اطاعت: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '''']].' به '''']]') |
|||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
*اطاعت: پیروی و فرمانبرداری، یکی از وظایف امّت در برابر اوامر خدا و [[پیامبر|رسول]] و اولی الأمر است.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۸۲.</ref> | *اطاعت: پیروی و فرمانبرداری، یکی از وظایف امّت در برابر اوامر خدا و [[پیامبر|رسول]] و اولی الأمر است.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۸۲.</ref> | ||
==اطاعت از [[اولی الامر]]== | ==اطاعت از [[اولی الامر]]== | ||
[[قرآن]] کریم در کنار اطاعت خدا و [[پیامبر]]، به اطاعت از [[اولی الأمر]] ([[ائمه]] معصومین) فرمان می‌دهد: {{متن قرآن|أَطِيعُواْ اللَّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُولِي الأَمْرِ مِنكُمْ}}<ref>سوره نسا آیه ۵۹</ref> در کلام [[امام علی|حضرت علی]]{{ع}}، اطاعت از امام، به عنوان یک فریضه و به خاطر بزرگداشت [[امامت]] شمرده شده است: {{ | [[قرآن]] کریم در کنار اطاعت خدا و [[پیامبر]]، به اطاعت از [[اولی الأمر]] ([[ائمه]] معصومین) فرمان می‌دهد: {{متن قرآن|أَطِيعُواْ اللَّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُولِي الأَمْرِ مِنكُمْ}}<ref>سوره نسا آیه ۵۹</ref> در کلام [[امام علی|حضرت علی]]{{ع}}، اطاعت از امام، به عنوان یک فریضه و به خاطر بزرگداشت [[امامت]] شمرده شده است: {{متن حدیث|و الطّاعة تعظیما للإمامة}}<ref>نهج البلاغه (صبحی صالح) حکمت ۲۵۲</ref> در احادیث مربوط به [[اهل بیت]] و [[ائمه]]{{عم}}، وظایفی همچون لزوم اقتدا به آنان، تمسّک به آنان، اعتقاد به آنان، تبعیّت از فرمان ایشان، عقب نماندن و جلو نیفتادن از آنان، مقدّم داشتن ایشان،... مطرح است. [[امام علی]]{{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|" انْظُرُوا أَهْلَ بیت نبیّکم ، فَالْزَمُوا سَمْتَهُمْ وَ اتَّبِعُوا أَثَرَهُمْ..."}}<ref>نهج البلاغه خطبه ۹۷</ref> به خاندان پیامبرتان بنگرید، همراه راه و روش آنان باشید و درپی آنان روید. [[پیامبر خاتم|پیامبر خدا]]{{صل}} نیز فرموده است: {{متن حدیث|" تمسّکوا بِطَاعَةِ أئمّتکم وَ لَا تُخَالِفُوهُمْ ، فَإِنْ طَاعَتُهُمْ طَاعَةِ اللَّهِ"}}<ref> اهل البیت فی الکتاب و السنّه، ص ۳۶۹</ref> به فرمانبرداری از امامان خود تمسّک جویید و با آنان مخالفت نکنید، چرا که اطاعت آنان اطاعت خداست، در زیارت جامعۀ کبیره می‌خوانیم: {{متن حدیث|من أطاعکم فقد أطاع اللّه و من عصاکم فقد عصی اللّه}} و اینگونه است که اطاعت از [[اهل بیت]] و امامان، با اطاعت الهی پیوند خورده است و معیار اطاعت الهی، پیروی از این خاندان است. این اطاعت، گاهی نیز با تعبیر عمل به سخنان و اخذ به قول بیان شده است، یا تسلیم امر بودن. [[امام رضا|حضرت رضا]]{{ع}} در معرفی اوصاف شیعه فرمود: {{متن حدیث|" شیعتنا ، الْمُسَلِّمُونَ لِأَمْرِنَا ، ألآخذون بِقَوْلِنَا ، الْمُخَالِفُونَ لأعداءنا ، فَمَنْ لَمْ یکن کذلک فلیس مِنَّا"}}<ref>«شیعیان