آیا مسأله غیبت مختص به امام مهدی است؟ انبیاء و پیشوایان قبل از او نیز چنین سرنوشتی نداشته‌اند؟ (پرسش)

آیا مسأله غیبت مختص به امام مهدی است؟ انبیاء و پیشوایان قبل از او نیز چنین سرنوشتی نداشته‌اند؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل اصلی	مهدویت

آیا مسأله غیبت مختص به امام مهدی است؟ انبیاء و پیشوایان قبل از او نیز چنین سرنوشتی نداشته‌اند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

سید جعفر موسوی‌نسب

حجت الاسلام و المسلمین سید جعفر موسوی‌نسب، در کتاب «دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان» در این‌باره گفته است:

«مسأله غیبت مختص به امام عصر (ع) نیست، بلکه طبق بیان قرآن کریم و روایات فراوان تعدادی از پیشوایان گذشته نیز، از آن جمله: صالح، یونس، موسی، عیسی، خضر (ع) و... به عللی و جهاتی از جمله امتحان امّتش غیبت اختیار کرده، و از انظار مردم پنهان می‌شدند!

ابو بصیر می‌گوید: از امام صادق (ع) شنیدم که می‌فرمود: تمام غیبت‌های پیامبران در زندگی قائم ما اهل بیت نیز مو به مو جاری است. ابو بصیر می‌گوید: عرض کردم، آیا قائم از شما اهل بیت است؟ حضرت فرمود: ای ابو بصیر او پنجمین فرزندم پسر موسی کاظم (ع) و فرزند بانوی کنیزان عالم است. غیبتش طولانی گردد که اهل باطل دچار تردید شوند، سپس خداوند او را ظاهر کرده و شرق و غرب جهان را به دست او بگشاید، و عیسی بن مریم از آسمان فرود آید و پشت سر او نماز گذارد، زمین با نور خداوند منوّر گردد، و جایی در روی زمین نمی‌ماند که در آن غیر از خداوند پرستش شود، همه ادیان باطل از میان برود، و فقط دین خدا می‌ماند، هرچند مشرکین نپسندند!

نمونه‌ای از غیبت‌های پیشوایان گذشته‏

۱. حضرت خضر (ع): به تصریح قرآن کریم، حضرت موسی در زمان غیبت حضرت خضر (ع) از علم او بهره‌مند می‌شد، او با اینکه از دیدگان پنهان بود، هرگز از حوادث و اوضاع زمان غفلت نداشت. ولایت و اختیاراتی که از جانب خداوند به او داده شده بود در اموال و نفوس تصرّف می‌کرد و اوضاع را طبق مصالحی رهبری می‌نمود.

داستان وی با حضرت موسی (ع) در قرآن (آیات ۵۹ تا ۸۲ کهف) ذکر شده است.

۲. غیبت حضرت موسی بن عمران (ع): طبق تصریح قرآن حضرت موسی چهل روز تمام از بنی اسرائیل دوری گزید. تا اینکه این مدت سپری شد و دوباره به سوی قومش برگشت.

۳. و هم‌چنین داستان یونس (ع): وقتی قوم او بر مخالفت خود افزودند و او را سرزنش کردند، حضرت یونس (ع) از میان آنها بیرون رفت به طوری که هیچ‌کس نمی‌دانست او کجاست! طبق تصریح قرآن کریم حضرت یونس مدتی در شکم ماهی محبوس و از دیدگان امّت خود پنهان بود. خداوند او را به جهت مصلحتی در شکم ماهی زنده نگه داشت. سپس او را بیرون آورده و سالم به سوی قومش بازگردانید!

۴. داستان غیبت عیسی (ع): یهود و نصاری بر کشته شدن وی اتفاق دارند، اما خداوند می‌فرماید: "و گفتارشان که ما مسیح عیسی بن مریم پیامبر خدا را کشتیم در حالی که نه او را کشتند و نه به دار آویختند لکن امر بر آنها مشتبه شد و کسانی که در مورد (قتل) او اختلاف کردند از آن در شک هستند و علم به آن ندارند و تنها از گمان پیروی می‌کنند و قطعاً او را نکشتند".

