحب]] [[زنج]] انجام گرفته است.<ref>ر. ک. [[کامل سلیمان|سلیمان، کامل]]، [[روزگار رهایی (کتاب)|روزگار رهایی]]، ج ۲، ص ۱۰۱۳؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ج ۲، ص ۱۰۱۴</ref> | ||
==عوف سلمی و [[قیام]] او در [[روایت]]== | == عوف سلمی و [[قیام]] او در [[روایت]] == | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول ={{وسط‌چین}}'''[[آیا قیام عوف سلمی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)|آیا قیام عوف سلمی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟]]'''{{پایان}} | {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول ={{وسط‌چین}}'''[[آیا قیام عوف سلمی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)|آیا قیام عوف سلمی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟]]'''{{پایان}} | ||
|تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[مهدویت (پرسش)|(پرسمان نشانه‌های ظهور)]]</small>| تراز = راست| عرض = ۱۰۰px| اندازه خط = ۱۳px|رنگ پس‌زمینه=#F8FBF9| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = وسط}} | |تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[مهدویت (پرسش)|(پرسمان نشانه‌های ظهور)]]</small>| تراز = راست| عرض = ۱۰۰px| اندازه خط = ۱۳px|رنگ پس‌زمینه=#F8FBF9| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = وسط}} | ||
*عوف سلمی شخصی است احتمالا از [[نسل]] [[جعفر طیار]]<ref>ر.ک: [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۵۰۸.</ref>، او علیه [[حکومت]] [[سوریه]] [[قیام]] می‌کند و مدت کوتاهی قبل از [[سفیانی]] بسر می‌برد. در روایتی [[امام سجاد]] {{ع}} می‌فرماید: «پیش از آمدن او ([[سفیانی]])، مردی بنام عوف بن سلمی از جزیره<ref>اعراب، بلاد بین النهرین علیا را جزیره می‌نامند؛ زیرا آب‌های دجله و فرات علیا جلگه‌های آنجا را در بر می‌گرفت. این سرزمین به سه قسمت تقسیم می‌گردید و هر قسمت را دیار می‌گفتند و عبارت بوده از: دیار بکر و دیار ربیعه و دیار مضر؛ بنام سه قبیله: ربیعه و مضر و بکر که در زمان‌های قبل از اسلام به فرمان سلاطین ساسانی به آنجا کوچ نموده و مسکن هر قبیله بنام آن قبیله موسوم شده بود. موصل، در ساحل دجله بزرگ‌ترین شهر دیار ربیعه بود و رقه در ساحل فرات، مرکز دیار مضر و امد در ساحل دجله علیا، بزرگ‌ترین شهر دیار بکر و دیار بکر شمالی‌ترین این سه دیار بود (لسترینج، گای، البلدان الخلافة الشرقیة، ص۱۲۴، ذیل واژه جزیره). </ref> [[خروج]] می‌کند، او در [[تکریت]] سکونت دارد و در [[مسجد دمشق]] کشته می‌شود. آنگاه [[شعیب بن صالح]] از [[سمرقند]] [[خروج]] می‌کند و سپس [[سفیانی]] [[ملعون]] از بیابان یابس می‌‌آید. [[سفیانی]] از [[اولاد]] عتبة بن [[ابی سفیان]] است، وقتی او [[خروج]] می‌کند، [[مهدی]] پنهان است و بعد از آن، [[قیام]] می‌کند»<ref>{{متن حدیث|یَکُونُ قَبْلَ خُرُوجِهِ خُرُوجُ رَجُلٍ یُقَالُ لَهُ عَوْفٌ السُّلَمِیُّ بِأَرْضِ الْجَزِیرَةِ وَ یَکُونُ مَأْوَاهُ تِکْرِیتٌ وَ قَتْلُهُ بِمَسْجِدِ دِمَشْقَ ثُمَّ یَکُونُ خُرُوجُ شُعَیْبِ بْنِ صَالِحٍ مِنْ سَمَرْقَنْدَ ثُمَّ یَخْرُجُ السُّفْیَانِیُّ الْمَلْعُونُ مِنَ الْوَادِی الْیَابِسِ وَ هُوَ مِنْ وُلْدِ عُتْبَةَ بْنِ أَبِی سُفْیَانَ فَإِذَا ظَهَرَ السُّفْیَانِیُّ اخْتَفَی الْمَهْدِیُّ ثُمَّ یَخْرُجُ بَعْدَ ذَلِکَ}}؛ طوسی، محمد بن حسن، الغیبة، ص۴۴۳.