نادانی در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداری
خط ۶: خط ۶:
}}
}}


==[[نکوهش]] [[جهل]]==
== [[نکوهش]] [[جهل]] ==
* [[جهل]] رذیله‌ای کشنده است که [[انسان]] را از [[مقام]] [[انسانیت]] ساقط و به جرگه حیوانات داخل می‌کند؛ از این رو [[پیشوایان دینی]] از [[جهل]] به [[خدا]] [[پناه]] میبردند. جناب [[ام سلمه]] از [[رسول خدا]]{{صل}} دعایی [[نقل]] کرده که آن [[حضرت]] هنگام بیرون رفتن از منزل می‌خواند و به این صورت از [[نادانی]] به [[خدا]] [[پناه]] می‌برد: "به تو [[پناه]] می‌برم از اینکه [[نادانی]] کنم یا با من [[نادانی]] شود"<ref>{{متن حدیث|أَعُوذُ بِكَ مِنْ أَنْ... أَجْهَلَ أَوْ يُجْهَلَ عَلَيَّ}}؛ احمد بن حنبل، مسند، ج۴، ص۳۱۸؛ این عبارت به طور مکرر در دعاهای ائمه{{عم}} وارد و در منابع شیعی نقل شده است. از جمله: محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۵۹۲؛ علی بن حسین صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۳۳۷؛ محمد بن حسن طوسی، مصباح المتهجد، ص۲۷۷؛ الدروع الواقیه، ص۱۴۴ و ص۲۳۲؛ ابراهیم کفعمی، مصباح، ص۱۲۵ و ص۲۹۹؛ شهید ثانی، منیة المرید، ص۲۰۵ و ص۲۱۰.</ref>.
* [[جهل]] رذیله‌ای کشنده است که [[انسان]] را از [[مقام]] [[انسانیت]] ساقط و به جرگه حیوانات داخل می‌کند؛ از این رو [[پیشوایان دینی]] از [[جهل]] به [[خدا]] [[پناه]] میبردند. جناب [[ام سلمه]] از [[رسول خدا]] {{صل}} دعایی [[نقل]] کرده که آن [[حضرت]] هنگام بیرون رفتن از منزل می‌خواند و به این صورت از [[نادانی]] به [[خدا]] [[پناه]] می‌برد: "به تو [[پناه]] می‌برم از اینکه [[نادانی]] کنم یا با من [[نادانی]] شود"<ref>{{متن حدیث|أَعُوذُ بِكَ مِنْ أَنْ... أَجْهَلَ أَوْ يُجْهَلَ عَلَيَّ}}؛ احمد بن حنبل، مسند، ج۴، ص۳۱۸؛ این عبارت به طور مکرر در دعاهای ائمه {{عم}} وارد و در منابع شیعی نقل شده است. از جمله: محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۵۹۲؛ علی بن حسین صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۳۳۷؛ محمد بن حسن طوسی، مصباح المتهجد، ص۲۷۷؛ الدروع الواقیه، ص۱۴۴ و ص۲۳۲؛ ابراهیم کفعمی، مصباح، ص۱۲۵ و ص۲۹۹؛ شهید ثانی، منیة المرید، ص۲۰۵ و ص۲۱۰.</ref>.
* [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} نیز در ضمن دعایی که در [[صفین]] خوانده، عرض می‌کند: "از [[نادانی]] به تو [[پناه]] می‌برم"<ref>{{متن حدیث|أَعُوذُ بِكَ مِنَ اَلْجَهْلِ}}؛ محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج۱، ص۲۴۰.</ref>.
* [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} نیز در ضمن دعایی که در [[صفین]] خوانده، عرض می‌کند: "از [[نادانی]] به تو [[پناه]] می‌برم"<ref>{{متن حدیث|أَعُوذُ بِكَ مِنَ اَلْجَهْلِ}}؛ محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج۱، ص۲۴۰.</ref>.
*و در دعای [[امام صادق]]{{ع}} آمده است: "به تو [[پناه]] می‌برم از اینکه [[علم]] را با [[جهل]] مبادله کنم"<ref>{{متن حدیث|أَعُوذُ بِكَ أَنْ أَشْتَرِيَ اَلْجَهْلَ بِالْعِلْمِ}}؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۵۹۲.</ref>.