ما آنانند که تسلیم امر ما باشند، به گفتۀ ما عمل کنند، با دشمنانمان مخالف باشند، پس هر که چنین نباشد از ما نیست»؛ وسائل الشیعه، ج ۱۸ ص ۸۳</ref> در اینکه از اولی الأمر باید اطاعت کرد، سخنی نیست، لکن [[شیعه]]، [[اولی الأمر]] را [[ائمه]] معصومین{{عم}} می‌داند. برخی از [[اهل سنت]]، آنان را اهل حلّ و عقد می‌دانند، یا هرکه را که امّت بر آن اتّفاق کنند لازم الإطاعه می‌شمارند. حق اطاعت، یکی از دو حق امام بر امت است، حق دیگر، یاری و نصرت است. اگر اطاعت از امام نباشد، امام هم نمی‌تواند مسؤولیت رهبری و هدایت را انجام دهد. اطاعت مردمی، پشتوانۀ قدرت اجتماعی و بسط ید امام در عمل به اسلام است. [[امام علی|امیرالمؤمنین]]{{ع}} در خطبۀ جهادیّۀ خویش، ضمن شکایت از سستی و کوتاهی همراهانش در نبرد با دشمن و ردّ این اتّهام که می‌گفتند: علی مرد شجاعی است، لکن دانش جنگ ندارد، از سابقۀ بیش از چهل ساله خویش در حضور در میدان‌های رزم و جنگاوری یاد می‌کند و می‌فرماید: {{متن حدیث|" وَ لکن لَا رأی لِمَنْ لَا یطاع"}}<ref>نهج البلاغه، خطبۀ ۲۷</ref> از کسی که اطاعت نکنند، رأیی ندارد، یعنی اشکال در فرماندهی و پیشوایی او نیست، بلکه در عدم فرمانبری و پیروی مردم است.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۸۲.</ref>»<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۱۰۸.</ref> | ||
==اطاعت در اصطلاح== | ==اطاعت در اصطلاح== | ||
نسخهٔ ۳۰ اکتبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۳:۰۸
- اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل اطاعت (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
- اطاعت به معنای فرمانبرداری است.
واژه‌شناسی لغوی
- این واژه از ریشه "ط ـ و‌ـ ع" "ضد کَرْه" به‌معنای فرمان بردن[۱] همراه با خضوع و رغبت است[۲]. در تفاوت اطاعت با "اِتّباع" و "اجابت" گفته‌اند: اطاعت فرمانبری از موجودی برتر است، در حالی که اِتّباع، مطلق پیروی با فرمان یا بدون فرمان، و اجابت، پذیرش درخواست موجود زیر دست است[۳].
- واژه اطاعت و مشتقات آن ۷۸ بار در قرآن به‌کار رفته و مضمون آن از برخی آیات نیز که مشتمل بر این واژه و مشتقات آن نیست، استفاده می‌شود[۴].
- اطاعت: پیروی و فرمانبرداری، یکی از وظایف امّت در برابر اوامر خدا و رسول و اولی الأمر است.[۵]
اطاعت از اولی الامر
قرآن کریم در کنار اطاعت خدا و پیامبر، به اطاعت از اولی الأمر (ائمه معصومین) فرمان می‌دهد: ﴿أَطِيعُواْ اللَّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُولِي الأَمْرِ مِنكُمْ﴾[۶] در کلام حضرت علی(ع)، اطاعت از امام، به عنوان یک فریضه و به خاطر بزرگداشت امامت شمرده شده است: «و الطّاعة تعظیما للإمامة»[۷] در احادیث مربوط به اهل بیت و ائمه(ع)، وظایفی همچون لزوم اقتدا به آنان، تمسّک به آنان، اعتقاد به آنان، تبعیّت از فرمان ایشان، عقب نماندن و جلو نیفتادن از آنان، مقدّم داشتن ایشان،... مطرح است. امام علی(ع) می‌فرماید: «" انْظُرُوا أَهْلَ بیت نبیّکم ، فَالْزَمُوا سَمْتَهُمْ وَ اتَّبِعُوا أَثَرَهُمْ..."»