</ref>.<ref>ر.ک: [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۵۰۸؛ [[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[بررسی و تحلیل نقش ایرانیان در تحولات فرجام جامعه بشریت با تاکید بر مسأله ظهور و قیام (مقاله)|بررسی و تحلیل نقش ایرانیان در تحولات فرجام جامعه بشریت با تاکید بر مسأله ظهور و قیام]]، ص ۸۴-۸۵.</ref> جزیره که مرکز جنبش و [[قیام]] اوست نام منطقه‌ای است در مرز [[عراق]] و [[سوریه]] و هرگاه لفظ جزیره بدون اضافه ذکر شود همین معنا از آن استفاده می‌شود. البته این جزیره به نام جزیره [[ربیعه]] و جزیره دیار بکر نیز نامیده می‌شود. او [[بصره]] را با [[خاک]] یکسان می‌کند، از [[عراق]] عبور کرده، وارد [[دمشق]] می‌شود و در [[مسجد]] [[شام]] به [[قتل]] می‌رسد.<ref>ر.ک: [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۵۰۸؛ [[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[بررسی و تحلیل نقش ایرانیان در تحولات فرجام جامعه بشریت با تاکید بر مسأله ظهور و قیام (مقاله)|بررسی و تحلیل نقش ایرانیان در تحولات فرجام جامعه بشریت با تاکید بر مسأله ظهور و قیام]]، ص ۸۴-۸۵.</ref> | * عوف سلمی شخصی است احتمالا از [[نسل]] [[جعفر طیار]]<ref>ر. ک: [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۵۰۸.</ref>، او علیه [[حکومت]] [[سوریه]] [[قیام]] می‌کند و مدت کوتاهی قبل از [[سفیانی]] بسر می‌برد. در روایتی [[امام سجاد]] {{ع}} می‌فرماید: «پیش از آمدن او ([[سفیانی]])، مردی بنام عوف بن سلمی از جزیره<ref>اعراب، بلاد بین النهرین علیا را جزیره می‌نامند؛ زیرا آب‌های دجله و فرات علیا جلگه‌های آنجا را در بر می‌گرفت. این سرزمین به سه قسمت تقسیم می‌گردید و هر قسمت را دیار می‌گفتند و عبارت بوده از: دیار بکر و دیار ربیعه و دیار مضر؛ بنام سه قبیله: ربیعه و مضر و بکر که در زمان‌های قبل از اسلام به فرمان سلاطین ساسانی به آنجا کوچ نموده و مسکن هر قبیله بنام آن قبیله موسوم شده بود. موصل، در ساحل دجله بزرگ‌ترین شهر دیار ربیعه بود و رقه در ساحل فرات، مرکز دیار مضر و امد در ساحل دجله علیا، بزرگ‌ترین شهر دیار بکر و دیار بکر شمالی‌ترین این سه دیار بود (لسترینج، گای، البلدان الخلافة الشرقیة، ص۱۲۴، ذیل واژه جزیره). </ref> [[خروج]] می‌کند، او در [[تکریت]] سکونت دارد و در [[مسجد دمشق]] کشته می‌شود. آنگاه [[شعیب بن صالح]] از [[سمرقند]] [[خروج]] می‌کند و سپس [[سفیانی]] [[ملعون]] از بیابان یابس می‌‌آید. [[سفیانی]] از [[اولاد]] عتبة بن [[ابی سفیان]] است، وقتی او [[خروج]] می‌کند، [[مهدی]] پنهان است و بعد از آن، [[قیام]] می‌کند»<ref>{{متن حدیث|یَکُونُ قَبْلَ خُرُوجِهِ خُرُوجُ رَجُلٍ یُقَالُ لَهُ عَوْفٌ السُّلَمِیُّ بِأَرْضِ الْجَزِیرَةِ وَ یَکُونُ مَأْوَاهُ تِکْرِیتٌ وَ قَتْلُهُ بِمَسْجِدِ دِمَشْقَ ثُمَّ یَکُونُ خُرُوجُ شُعَیْبِ بْنِ صَالِحٍ مِنْ سَمَرْقَنْدَ ثُمَّ یَخْرُجُ السُّفْیَانِیُّ الْمَلْعُونُ مِنَ الْوَادِی الْیَابِسِ وَ هُوَ مِنْ وُلْدِ عُتْبَةَ بْنِ أَبِی سُفْیَانَ فَإِذَا ظَهَرَ السُّفْیَانِیُّ اخْتَفَی الْمَهْدِیُّ ثُمَّ یَخْرُجُ بَعْدَ ذَلِکَ}}؛ طوسی، محمد بن حسن، الغیبة، ص۴۴۳.</ref>.<ref>ر. ک: [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۵۰۸؛ [[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[بررسی و تحلیل نقش ایرانیان در تحولات فرجام جامعه بشریت با تاکید بر مسأله ظهور و قیام (مقاله)|بررسی و تحلیل نقش ایرانیان در تحولات فرجام جامعه بشریت با تاکید بر مسأله ظهور و قیام]]، ص ۸۴-۸۵.</ref> جزیره که مرکز جنبش و [[قیام]] اوست نام منطقه‌ای است در مرز [[عراق]] و [[سوریه]] و هرگاه لفظ جزیره بدون اضافه ذکر شود همین معنا از آن استفاده می‌شود. البته این جزیره به نام جزیره [[ربیعه]] و جزیره دیار بکر نیز نامیده می‌شود. او [[بصره]] را با [[خاک]] یکسان می‌کند، از [[عراق]] عبور کرده، وارد [[دمشق]] می‌شود و در [[مسجد]] [[شام]] به [[قتل]] می‌رسد.<ref>ر. ک: [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۵۰۸؛ [[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[بررسی و تحلیل نقش ایرانیان در تحولات فرجام جامعه بشریت با تاکید بر مسأله ظهور و قیام (مقاله)|بررسی و تحلیل نقش ایرانیان در تحولات فرجام جامعه بشریت با تاکید بر مسأله ظهور و قیام]]، ص ۸۴-۸۵.</ref> | ||
===منبع [[قیام]] عوف سلمی و [[ضعف]] آن=== | === منبع [[قیام]] عوف سلمی و [[ضعف]] آن === | ||
*مصدر اولیه و تنها ناقل این راویت کتاب [[غیبت]] [[شیخ طوسی]] است. نویسندگان بعدیِ این [[روایت]] مانند راوندی<ref>ر.ک: راوندی، سعید بن هبه الله، الخرائج و الجرائح، ج۳، ص ۱۱۵۵.</ref> و [[نیلی]] نجفی<ref>ر.ک: نیلی نجفی، علی بن عبدالکریم، منتخب الانوار المضیئه، ص۳۱.</ref> | * مصدر اولیه و تنها ناقل این راویت کتاب [[غیبت]] [[شیخ طوسی]] است. نویسندگان بعدیِ این [[روایت]] مانند راوندی<ref>ر. ک: راوندی، سعید بن هبه الله، الخرائج و الجرائح، ج۳، ص ۱۱۵۵.</ref> و [[نیلی]] نجفی<ref>ر. ک: نیلی نجفی، علی بن عبدالکریم، منتخب الانوار المضیئه، ص۳۱.</ref> نیز از ایشان [[نقل]] کرده‌اند. [[شیخ طوسی]] این [[روایت]] را از حذلم بن [[بشیر]] که از [[یاران امام]] [[سجاد]] {{ع}} است، ذکر کرده<ref>شرح حالی با این عنوان در کتب رجالی یافت نشد.</ref>؛ اما واسطه‌های میان [[شیخ طوسی]] تا این [[راوی]] مشخص نیست. از طرف دیگر مشابه این [[روایت]] در دیگر منابع ما وجود ندارد<ref>ر. ک: [[محمد شهبازیان|شهبازیان، محمد]]، [[نعمت‌الله صفری فروشانی|صفری فروشانی، نعمت‌الله]]؛ [[بررسی کتاب نور الانوار علی اصغر بروجردی در حوزه مهدویت (مقاله)|بررسی کتاب نور الانوار علی اصغر بروجردی در حوزه مهدویت]]، ص۱۲۰-۱۲۱.</ref>. | ||