* و در دعای [[امام صادق]] {{ع}} آمده است: "به تو [[پناه]] می‌برم از اینکه [[علم]] را با [[جهل]] مبادله کنم"<ref>{{متن حدیث|أَعُوذُ بِكَ أَنْ أَشْتَرِيَ اَلْجَهْلَ بِالْعِلْمِ}}؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۵۹۲.</ref>.
*علاوه بر این، از حضور آن در محیط نفس پوزش می‌طلبیدند و به عنوان یک [[گناه]] از آن [[استغفار]] می‌کردند.
* علاوه بر این، از حضور آن در محیط نفس پوزش می‌طلبیدند و به عنوان یک [[گناه]] از آن [[استغفار]] می‌کردند.
* [[امام سجاد]]{{ع}} از [[نادانی]] به درگاه الاهی پوزش آورده، عرض می‌کند: "الاهی من به خاطر نادانی‌ام از تو پوزش می‌خواهم و می‌خواهم که کارهای بد مرا ببخشی"<ref>{{متن حدیث|اَللَّهُمَّ إِنِّي أَعْتَذِرُ إِلَيْكَ مِنْ جَهْلِي، وَ أَسْتَوْهِبُكَ سُوءَ فِعْلِي}}؛ صحیفه سجادیه، ص۱۵۵، فی ذکر التوبة و طلب‌ها.</ref>.
* [[امام سجاد]] {{ع}} از [[نادانی]] به درگاه الاهی پوزش آورده، عرض می‌کند: "الاهی من به خاطر نادانی‌ام از تو پوزش می‌خواهم و می‌خواهم که کارهای بد مرا ببخشی"<ref>{{متن حدیث|اَللَّهُمَّ إِنِّي أَعْتَذِرُ إِلَيْكَ مِنْ جَهْلِي، وَ أَسْتَوْهِبُكَ سُوءَ فِعْلِي}}؛ صحیفه سجادیه، ص۱۵۵، فی ذکر التوبة و طلب‌ها.</ref>.
*و [[رسول خدا]]{{صل}} [[جهل]] را در ردیف سایر [[گناهان]] قرار داده، در مورد آن عرض می‌کند: "الاهی بر من ببخش خطاها و نادانی‌ام را و زیاده‌روی‌هایی که در امور خود کرده‌ام"<ref>{{متن حدیث|اَللَّهُمَّ اِغْفِرْ لِي خَطِيئَتِي وَ جَهْلِي وَ إِسْرَافِي فِي أَمْرِي}}محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج۹۲، ص۳۹۴.</ref>.
* و [[رسول خدا]] {{صل}} [[جهل]] را در ردیف سایر [[گناهان]] قرار داده، در مورد آن عرض می‌کند: "الاهی بر من ببخش خطاها و نادانی‌ام را و زیاده‌روی‌هایی که در امور خود کرده‌ام"<ref>{{متن حدیث|اَللَّهُمَّ اِغْفِرْ لِي خَطِيئَتِي وَ جَهْلِي وَ إِسْرَافِي فِي أَمْرِي}}محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج۹۲، ص۳۹۴.</ref>.
*نتیجه آنکه [[جهل]] اگر به خاطر [[قصور]] و [[سستی]] [[انسان]] باشد، هم [[رذیله]] و هم [[گناه]] است.
* نتیجه آنکه [[جهل]] اگر به خاطر [[قصور]] و [[سستی]] [[انسان]] باشد، هم [[رذیله]] و هم [[گناه]] است.
* [[جهل]] از منظر [[معصومان]]{{ع}}، مصداق همه [[کاستی‌ها]] و [[نماینده]] هر [[نقص]] و [[ناداری]] است. [[جهل]] بدترین و بزرگ‌ترین [[مصیبت]] است.
* [[جهل]] از منظر [[معصومان]] {{ع}}، مصداق همه [[کاستی‌ها]] و [[نماینده]] هر [[نقص]] و [[ناداری]] است. [[جهل]] بدترین و بزرگ‌ترین [[مصیبت]] است.
* [[علی]]{{ع}} می‌فرماید: "بدترین [[مصیبت‌ها]] [[جهل]] است"<ref>{{متن حدیث|شَرُّ اَلْمَصَائِبِ اَلْجَهْلُ}}؛ علی بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم والمواعظ، ص۲۹۳.</ref>.
* [[علی]] {{ع}} می‌فرماید: "بدترین [[مصیبت‌ها]] [[جهل]] است"<ref>{{متن حدیث|شَرُّ اَلْمَصَائِبِ اَلْجَهْلُ}}؛ علی بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم والمواعظ، ص۲۹۳.</ref>.
*و [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرماید: "هیچ مصیبتی بزرگ‌تر از [[جهل]] نیست"<ref>{{متن حدیث|لاَ مُصِيبَةَ أَعْظَمُ مِنَ اَلْجَهْلِ}}؛ محمد بن نعمان مفید، الاختصاص، ص۲۴۶. </ref>.
* و [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرماید: "هیچ مصیبتی بزرگ‌تر از [[جهل]] نیست"<ref>{{متن حدیث|لاَ مُصِيبَةَ أَعْظَمُ مِنَ اَلْجَهْلِ}}؛ محمد بن نعمان مفید، الاختصاص، ص۲۴۶. </ref>.
* [[فقر حقیقی]] است در [[جهل]] متجلی می‌شود. [[رسول اکرم]]{{صل}} می‌فرماید: "هیچ فقری سخت‌تر از [[جهل]] نیست"<ref>{{متن حدیث|اَ فَقْرَ أَشَدُّ مِنَ اَلْجَهْلِ}}؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۱، ص۲۵.</ref>.
* [[فقر حقیقی]] است در [[جهل]] متجلی می‌شود. [[رسول اکرم]] {{صل}} می‌فرماید: "هیچ فقری سخت‌تر از [[جهل]] نیست"<ref>{{متن حدیث|اَ فَقْرَ أَشَدُّ مِنَ اَلْجَهْلِ}}؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۱، ص۲۵.</ref>.
*و [[علی]]{{ع}} می‌فرماید: "هیچ ثروتی چون [[عقل]] و هیچ فقری چون [[جهل]] نیست"<ref>{{متن حدیث|لاَ غِنَى كَالْعَقْلِ وَ لاَ فَقْرَ كَالْجَهْلِ}}؛ محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۱، ص۹۴.</ref>.
* و [[علی]] {{ع}} می‌فرماید: "هیچ ثروتی چون [[عقل]] و هیچ فقری چون [[جهل]] نیست"<ref>{{متن حدیث|لاَ غِنَى كَالْعَقْلِ وَ لاَ فَقْرَ كَالْجَهْلِ}}؛ محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۱، ص۹۴.</ref>.
*بنابراین [[دشمن]] [[انسان]] که این همه [[کاستی]] را باعث می‌شود، بلکه خود عین [[کاستی]] است، همان [[جهل]] است. [[رسول خدا]]{{صل}} می‌فرماید: "[[دوست]] هر [[انسانی]] [[عقل]] او، [[دشمن]] هرکس [[جهل]] اوست"<ref>{{متن حدیث|صَدِيقُ كُلِّ اِمْرِئٍ عَقْلُهُ وَ عَدُوُّهُ جَهْلُهُ}}؛ احمد بن محمد بن خالد برقی، المحاسن، ج۱، ص۱۹۴.</ref>.
* بنابراین [[دشمن]] [[انسان]] که این همه [[کاستی]] را باعث می‌شود، بلکه خود عین [[کاستی]] است، همان [[جهل]] است. [[رسول خدا]] {{صل}} می‌فرماید: "[[دوست]] هر [[انسانی]] [[عقل]] او، [[دشمن]] هرکس [[جهل]] اوست"<ref>{{متن حدیث|صَدِيقُ كُلِّ اِمْرِئٍ عَقْلُهُ وَ عَدُوُّهُ جَهْلُهُ}}؛ احمد بن محمد بن خالد برقی، المحاسن، ج۱، ص۱۹۴.</ref>.