عیسی بن مریم هم اکنون زنده و غایب است و طبق روایات در زمان ظهور حضرت مهدی روحی فداه از آسمان به زمین فرود می‌آید.

چنانکه رسول خدا (ص) فرمود: مهدی متوجه می‌شود که عیسی فرزند مریم از آسمان فرود آمده و گویی از موهای سر و صورتش آب می‌ریزد، مهدی روحی فداه به او می‌گوید: جلو بایست و با مردم نماز بخوان، حضرت عیسی (ع) می‌گوید: نماز باید به وسیله شما اقامه شود، پس عیسی پشت سر مردی از فرزندان من ایستاده و نماز می‌خواند.

۵. غیبت حضرت صالح (ع): حضرت صالح از پیامبران عظیم الشأن است و نام مبارکش نُه‌بار در قرآن آمده و از حیث زمان بعد از نوح و قبل از ابراهیم (ع) بوده است. حضرت صالح بر قوم ثمود که مردمی بت‌پرست بودند مبعوث شد. ایشان مدتی از نظر قومش غایب شد، صالح در روز غیبت مردی کامل و دارای شکمی هموار و اندامی زیبا، و محاسنی انبوه، و گونه‌های کم‌گوشت، میانه‌بالا و متوسط القامه بود، پس از غیبت چون به سوی قوم بازگشت تغییر کرده بود و او را نشناختند. و در موقع بازگشت وی، قومش سه دسته شدند:

1. دسته اوّل منکر وی شدند؛
2. دسته دوّم مشکوک بودند؛
3. دسته سوّم یقین داشتند که او صالح پیغمبر است.

صالح (ع) نخست به دسته‌‏ای که درباره وی مشکوک بودند برخورد نمود، و فرمود: من صالح هستم، ولی مردم او را تکذیب کرده دشنامش داده و آزار رسانده گفتند: ما از تو به خدا پناه می‌بریم، صالح پیغمبر شکل تو نبود. سپس به نزد دسته منکرین آمد، آنها نیز سخن او را نپذیرفتند و سخت از وی دوری کردند! آنگاه از کنار گروه سوم که اهل یقین بودند گذشت، و به آنها گفت: من صالح هستم، آنها گفتند: راست می‌گویی خبری به ما ده که بدان وسیله درباره‌ات شک نکنیم! و بدانیم تو صالح هستی، چه ما تردید داریم که خالق متعال قادر است انسان را در هر صورتی که می‌خواهد تغییر دهد! صالح گفت: من همان صالح هستم که ناقه را برای شما آوردم، گفتند درست می‌گویی منظور ما نیز پرسش از همین مطلب بود، ولی بگو بدانیم ناقه چه علائمی داشت؟! صالح گفت: علامت ناقه این بود که یک روز برای خوردن آب به آبشخور می‌رفت و روز دیگر آن را برای شتران دیگر می‌گذاشت. گفتند درست گفتی، ما به خدا و آن چه تو از نزد او آوردی ایمان داریم....

۶. داستان غیبت لاوی بن برخیا: داستان مشروحی درباره نعثل یهودی در تشرف به خدمت رسول اکرم (ص) نقل شده که تفصیل آن چنین می‌باشد: نعثل چون پاسخ همه سؤالاتش را از پیامبر عظیم الشأن اسلام دریافت کرد، شهادتین بر زبان جاری کرد و گفت: من در کتب انبیای قبل دیدم که در آخرالزمان پیغمبری می‌آید که نامش "احمد" و "محمد" است، و او خاتم الانبیا بوده و اوصیای او دوازده نفر به عدد اسباطند. رسول اکرم (ص) به نعثل می‌فرماید: آیا اسباط را می‌شناسی؟ نعثل گفت: آری، آنها دوازده نفرند که نخستین آنها لاوی بن برخیا است. او مدّتی از بنی اسرائیل غایب شده، سپس به میان قوم خود برگشت، و دین خدا را پس از اندراس و از هم گسیختگی از نو زنده کرد، و با پادشاه ستمگری به نام "قرسطیا" جنگید و او را کشت. حضرت فرمود: آنچه در میان بنی‌اسرائیل واقع شده در میان امت من نیز موبه‌مو واقع خواهد شد، دوازدهمین فرزند من غایب می‌شود به طوری که دیده نمی‌شود!