*بنابراین به [[دلیل]] ضعیف بودن [[سند روایت]] و نبود قرائنی دال بر صحت آن نمی‌توان به این [[روایت]] استناد کرده و [[قیام]] عوف سلمی را از [[نشانه‌های ظهور]] دانست. | * بنابراین به [[دلیل]] ضعیف بودن [[سند روایت]] و نبود قرائنی دال بر صحت آن نمی‌توان به این [[روایت]] استناد کرده و [[قیام]] عوف سلمی را از [[نشانه‌های ظهور]] دانست. | ||
===عوف سلمی نشانه‌ای برای [[قیام امام زمان]] نه [[ظهور]]=== | === عوف سلمی نشانه‌ای برای [[قیام امام زمان]] نه [[ظهور]] === | ||
*علاوه بر اینکه براساس همین تک [[روایت]] هم [[قیام]] عوف سلمی از نشانه‌های [[قیام امام زمان]]{{ع}} است نه از [[نشانه‌های ظهور]] زیرا از متن و محتوای [[روایت]]، برداشت می‌شود قبل از [[قیام امام زمان]] {{ع}} نه [[ظهور]] [[حضرت]]، سه نوع حرکت [[اجتماعی]] با سه نوع نگرش به وقوع می‌پیوندد: حرکتی که از جزیره با [[فرماندهی]] عوف سلمی آغاز می‌شود و در [[دمشق]] خاتمه می‌یابد و حرکتی که از [[سمرقند]] ([[خراسان]]) با [[فرماندهی]] [[شعیب بن صالح]] شروع می‌شود و سوم، حرکتی که از منطقه [[شامات]] به سرکردگی [[سفیانی]] خواهد بود که یکی از اهداف این حرکت، یافتن [[امام زمان]] {{ع}} و [[مبارزه]] با اوست. گزینه‌ای که در متن این [[روایت]]، قرینۀ بر مقصود است، گزینه‌های {{متن حدیث|اخْتَفَی الْمَهْدِیُّ}} و {{متن حدیث|أَخَذَ فِی الْمَهْدِیِّ}} است؛ زیرا مخفی شدن [[حضرت مهدی]] {{ع}} و اینکه [[سفیانی]] به دنبال یافتن اوست، همگی دلالت بر این دارد که [[امام زمان]]{{ع}} [[ظهور]] کرده است. پس صحیح این است که بگوئیم این سه نوع حرکت، در واقع، نشانۀ [[قیام امام زمان]] {{ع}} هستند، نه نشانۀ [[ظهور]]؛ زیرا [[بعد از ظهور]]، [[قیام امام زمان]] {{ع}} آغاز می‌شود که جهت رخدادش [[نیاز]] به [[علائم]] و نشانه دارد که [[امام سجاد]] {{ع}} در این [[روایت]] این سه نشانه را بر می‌شمارد و برخی به عنوان [[دوستان]] و [[یاران امام زمان]] {{ع}} به دنبال مساعدت و [[همراهی]] ایشان خواهند بود و آنها [[سپاهیان]] [[شعیب بن صالح]] هستند و برخی به عنوان [[دشمنان]] و [[مخالفان]] [[حضرت]] به دنبال [[مبارزه]] و دستگیری او می‌باشند که آنها [[سفیانی]] و [[سپاهیان]] ایشان هستند<ref>ر.ک: [[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[بررسی و تحلیل نقش ایرانیان در تحولات فرجام جامعه بشریت با تاکید بر مسأله ظهور و قیام (مقاله)|بررسی و تحلیل نقش ایرانیان در تحولات فرجام جامعه بشریت با تاکید بر مسأله ظهور و قیام]]، ص ۸۴-۸۵.