*و هموست که پیوسته به او زیان می‌رساند.
* و هموست که پیوسته به او زیان می‌رساند.
*و می‌فرماید: "هرکس از فهمش سود [[نبرد]]، از جهلش زیان می‌بیند"<ref>{{متن حدیث|مَنْ لَمْ يَنْفَعْهُ عِلْمُهُ ضَرَّهُ جَهْلُهُ}}؛ علی بن ابی‌بکر هیثمی، مجمع الزوائد، ج۱، ص۱۸۴.</ref>.
* و می‌فرماید: "هرکس از فهمش سود [[نبرد]]، از جهلش زیان می‌بیند"<ref>{{متن حدیث|مَنْ لَمْ يَنْفَعْهُ عِلْمُهُ ضَرَّهُ جَهْلُهُ}}؛ علی بن ابی‌بکر هیثمی، مجمع الزوائد، ج۱، ص۱۸۴.</ref>.
* [[علی]]{{ع}} می‌فرماید: "هیچ [[دشمنی]] زیان آورتر از [[جهل]] نیست"<ref>{{متن حدیث|لاَ عَدُوَّ أَضَرُّ مِنَ اَلْجَهْلِ}}؛ محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج۱، ص۹۵.</ref>.
* [[علی]] {{ع}} می‌فرماید: "هیچ [[دشمنی]] زیان آورتر از [[جهل]] نیست"<ref>{{متن حدیث|لاَ عَدُوَّ أَضَرُّ مِنَ اَلْجَهْلِ}}؛ محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج۱، ص۹۵.</ref>.
*و هم از این رو مایه ننگ و [[نکوهش]] [[انسان]] است.
* و هم از این رو مایه ننگ و [[نکوهش]] [[انسان]] است.
*‌و می‌فرماید: "هیچ زشتی‌ای ننگ‌آورتر از [[جهل]] نیست"<ref>{{متن حدیث|لاَ سَوْءَةَ أَشْيَنُ مِنَ اَلْجَهْلِ}}؛ علی بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم والمواعظ، ص۵۳۴.</ref>.
*‌و می‌فرماید: "هیچ زشتی‌ای ننگ‌آورتر از [[جهل]] نیست"<ref>{{متن حدیث|لاَ سَوْءَةَ أَشْيَنُ مِنَ اَلْجَهْلِ}}؛ علی بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم والمواعظ، ص۵۳۴.</ref>.
*و می‌فرماید: "در [[نکوهش]] [[جهل]] همین بس که هر [[جاهلی]] هم خود را از آن [[پاک]] می‌داند<ref>{{متن حدیث|كَفَى بِالْجَهْلِ ذَمّاً أَنْ يَبْرَأَ مِنْهُ مَنْ هُوَ فِيهِ}}؛ شهید ثانی، منیة المرید، ص۱۱۰.</ref>.
* و می‌فرماید: "در [[نکوهش]] [[جهل]] همین بس که هر [[جاهلی]] هم خود را از آن [[پاک]] می‌داند<ref>{{متن حدیث|كَفَى بِالْجَهْلِ ذَمّاً أَنْ يَبْرَأَ مِنْهُ مَنْ هُوَ فِيهِ}}؛ شهید ثانی، منیة المرید، ص۱۱۰.</ref>.
* [[رسول]] [[خداوند]]{{صل}} می‌فرماید: "[[خدا]] هر بنده‌ای را دور بیندازد، [[علم]] و [[ادب]] را از او دریغ می‌کند"<ref>{{متن حدیث|مَا اِسْتَرْذَلَ اَللَّهُ عَبْداً إِلاَّ حَظَرَ عَلَيْهِ اَلْعِلْمَ وَ اَلْأَدَبَ}}؛ محمد صالح مازندرانی، شرح اصول کافی، ج۱، ص۱۸۹.</ref>.
* [[رسول]] [[خداوند]] {{صل}} می‌فرماید: "[[خدا]] هر بنده‌ای را دور بیندازد، [[علم]] و [[ادب]] را از او دریغ می‌کند"<ref>{{متن حدیث|مَا اِسْتَرْذَلَ اَللَّهُ عَبْداً إِلاَّ حَظَرَ عَلَيْهِ اَلْعِلْمَ وَ اَلْأَدَبَ}}؛ محمد صالح مازندرانی، شرح اصول کافی، ج۱، ص۱۸۹.</ref>.
*می‌فرماید: "مبغوض‌ترین آفریده‌ها نزد [[خدای تعالی]]، [[انسان]] [[جاهل]] است؛ چون او را از [[برترین]] نعمت‌های خود یعنی [[عقل]] [[محروم]] کرده است"<ref>{{متن حدیث|أَبْغَضُ اَلْخَلاَئِقِ إِلَى اَللَّهِ تَعَالَى اَلْجَاهِلُ لِأَنَّهُ حَرَمَهُ مَا مَنَّ بِهِ عَلَى خَلْقِهِ وَ هُوَ اَلْعَقْلُ}}؛ على بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم والمواعظ، ص۱۲۶.</ref>.
* می‌فرماید: "مبغوض‌ترین آفریده‌ها نزد [[خدای تعالی]]، [[انسان]] [[جاهل]] است؛ چون او را از [[برترین]] نعمت‌های خود یعنی [[عقل]] [[محروم]] کرده است"<ref>{{متن حدیث|أَبْغَضُ اَلْخَلاَئِقِ إِلَى اَللَّهِ تَعَالَى اَلْجَاهِلُ لِأَنَّهُ حَرَمَهُ مَا مَنَّ بِهِ عَلَى خَلْقِهِ وَ هُوَ اَلْعَقْلُ}}؛ على بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم والمواعظ، ص۱۲۶.</ref>.
*و به همین [[دلیل]] است که [[انسان]] [[جاهل]] به بیان‌های مختلف [[نکوهش]] شده است. [[علی]]{{ع}} می‌فرماید:"[[جاهل]] [[بدبخت‌ترین]] انسان‌هاست"<ref>{{متن حدیث|أَشْقَى اَلنَّاسِ اَلْجَاهِلُ}}؛ جمال‌الدین محمد خوانساری، شرح فارسی غرر و درر آمدی، تصحیح سید جلال‌الدین محدث، ج۲، ص۳۷۹.</ref>.
* و به همین [[دلیل]] است که [[انسان]] [[جاهل]] به بیان‌های مختلف [[نکوهش]] شده است. [[علی]] {{ع}} می‌فرماید:"[[جاهل]] [[بدبخت‌ترین]] انسان‌هاست"<ref>{{متن حدیث|أَشْقَى اَلنَّاسِ اَلْجَاهِلُ}}؛ جمال‌الدین محمد خوانساری، شرح فارسی غرر و درر آمدی، تصحیح سید جلال‌الدین محدث، ج۲، ص۳۷۹.</ref>.
*و می‌فرماید: "[[جاهل]] مرده‌ای است در بین زندگان"<ref>{{متن حدیث|اَلْجَاهِلُ مَيِّتٌ بَيْنَ اَلْأَحْيَاءِ}}؛ علی بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم والمواعظ، ص۶۵.</ref>. 
* و می‌فرماید: "[[جاهل]] مرده‌ای است در بین زندگان"<ref>{{متن حدیث|اَلْجَاهِلُ مَيِّتٌ بَيْنَ اَلْأَحْيَاءِ}}؛ علی بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم والمواعظ، ص۶۵.</ref>.  
*و می‌فرماید: "[[جاهل]] کوچک است اگر چه پیر باشد و عالم بزرگ است اگر چه [[جوان]] باشد"<ref>{{متن حدیث| اَلْجَاهِلُ صَغِيرٌ وَ إِنْ كَانَ شَيْخاً وَ اَلْعَالِمُ كَبِيرٌ وَ إِنْ كَانَ حَدَثاً}}؛ ابوالفتح کراجکی، کنز الفوائد، ص۱۴۷.</ref>.