[۸] به خاندان پیامبرتان بنگرید، همراه راه و روش آنان باشید و درپی آنان روید. پیامبر خدا(ص) نیز فرموده است: «" تمسّکوا بِطَاعَةِ أئمّتکم وَ لَا تُخَالِفُوهُمْ ، فَإِنْ طَاعَتُهُمْ طَاعَةِ اللَّهِ"»[۹] به فرمانبرداری از امامان خود تمسّک جویید و با آنان مخالفت نکنید، چرا که اطاعت آنان اطاعت خداست، در زیارت جامعۀ کبیره می‌خوانیم: «من أطاعکم فقد أطاع اللّه و من عصاکم فقد عصی اللّه» و اینگونه است که اطاعت از اهل بیت و امامان، با اطاعت الهی پیوند خورده است و معیار اطاعت الهی، پیروی از این خاندان است. این اطاعت، گاهی نیز با تعبیر عمل به سخنان و اخذ به قول بیان شده است، یا تسلیم امر بودن. حضرت رضا(ع) در معرفی اوصاف شیعه فرمود: «" شیعتنا ، الْمُسَلِّمُونَ لِأَمْرِنَا ، ألآخذون بِقَوْلِنَا ، الْمُخَالِفُونَ لأعداءنا ، فَمَنْ لَمْ یکن کذلک فلیس مِنَّا"»[۱۰] در اینکه از اولی الأمر باید اطاعت کرد، سخنی نیست، لکن شیعه، اولی الأمر را ائمه معصومین(ع) می‌داند. برخی از اهل سنت، آنان را اهل حلّ و عقد می‌دانند، یا هرکه را که امّت بر آن اتّفاق کنند لازم الإطاعه می‌شمارند. حق اطاعت، یکی از دو حق امام بر امت است، حق دیگر، یاری و نصرت است. اگر اطاعت از امام نباشد، امام هم نمی‌تواند مسؤولیت رهبری و هدایت را انجام دهد. اطاعت مردمی، پشتوانۀ قدرت اجتماعی و بسط ید امام در عمل به اسلام است. امیرالمؤمنین(ع) در خطبۀ جهادیّۀ خویش، ضمن شکایت از سستی و کوتاهی همراهانش در نبرد با دشمن و ردّ این اتّهام که می‌گفتند: علی مرد شجاعی است، لکن دانش جنگ ندارد، از سابقۀ بیش از چهل ساله خویش در حضور در میدان‌های رزم و جنگاوری یاد می‌کند و می‌فرماید: «" وَ لکن لَا رأی لِمَنْ لَا یطاع"»[۱۱] از کسی که اطاعت نکنند، رأیی ندارد، یعنی اشکال در فرماندهی و پیشوایی او نیست، بلکه در عدم فرمانبری و پیروی مردم است.[۱۲]»[۱۳]
اطاعت در اصطلاح
اقسام اطاعت
- اطاعت بر دو گونه تکوینی و تشریعی است[۱۴]:
اطاعت تکوینی
اطاعت تشریعی
آثار اطاعت از خدا و رسول
اطاعتهای نامشروع
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ مقاییس‌اللغه، ج۳، ص۴۳۱؛ المصباح، ج۲، ص۳۸۰، «طوع».
- ↑ مفردات، ص۵۲۹؛ التحقیق، ج۷، ص۱۳۸، «طوع».
- ↑ التحقیق، ج۱، ص۳۷۷، «تبع».
- ↑ جعفرپیشه فرد، مصطفی ، دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۳، ص ۵۲۷ - ۵۳۵
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۸۲.
- ↑ سوره نسا آیه ۵۹
- ↑ نهج البلاغه (صبحی صالح) حکمت ۲۵۲
- ↑ نهج البلاغه خطبه ۹۷
- ↑ اهل البیت فی الکتاب و السنّه، ص ۳۶۹
- ↑ «شیعیان ما آنانند که تسلیم امر ما باشند، به گفتۀ ما عمل کنند، با دشمنانمان مخالف باشند، پس هر که چنین نباشد از ما نیست»؛ وسائل الشیعه، ج ۱۸ ص ۸۳
- ↑ نهج البلاغه، خطبۀ ۲۷
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۸۲.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۱۰۸.
- ↑ جعفرپیشه فرد، مصطفی ، دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۳، ص ۵۲۷ - ۵۳۵