</ref>. | * علاوه بر اینکه براساس همین تک [[روایت]] هم [[قیام]] عوف سلمی از نشانه‌های [[قیام امام زمان]] {{ع}} است نه از [[نشانه‌های ظهور]] زیرا از متن و محتوای [[روایت]]، برداشت می‌شود قبل از [[قیام امام زمان]] {{ع}} نه [[ظهور]] [[حضرت]]، سه نوع حرکت [[اجتماعی]] با سه نوع نگرش به وقوع می‌پیوندد: حرکتی که از جزیره با [[فرماندهی]] عوف سلمی آغاز می‌شود و در [[دمشق]] خاتمه می‌یابد و حرکتی که از [[سمرقند]] ([[خراسان]]) با [[فرماندهی]] [[شعیب بن صالح]] شروع می‌شود و سوم، حرکتی که از منطقه [[شامات]] به سرکردگی [[سفیانی]] خواهد بود که یکی از اهداف این حرکت، یافتن [[امام زمان]] {{ع}} و [[مبارزه]] با اوست. گزینه‌ای که در متن این [[روایت]]، قرینۀ بر مقصود است، گزینه‌های {{متن حدیث|اخْتَفَی الْمَهْدِیُّ}} و {{متن حدیث|أَخَذَ فِی الْمَهْدِیِّ}} است؛ زیرا مخفی شدن [[حضرت مهدی]] {{ع}} و اینکه [[سفیانی]] به دنبال یافتن اوست، همگی دلالت بر این دارد که [[امام زمان]] {{ع}} [[ظهور]] کرده است. پس صحیح این است که بگوئیم این سه نوع حرکت، در واقع، نشانۀ [[قیام امام زمان]] {{ع}} هستند، نه نشانۀ [[ظهور]]؛ زیرا [[بعد از ظهور]]، [[قیام امام زمان]] {{ع}} آغاز می‌شود که جهت رخدادش [[نیاز]] به [[علائم]] و نشانه دارد که [[امام سجاد]] {{ع}} در این [[روایت]] این سه نشانه را بر می‌شمارد و برخی به عنوان [[دوستان]] و [[یاران امام زمان]] {{ع}} به دنبال مساعدت و [[همراهی]] ایشان خواهند بود و آنها [[سپاهیان]] [[شعیب بن صالح]] هستند و برخی به عنوان [[دشمنان]] و [[مخالفان]] [[حضرت]] به دنبال [[مبارزه]] و دستگیری او می‌باشند که آنها [[سفیانی]] و [[سپاهیان]] ایشان هستند<ref>ر. ک: [[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[بررسی و تحلیل نقش ایرانیان در تحولات فرجام جامعه بشریت با تاکید بر مسأله ظهور و قیام (مقاله)|بررسی و تحلیل نقش ایرانیان در تحولات فرجام جامعه بشریت با تاکید بر مسأله ظهور و قیام]]، ص ۸۴-۸۵.</ref>. | ||
==پرسش مستقیم== | == پرسش مستقیم == | ||
* [[آیا قیام عوف سلمی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)]] | * [[آیا قیام عوف سلمی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)]] | ||
* [[عوف سلمی که قیامش از نشانه‌های غیرحتمی ظهور است کیست؟ (پرسش)]] | * [[عوف سلمی که قیامش از نشانه‌های غیرحتمی ظهور است کیست؟ (پرسش)]] | ||
نسخهٔ ۲۵ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۵۵
این مدخل زیرشاخهٔ بحث امام مهدی است. امام مهدی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: امام مهدی در قرآن - امام مهدی در حدیث - امام مهدی در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبطمقدمه
- در مورد عوف سلمی تنها یک روایت وارد شده است که، حذلم بن بشیر از امام زین العابدین (ع) نقل کرده: به علی بن الحسین (ع) عرض کردم، کیفیت خروج حضرت مهدی (ع) را برایم توصیف نموده و دلائل و نشانه‌های ظهورش را به من بشناسان، حضرت فرمود: «قبل از ظهور او مردی به نام عوف سلمی در سرزمین جزیره خروج می‌نماید که جایگاه او تکریت و محل قتل وی مسجد دمشق است و بعد از آن شعیب بن صالح از سمرقند خروج می‌کند و آنگاه سفیانی ملعون که از ذریه عتبه پسر ابوسفیان است از منطقه وادی یابس (بیابان خشک) خروج می‌نماید که در هنگام خروج او حضرت مهدی (ع) مخفی است و پس از آن خروج می‌نماید»[۱].[۲]