وقتی به طرف امّت بازگشت می‌کند از اسلام اسمی و از قرآن جز رسوم و آداب ظاهری نمانده باشد! در چنین شرایطی خدا به او اجازه خروج می‌دهد! و خدا اسلام را به وسیله او ظاهر کرده و تجدید می‌نماید. خوشا به حال کسانی که او را دوست داشته و از او پیروی کنند، و بدا به حال کسانی که او را دشمن داشته و با او مخالفت نمایند! و خوشا به حال کسانی که به برنامه‌های هدایت و راهنمایی او متمسّک شوند.

۷. داستان غیبت ذو القرنین: قرآن کریم در سوره کهف آیات ۸۳-۹۶ داستان مشروحی درباره ذوالقرنین دارد و صفات ممتازی را برای او بیان می‌کند اما این که ذوالقرنین کیست بیان نشده است. و از بسیاری از روایات اسلامی که از پیامبر و ائمه معصومین (ع) نقل شده می‌خوانیم که: او پیامبر نبود بلکه بنده صالحی بود.

جابر بن عبد اللّه انصاری می‌گوید: از رسول خدا (ص) شنیدم می‌فرمود: همانا ذو القرنین بنده صالح خدا بود، و خداوند او را برای بندگانش حجت قرار داده بود، ذو القرنین مردم را به طرف خدا دعوت کرده و آنها را به تقوا و پرهیزکاری امر می‌کرد، اما آن مردم ضربتی به سمت راست سرش زدند، و او مدت‌ها از نظر مردم غایب شد! غیبتی آنچنان طولانی که گفتند مرده، یا هلاک شده، و معلوم نیست در کدام وادی سرگردان است! اما ذو القرنین پس از غیبت طولانی مجدداً به طرف قومش بازگشت، این بار نیز مورد حمله قرار گرفت و آنان دومین ضربه را به سمت چپ سرش زدند! سپس حضرت فرمود: آگاه باشید، که در میان شما کسی است که همان روش و سنّت ذو القرنین را دارد، خدای عزّ و جلّ سبب و امکانات همه چیز را برای ذو القرنین فراهم کرد و قدرتی در زمین به او داد که او شرق و غرب را درنوردید. اما به زودی سنّت و روش ذو القرنین در قائم از اولاد من جاری خواهد شد، و قائم شرق و غرب عالم را زیر فرمان حکومت خود می‌آورد. در اطراف جهان کوه و دشت و بیابانی نیست که ذو القرنین در آن قدم ننهاده باشد مگر اینکه مهدی در آن قدم خواهد گذاشت، (و آن را زیر چتر حکومتش خواهد کشید) همه گنج‌ها و معادن زمین را خداوند برای قائم ظاهر می‌کند، و او را به وسیله ترسی (که در دل دشمنانش می‌افکند) یاری خواهد کرد. قائم جهان را پر از عدل و داد می‌کند، همان‌طوری که از ظلم و جور پر شده است.

اینها نمونه‌هایی چند از غیبت انبیا و اولیای الهی بود که به عنوان شاهد بیان شد.

نتیجه: با توجه به مطالب گذشته معلوم شد که غیبت مختص به امام زمان (ع) نبوده است بلکه طبق بیان آیات قرآن و روایات فراوان بعضی از انبیا و اولیای قبل از او -مانند حضرت موسی، صالح، خضر، یونس، عیسی و...- نیز غیبت داشته‌اند».

منبع‌شناسی جامع مهدویت

• کتاب‌شناسی مهدویت؛
• مقاله‌شناسی مهدویت؛
• پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: