بصیرت در لغت: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
جز (جایگزینی متن - 'ه. ق.' به 'ﻫ.ق')
خط ۷: خط ۷:


== مقدمه ==
== مقدمه ==
بصیرت به معنای [[آگاهی]]، [[علم]] و دقیق‌نگری در امری است. اصل در معنای «[[بصر]]» [[چشم]] است و [[بصیرت]] از آن‌رو که [[مبالغه]] در [[رؤیت]] است، به چشم [[دل]] و چشم [[باطن]] ترجمه می‌شود<ref>مفردات ألفاظ القرآن، ص۱۲۷.</ref>. از آنجا که مطالب [[علمی]] و استدلالی با چشم دل قابل رؤیت است، بصیرت به معنای علم دقیق و محکم و استدلالی به امور مختلف گفته شده است<ref>معجم مقاییس اللغة، ج۱، ص۲۵۴.</ref>. اگر [[بصیر]] بر وزن فعیل، صفت مشبهه باشد، به معنای اسم فاعل ترجمه می‌شود؛ مثل آنکه [[سمیع]] را مُسمِع و [[بدیع]] را مُبدِع و الیم را مؤلِم معنا می‌کنند. بر این اساس، بصیر یعنی مُبصِر و [[بینا]]<ref>المیزان فی تفسیر القرآن (ط. جامعه مدرسین، ۱۴۱۷ه. ق.)، ج۱، ص۲۲۹.</ref> و تفاوت میان واژه «بصر» با هم ردیف‌های آن مثل «[[رأی]]» در آن است که بصیرت، آگاهی و دیدن همراه با عمیق‎نگری و [[تدبّر]] است، ولی در بقیه چنین قیدی نیست<ref>التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱، ص۲۷۸.</ref>. نتیجه آنکه بصیرت در [[آیه شریفه]] می‌تواند به معنای [[بیّنه]] و دلالتی باشد که [[حقیقت]] امور را منکشف می‌کند و یا به معنی [[حجت]] [[قاطع]] و [[برهان]] محکمی باشد که شخص با [[اطمینان]] و [[آرامش]] به آن [[ایمان]] می‌آورد<ref>المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۱۰۶.</ref>؛ همچنین می‌تواند به معنای چشم دل و رؤیت [[قلب]] باشد که شخص حقیقت مطلب را با چشم باطن [[مشاهده]] می‌کند<ref>التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱، ص۲۸۰.</ref>؛ لذا در [[آیه]] مورد بحث، {{متن قرآن|عَلَى بَصِيرَةٍ}} یعنی: «[[دعوت]] من مبتنی بر برهان قاطع و بیّنه‎ای روشن است که [[رستگاری]] شما را برایتان تضمین می‌سازد و با برهان قاطع به شما اطمینان و آرامش می‌بخشد». و یا می‌توان چنین معنی کرد: «دعوت من مبتنی بر [[شهودی]] [[قلبی]] است؛ چراکه امور [[غیب]] بر من و جانشینانم که [[داعی]] به سوی اسلامند، کاملاً منکشف و روشن است».<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۶ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۶ ص ۴۹۰.</ref>
بصیرت به معنای [[آگاهی]]، [[علم]] و دقیق‌نگری در امری است. اصل در معنای «[[بصر]]» [[چشم]] است و [[بصیرت]] از آن‌رو که [[مبالغه]] در [[رؤیت]] است، به چشم [[دل]] و چشم [[باطن]] ترجمه می‌شود<ref>مفردات ألفاظ القرآن، ص۱۲۷.</ref>. از آنجا که مطالب [[علمی]] و استدلالی با چشم دل قابل رؤیت است، بصیرت به معنای علم دقیق و محکم و استدلالی به امور مختلف گفته شده است<ref>معجم مقاییس اللغة، ج۱، ص۲۵۴.</ref>. اگر [[بصیر]] بر وزن فعیل، صفت مشبهه باشد، به معنای اسم فاعل ترجمه می‌شود؛ مثل آنکه [[سمیع]] را مُسمِع و [[بدیع]] را مُبدِع و الیم را مؤلِم معنا می‌کنند. بر این اساس، بصیر یعنی مُبصِر و [[بینا]]<ref>المیزان فی تفسیر القرآن (ط. جامعه مدرسین، ۱۴۱۷ﻫ.ق)، ج۱، ص۲۲۹.</ref> و تفاوت میان واژه «بصر» با هم ردیف‌های آن مثل «[[رأی]]» در آن است که بصیرت، آگاهی و دیدن همراه با عمیق‎نگری و [[تدبّر]] است، ولی در بقیه چنین قیدی نیست<ref>التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱، ص۲۷۸.</ref>. نتیجه آنکه بصیرت در [[آیه شریفه]] می‌تواند به معنای [[بیّنه]] و دلالتی باشد که [[حقیقت]] امور را منکشف می‌کند و یا به معنی [[حجت]] [[قاطع]] و [[برهان]] محکمی باشد که شخص با [[اطمینان]] و [[آرامش]] به آن [[ایمان]] می‌آورد<ref>المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۱۰۶.</ref>؛ همچنین می‌تواند به معنای چشم دل و رؤیت [[قلب]] باشد که شخص حقیقت مطلب را با چشم باطن [[مشاهده]] می‌کند<ref>التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱، ص۲۸۰.</ref>؛ لذا در [[آیه]] مورد بحث، {{متن قرآن|عَلَى بَصِيرَةٍ}} یعنی: «[[دعوت]] من مبتنی بر برهان قاطع و بیّنه‎ای روشن است که [[رستگاری]] شما را برایتان تضمین می‌سازد و با برهان قاطع به شما اطمینان و آرامش می‌بخشد». و یا می‌توان چنین معنی کرد: «دعوت من مبتنی بر [[شهودی]] [[قلبی]] است؛ چراکه امور [[غیب]] بر من و جانشینانم که [[داعی]] به سوی اسلامند، کاملاً منکشف و روشن است».<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۶ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۶ ص ۴۹۰.</ref>