- پیرامون این شخص روایت دیگری وجود ندارد منتها در همین روایت هم آمده که شعیب بن صالح اهل سمرقند است و حال آنکه در روایات معروف وارد شده او اهل شهر ری است مگر اینکه بگوئیم وی اصالةً اهل سمرقند است.[۳]
- عوف سلمی که احتمالا از نسل جعفر طیار باشد،[۴] علیه حکومت سوریه قیام می‌کند نه عراق و مدت کوتاهی قبل از سفیانی بسر می‌برد. اما جزیره که مرکز جنبش و قیام اوست نام منطقه‌ای است در مرز عراق و سوریه و هرگاه لفظ جزیره بدون اضافه ذکر شود همین معنا از آن استفاده می‌شود. البته این جزیره به نام جزیره ربیعه و جزیره دیار بکر نیز نامیده می‌شود.[۵]
- معنای جملۀ (و جایگاه وی تکریت است) این است که جایگاه او قبل از قیام و حرکتش و همچنین بعد از شکست او و فرارش شهر تکریت خواهد بود که امروزه یکی از شهرهای معروف عراق است و آنچه که این مطلب را تأیید می‌کند این است که تکریت نزدیک منطقه حرکت او یعنی جزیره واقع شده است.[۶]
- روایت فوق اشاره به این معنا دارد که عوف سلمی در مسجد دمشق کشته می‌شود یعنی در آنجا به وسیلۀ ترور به قتل می‌رسد و یا اینکه در آن محل دستگیر و کشته می‌شود، بنابراین قضیۀ خروج او از جمله حوادث و پیشامدهای سرزمین شام است که با حوادث عراق نیز بی‌ارتباط نیست.[۷]
- ظاهر این است که خرابی بصره به دست او انجام می گیرد و از طرف جنوب وارد بصره می‌شود، گروهی از عرب‌ها و گروهی از زنجیها را همراه می‌برد و بصره را خراب می‌کند. این خرابی بصره غیر از خرابی است که در قرن سوّم هجری توسّط صاحب زنج انجام گرفته است.[۸]
عوف سلمی و قیام او در روایت
- عوف سلمی شخصی است احتمالا از نسل جعفر طیار[۹]، او علیه حکومت سوریه قیام می‌کند و مدت کوتاهی قبل از سفیانی بسر می‌برد. در روایتی امام سجاد (ع) می‌فرماید: «پیش از آمدن او (سفیانی)، مردی بنام عوف بن سلمی از جزیره[۱۰] خروج می‌کند، او در تکریت سکونت دارد و در مسجد دمشق کشته می‌شود. آنگاه شعیب بن صالح از سمرقند خروج می‌کند و سپس سفیانی ملعون از بیابان یابس می‌‌آید. سفیانی از اولاد عتبة بن ابی سفیان است، وقتی او خروج می‌کند، مهدی پنهان است و بعد از آن، قیام می‌کند»[۱۱].[۱۲] جزیره که مرکز جنبش و قیام اوست نام منطقه‌ای است در مرز عراق و سوریه و هرگاه لفظ جزیره بدون اضافه ذکر شود همین معنا از آن استفاده می‌شود. البته این جزیره به نام جزیره ربیعه و جزیره دیار بکر نیز نامیده می‌شود. او بصره را با خاک یکسان می‌کند، از عراق عبور کرده، وارد دمشق می‌شود و در مسجد شام به قتل می‌رسد.[۱۳]
منبع قیام عوف سلمی و ضعف آن
- مصدر اولیه و تنها ناقل این راویت کتاب غیبت شیخ طوسی است. نویسندگان بعدیِ این روایت مانند راوندی[۱۴] و نیلی نجفی[۱۵] نیز از ایشان نقل کرده‌اند. شیخ طوسی این روایت را از حذلم بن بشیر که از یاران امام سجاد (ع) است، ذکر کرده[۱۶]؛ اما واسطه‌های میان شیخ طوسی تا این راوی مشخص نیست. از طرف دیگر مشابه این روایت در دیگر منابع ما وجود ندارد[۱۷].
- بنابراین به دلیل ضعیف بودن سند روایت و نبود قرائنی دال بر صحت آن نمی‌توان به این روایت استناد کرده و قیام عوف سلمی را از نشانه‌های ظهور دانست.