* و می‌فرماید: "[[جاهل]] کوچک است اگر چه پیر باشد و عالم بزرگ است اگر چه [[جوان]] باشد"<ref>{{متن حدیث| اَلْجَاهِلُ صَغِيرٌ وَ إِنْ كَانَ شَيْخاً وَ اَلْعَالِمُ كَبِيرٌ وَ إِنْ كَانَ حَدَثاً}}؛ ابوالفتح کراجکی، کنز الفوائد، ص۱۴۷.</ref>.
*و می‌فرماید: "[[جاهل]] سنگی است که چشمه‌ای از آن نمی‌جوشد، درختی است که چوبش طراوتی ندارد و و زمینی است که گیاهی در آن نمی‌روید"<ref>{{متن حدیث|اَلْجَاهِلُ صَخْرَةٌ لاَ يَنْفَجِرُ مَاؤُهَا وَ شَجَرَةٌ لاَ يَخْضَرُّ عُودُهَا وَ أَرْضٌ لاَ يَظْهَرُ عُشْبُهَا}}؛ علی بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم والمواعظ، ص۶۳.</ref>.
* و می‌فرماید: "[[جاهل]] سنگی است که چشمه‌ای از آن نمی‌جوشد، درختی است که چوبش طراوتی ندارد و و زمینی است که گیاهی در آن نمی‌روید"<ref>{{متن حدیث|اَلْجَاهِلُ صَخْرَةٌ لاَ يَنْفَجِرُ مَاؤُهَا وَ شَجَرَةٌ لاَ يَخْضَرُّ عُودُهَا وَ أَرْضٌ لاَ يَظْهَرُ عُشْبُهَا}}؛ علی بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم والمواعظ، ص۶۳.</ref>.
*معنی این سخن [[شریف]] این است که [[جاهل]] در هر [[مقام]] و موقعیتی باشد، فایده‌ای که از او [[انتظار]] می‌رود را نخواهد داشت<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی، ج۱]]،ص۱۹۱-۱۹۴.</ref>.
* معنی این سخن [[شریف]] این است که [[جاهل]] در هر [[مقام]] و موقعیتی باشد، فایده‌ای که از او [[انتظار]] می‌رود را نخواهد داشت<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی، ج۱]]، ص۱۹۱-۱۹۴.</ref>.


== منابع ==
== منابع ==

نسخهٔ ‏۲۵ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۴۹

این مدخل زیرشاخهٔ بحث نادانی است. نادانی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: نادانی در قرآن - نادانی در حدیث - نادانی در نهج البلاغه - نادانی در معارف دعا و زیارات - نادانی در فلسفه اسلامی - نادانی در اصول فقه - نادانی در اخلاق اسلامی - پرسش‌های مرتبط

نکوهش جهل

منابع

پانویس

  1. ↑ «أَعُوذُ بِكَ مِنْ أَنْ... أَجْهَلَ أَوْ يُجْهَلَ عَلَيَّ»؛ احمد بن حنبل، مسند، ج۴، ص۳۱۸؛ این عبارت به طور مکرر در دعاهای ائمه (ع) وارد و در منابع شیعی نقل شده است. از جمله: محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۵۹۲؛ علی بن حسین صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۳۳۷؛ محمد بن حسن طوسی، مصباح المتهجد، ص۲۷۷؛ الدروع الواقیه، ص۱۴۴ و ص۲۳۲؛ ابراهیم کفعمی، مصباح، ص۱۲۵ و ص۲۹۹؛ شهید ثانی، منیة المرید، ص۲۰۵ و ص۲۱۰.
  2. ↑ «أَعُوذُ بِكَ مِنَ اَلْجَهْلِ»؛ محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج۱، ص۲۴۰.
  3. ↑ «أَعُوذُ بِكَ أَنْ أَشْتَرِيَ اَلْجَهْلَ بِالْعِلْمِ»؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۵۹۲.
  4. ↑ «اَللَّهُمَّ إِنِّي أَعْتَذِرُ إِلَيْكَ مِنْ جَهْلِي، وَ أَسْتَوْهِبُكَ سُوءَ فِعْلِي»؛ صحیفه سجادیه، ص۱۵۵، فی ذکر التوبة و طلب‌ها.
