حوض کوثر در کلام اسلامی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث حوض کوثر است. حوض کوثر از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: حوض کوثر در قرآن - حوض کوثر در حدیث - حوض کوثر در نهج البلاغه - حوض کوثر در کلام اسلامی - حوض کوثر در عرفان اسلامی - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

• حوضی است در بهشت یا صحرای محشر که خداوند به پیامبر اسلام (ص) عطا کرده است و مؤمنان هنگام ورود به بهشت از آب آن سیراب می‌شوند. "کوثر" نام کوچک‌ترین سوره قرآن نیز هست. خداوند در این سوره در مقام یاد کرد نعمت‌های خویش، به پیامبر اسلام (ص) می‌فرماید: "ما به تو کوثر عطا کردیم". کلمه "کوثر" از "کثرت" است به معنای خیر کثیر.
• مفسران قرآن کریم برای کوثر معناهای بسیاری بر شمرده‌اند. از آن جمله است: نهری در بهشت؛ حوضی دربهشت یا محشر که ویژه پیامبر اسلام (ص) است؛ فرزندان فراوان رسول خدا (ص)؛ اصحاب و پیروان آن حضرت تا روز قیامت؛ دانشمندان امت پیامبر (ص)؛ قرآن و فضیلت‌های بی‌کران آن؛ مقام نبوت؛ آیین اسلام؛ توحید؛ فضیلت‌های رسول اسلام (ص)؛ مقام محمود؛ دانش حکمت؛ نور قلب شریف پیامبر اسلام (ص).
• درباره شأن نزول سوره کوثر آمده است: پیامبر اسلام (ص) چند بار صاحب فرزند پسر شد؛ ولی هیچ یک نمی‌ماندند و از دنیا می‌رفتند. کفار از این ماجرا شادی می‌کردند و زبان به شماتت و طعنه می‌گشودند. عاص بن وائل سهمی- که از بدزبانان کفار بود- حضرت رسول اکرم (ص) را "ابتر" خواند که به معنای بی‌دنباله است. خدای متعال برای دلجویی از پیامبر (ص) و پاسخ به طعن گویان، آیات سوره کوثر را نازل فرمود.
• برخی مفسران از شأن نزول و معنای ظاهری آیه بر آن رفته‌اند که مراد از "کوثر" در این سوره، یا فراوانی فرزندان آتی پیامبر (ص) است و یا خیر فراوان که یکی از مصداق‌های آن، فراوانی فرزند است. بنابر اینکه کوثر را به معنای خیر کثیر بدانیم، حوض کوثر نیز یکی از مصداق‌های این خیر است که خداوند به پیامبر خویش عطا کرده است؛ چنان که از پاره‌ای روایات نیز همین بر می‌آید. بسیاری از علمای شیعه روشن‌ترین مصداق کوثر و خیر فراوان را وجود مبارک حضرت فاطمه (س) دانسته‌اند که به واسطه ایشان، نسل پیامبر (ص) فزونی یافته و در سراسر جهان پراکنده شده است. برخی مفسران نیز بر آن‌اند که حوض کوثر، ظهور حقیقت حضرت زهرا (س) در جهان آخرت است.

حوض کوثر میعادگاه پیامبر (ص) با قرآن و عترت

• در حدیث معروف ثقلین از پیامبر اکرم (ص) آمده است که قرآن و عترت پیامبر (ص) از هم جدا نخواهند شد تا در کنار حوض بر من وارد شوند. طبق این حدیث حوض کوثر در رستاخیز میعادگاه پیامبر (ص) با قرآن و عترت است و یگانگی قرآن و عترت در آنجا آشکار و پیامبر از امت درباره آنها پرسش خواهد کرد، و کسانی در قیامت از آن خواهند نوشید که حق عترت را ادا نمایند.

منابع

• پژوهشکده تحقیقات اسلامی، پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، فرهنگ شیعه