عوف سلمی نشانه‌ای برای قیام امام زمان نه ظهور
- علاوه بر اینکه براساس همین تک روایت هم قیام عوف سلمی از نشانه‌های قیام امام زمان (ع) است نه از نشانه‌های ظهور زیرا از متن و محتوای روایت، برداشت می‌شود قبل از قیام امام زمان (ع) نه ظهور حضرت، سه نوع حرکت اجتماعی با سه نوع نگرش به وقوع می‌پیوندد: حرکتی که از جزیره با فرماندهی عوف سلمی آغاز می‌شود و در دمشق خاتمه می‌یابد و حرکتی که از سمرقند (خراسان) با فرماندهی شعیب بن صالح شروع می‌شود و سوم، حرکتی که از منطقه شامات به سرکردگی سفیانی خواهد بود که یکی از اهداف این حرکت، یافتن امام زمان (ع) و مبارزه با اوست. گزینه‌ای که در متن این روایت، قرینۀ بر مقصود است، گزینه‌های «اخْتَفَی الْمَهْدِیُّ» و «أَخَذَ فِی الْمَهْدِیِّ» است؛ زیرا مخفی شدن حضرت مهدی (ع) و اینکه سفیانی به دنبال یافتن اوست، همگی دلالت بر این دارد که امام زمان (ع) ظهور کرده است. پس صحیح این است که بگوئیم این سه نوع حرکت، در واقع، نشانۀ قیام امام زمان (ع) هستند، نه نشانۀ ظهور؛ زیرا بعد از ظهور، قیام امام زمان (ع) آغاز می‌شود که جهت رخدادش نیاز به علائم و نشانه دارد که امام سجاد (ع) در این روایت این سه نشانه را بر می‌شمارد و برخی به عنوان دوستان و یاران امام زمان (ع) به دنبال مساعدت و همراهی ایشان خواهند بود و آنها سپاهیان شعیب بن صالح هستند و برخی به عنوان دشمنان و مخالفان حضرت به دنبال مبارزه و دستگیری او می‌باشند که آنها سفیانی و سپاهیان ایشان هستند[۱۸].
پرسش مستقیم
- آیا قیام عوف سلمی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- عوف سلمی که قیامش از نشانه‌های غیرحتمی ظهور است کیست؟ (پرسش)
- ابزار جنگی لشکر امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی با شمشیر قیام خواهد کرد؟ (پرسش)
- آیا شمشیر ذوالفقار نزد امام مهدی است؟ (پرسش)
- با وجود پیشرفت علم و با وجود سلاح‌های مدرن آیا جنگ امام مهدی با شمشیر خواهد بود؟ (پرسش)
- امام مهدی بعد از ظهور چه نوع سلاحی دارند؟ (پرسش)
- با توجه به سلاح‌های پیشرفته دشمنان امام مهدی چگونه با آنها مقابله کرده سرنوشت جهان و بشریت را تغییر می‌دهد؟ (پرسش)
- در زمان قیام سلاح و مرکب امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- با توجه به کثرت سلاح‌های پیشرفته و قدرت نظامی دشمنان امام مهدی ایشان چگونه بر آنها غلبه می‌کند؟ (پرسش)
- چرا حضرت مهدی با شمشیر قیام می‌کند؟ (پرسش)
- آیا قیام مهدی مسلحانه است؟ و منظور از قیام با شمشیر چیست؟ (پرسش)
منابع
پانویس
- ↑ «رَوَى حَذْلَمُ بْنُ بَشِيرٍ قَالَ قُلْتُ لِعَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ صِفْ لِي خُرُوجَ الْمَهْدِيِّ وَ عَرِّفْنِي دَلَائِلَهُ وَ عَلَامَاتِهِ فَقَالَ يَكُونُ قَبْلَ خُرُوجِهِ خُرُوجُ رَجُلٍ يُقَالُ لَهُ عَوْفٌ السُّلَمِيُّ بِأَرْضِ الْجَزِيرَةِ وَ يَكُونُ مَأْوَاهُ تَكْرِيتَ وَ قَتْلُهُ بِمَسْجِدِ دِمَشْقَ ثُمَّ يَكُونُ خُرُوجُ شُعَيْبِ بْنِ صَالِحٍ مِنْ سَمَرْقَنْدَ ثُمَّ يَخْرُجُ السُّفْيَانِيُّ الْمَلْعُونُ مِنَ الْوَادِي الْيَابِس وَ هُوَ مِنْ وُلْدِ عُتْبَةَ بْنِ أَبِي سُفْيَانَ فَإِذَا ظَهَرَ السُّفْيَانِيُّ اخْتَفَى الْمَهْدِيُّ ثُمَّ يَخْرُجُ بَعْدَ ذَلِكَ»؛ غیبت شیخ طوسی صفحه ۲۷۰، بحار الانوار جلد ۵۲صفحه ۲۱۳.