  5. ↑ «اَللَّهُمَّ اِغْفِرْ لِي خَطِيئَتِي وَ جَهْلِي وَ إِسْرَافِي فِي أَمْرِي»محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج۹۲، ص۳۹۴.
  6. ↑ «شَرُّ اَلْمَصَائِبِ اَلْجَهْلُ»؛ علی بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم والمواعظ، ص۲۹۳.
  7. ↑ «لاَ مُصِيبَةَ أَعْظَمُ مِنَ اَلْجَهْلِ»؛ محمد بن نعمان مفید، الاختصاص، ص۲۴۶.
  8. ↑ «اَ فَقْرَ أَشَدُّ مِنَ اَلْجَهْلِ»؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۱، ص۲۵.
  9. ↑ «لاَ غِنَى كَالْعَقْلِ وَ لاَ فَقْرَ كَالْجَهْلِ»؛ محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۱، ص۹۴.
  10. ↑ «صَدِيقُ كُلِّ اِمْرِئٍ عَقْلُهُ وَ عَدُوُّهُ جَهْلُهُ»؛ احمد بن محمد بن خالد برقی، المحاسن، ج۱، ص۱۹۴.
  11. ↑ «مَنْ لَمْ يَنْفَعْهُ عِلْمُهُ ضَرَّهُ جَهْلُهُ»؛ علی بن ابی‌بکر هیثمی، مجمع الزوائد، ج۱، ص۱۸۴.
  12. ↑ «لاَ عَدُوَّ أَضَرُّ مِنَ اَلْجَهْلِ»؛ محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج۱، ص۹۵.
  13. ↑ «لاَ سَوْءَةَ أَشْيَنُ مِنَ اَلْجَهْلِ»؛ علی بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم والمواعظ، ص۵۳۴.
  14. ↑ «كَفَى بِالْجَهْلِ ذَمّاً أَنْ يَبْرَأَ مِنْهُ مَنْ هُوَ فِيهِ»؛ شهید ثانی، منیة المرید، ص۱۱۰.
  15. ↑ «مَا اِسْتَرْذَلَ اَللَّهُ عَبْداً إِلاَّ حَظَرَ عَلَيْهِ اَلْعِلْمَ وَ اَلْأَدَبَ»؛ محمد صالح مازندرانی، شرح اصول کافی، ج۱، ص۱۸۹.
  16. ↑ «أَبْغَضُ اَلْخَلاَئِقِ إِلَى اَللَّهِ تَعَالَى اَلْجَاهِلُ لِأَنَّهُ حَرَمَهُ مَا مَنَّ بِهِ عَلَى خَلْقِهِ وَ هُوَ اَلْعَقْلُ»؛ على بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم والمواعظ، ص۱۲۶.
  17. ↑ «أَشْقَى اَلنَّاسِ اَلْجَاهِلُ»؛ جمال‌الدین محمد خوانساری، شرح فارسی غرر و درر آمدی، تصحیح سید جلال‌الدین محدث، ج۲، ص۳۷۹.
  18. ↑ «اَلْجَاهِلُ مَيِّتٌ بَيْنَ اَلْأَحْيَاءِ»؛ علی بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم والمواعظ، ص۶۵.
  19. ↑ « اَلْجَاهِلُ صَغِيرٌ وَ إِنْ كَانَ شَيْخاً وَ اَلْعَالِمُ كَبِيرٌ وَ إِنْ كَانَ حَدَثاً»؛ ابوالفتح کراجکی، کنز الفوائد، ص۱۴۷.
  20. ↑ «اَلْجَاهِلُ صَخْرَةٌ لاَ يَنْفَجِرُ مَاؤُهَا وَ شَجَرَةٌ لاَ يَخْضَرُّ عُودُهَا وَ أَرْضٌ لاَ يَظْهَرُ عُشْبُهَا»؛ علی بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم والمواعظ، ص۶۳.
  21. ↑ تهرانی، مجتبی، اخلاق الاهی، ج۱، ص۱۹۱-۱۹۴.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=نادانی_در_حدیث&oldid=1110606»