== منابع ==
== منابع ==

نسخهٔ ‏۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۴۰

مقدمه

بصیرت به معنای آگاهی، علم و دقیق‌نگری در امری است. اصل در معنای «بصر» چشم است و بصیرت از آن‌رو که مبالغه در رؤیت است، به چشم دل و چشم باطن ترجمه می‌شود[۱]. از آنجا که مطالب علمی و استدلالی با چشم دل قابل رؤیت است، بصیرت به معنای علم دقیق و محکم و استدلالی به امور مختلف گفته شده است[۲]. اگر بصیر بر وزن فعیل، صفت مشبهه باشد، به معنای اسم فاعل ترجمه می‌شود؛ مثل آنکه سمیع را مُسمِع و بدیع را مُبدِع و الیم را مؤلِم معنا می‌کنند. بر این اساس، بصیر یعنی مُبصِر و بینا[۳] و تفاوت میان واژه «بصر» با هم ردیف‌های آن مثل «رأی» در آن است که بصیرت، آگاهی و دیدن همراه با عمیق‎نگری و تدبّر است، ولی در بقیه چنین قیدی نیست[۴]. نتیجه آنکه بصیرت در آیه شریفه می‌تواند به معنای بیّنه و دلالتی باشد که حقیقت امور را منکشف می‌کند و یا به معنی حجت قاطع و برهان محکمی باشد که شخص با اطمینان و آرامش به آن ایمان می‌آورد[۵]؛ همچنین می‌تواند به معنای چشم دل و رؤیت قلب باشد که شخص حقیقت مطلب را با چشم باطن مشاهده می‌کند[۶]؛ لذا در آیه مورد بحث، عَلَى بَصِيرَةٍ یعنی: «دعوت من مبتنی بر برهان قاطع و بیّنه‎ای روشن است که رستگاری شما را برایتان تضمین می‌سازد و با برهان قاطع به شما اطمینان و آرامش می‌بخشد». و یا می‌توان چنین معنی کرد: «دعوت من مبتنی بر شهودی قلبی است؛ چراکه امور غیب بر من و جانشینانم که داعی به سوی اسلامند، کاملاً منکشف و روشن است».[۷]

منابع

پانویس

  1. مفردات ألفاظ القرآن، ص۱۲۷.
  2. معجم مقاییس اللغة، ج۱، ص۲۵۴.
  3. المیزان فی تفسیر القرآن (ط. جامعه مدرسین، ۱۴۱۷ﻫ.ق)، ج۱، ص۲۲۹.
  4. التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱، ص۲۷۸.
  5. المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۱۰۶.
  6. التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱، ص۲۸۰.
  7. فیاض‌بخش و محسنی، ولایت و امامت از منظر عقل و نقل، ج۶ ص ۴۹۰.