- ↑ ر. ک. کورانی، علی، عصر ظهور، ص ۱۹۱ ـ ۱۹۲؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ج ۲، ص ۱۰۱۴؛ سلیمان، کامل، روزگار رهایی، ج ۲، ص ۱۰۱۳
- ↑ ر. ک. کورانی، علی، عصر ظهور، ص ۱۹۱ ـ ۱۹۲
- ↑ ر. ک. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ج ۲، ص ۱۰۱۴
- ↑ ر. ک. کورانی، علی، عصر ظهور، ص ۱۹۱ ـ ۱۹۲
- ↑ ر. ک. کورانی، علی، عصر ظهور، ص ۱۹۱ ـ ۱۹۲
- ↑ ر. ک. کورانی، علی، عصر ظهور، ص ۱۹۱ ـ ۱۹۲
- ↑ ر. ک. سلیمان، کامل، روزگار رهایی، ج ۲، ص ۱۰۱۳؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ج ۲، ص ۱۰۱۴
- ↑ ر. ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۰۸.
- ↑ اعراب، بلاد بین النهرین علیا را جزیره می‌نامند؛ زیرا آب‌های دجله و فرات علیا جلگه‌های آنجا را در بر می‌گرفت. این سرزمین به سه قسمت تقسیم می‌گردید و هر قسمت را دیار می‌گفتند و عبارت بوده از: دیار بکر و دیار ربیعه و دیار مضر؛ بنام سه قبیله: ربیعه و مضر و بکر که در زمان‌های قبل از اسلام به فرمان سلاطین ساسانی به آنجا کوچ نموده و مسکن هر قبیله بنام آن قبیله موسوم شده بود. موصل، در ساحل دجله بزرگ‌ترین شهر دیار ربیعه بود و رقه در ساحل فرات، مرکز دیار مضر و امد در ساحل دجله علیا، بزرگ‌ترین شهر دیار بکر و دیار بکر شمالی‌ترین این سه دیار بود (لسترینج، گای، البلدان الخلافة الشرقیة، ص۱۲۴، ذیل واژه جزیره).
- ↑ «یَکُونُ قَبْلَ خُرُوجِهِ خُرُوجُ رَجُلٍ یُقَالُ لَهُ عَوْفٌ السُّلَمِیُّ بِأَرْضِ الْجَزِیرَةِ وَ یَکُونُ مَأْوَاهُ تِکْرِیتٌ وَ قَتْلُهُ بِمَسْجِدِ دِمَشْقَ ثُمَّ یَکُونُ خُرُوجُ شُعَیْبِ بْنِ صَالِحٍ مِنْ سَمَرْقَنْدَ ثُمَّ یَخْرُجُ السُّفْیَانِیُّ الْمَلْعُونُ مِنَ الْوَادِی الْیَابِسِ وَ هُوَ مِنْ وُلْدِ عُتْبَةَ بْنِ أَبِی سُفْیَانَ فَإِذَا ظَهَرَ السُّفْیَانِیُّ اخْتَفَی الْمَهْدِیُّ ثُمَّ یَخْرُجُ بَعْدَ ذَلِکَ»؛ طوسی، محمد بن حسن، الغیبة، ص۴۴۳.
- ↑ ر. ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۰۸؛ الهی‌نژاد، حسین، بررسی و تحلیل نقش ایرانیان در تحولات فرجام جامعه بشریت با تاکید بر مسأله ظهور و قیام، ص ۸۴-۸۵.
- ↑ ر. ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۰۸؛ الهی‌نژاد، حسین، بررسی و تحلیل نقش ایرانیان در تحولات فرجام جامعه بشریت با تاکید بر مسأله ظهور و قیام، ص ۸۴-۸۵.
- ↑ ر. ک: راوندی، سعید بن هبه الله، الخرائج و الجرائح، ج۳، ص ۱۱۵۵.
- ↑ ر. ک: نیلی نجفی، علی بن عبدالکریم، منتخب الانوار المضیئه، ص۳۱.
- ↑ شرح حالی با این عنوان در کتب رجالی یافت نشد.
- ↑ ر. ک: شهبازیان، محمد، صفری فروشانی، نعمت‌الله؛ بررسی کتاب نور الانوار علی اصغر بروجردی در حوزه مهدویت، ص۱۲۰-۱۲۱.
- ↑ ر. ک: الهی‌نژاد، حسین، بررسی و تحلیل نقش ایرانیان در تحولات فرجام جامعه بشریت با تاکید بر مسأله ظهور و قیام، ص ۸۴-۸۵.