اطاعت در لغت: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲۲ اوت ۲۰۲۰، ساعت ۱۵:۲۶

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث اطاعت است. "اطاعت" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل اطاعت (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

این واژه از ریشه "ط‌ ـ‌ و‌ـ‌ ع" "ضد کَرْه" به‌معنای فرمان بردن^[۱] همراه با خضوع و رغبت است^[۲].
در تفاوت "اطاعت" با "اِتّباع" و "اجابت" گفته‌اند: اطاعت فرمانبری از موجودی برتر است، در حالی‌ که اِتّباع، مطلق پیروی با فرمان یا بدون‌ فرمان، و اجابت، پذیرش درخواست موجود زیر دست است ^[۳].
واژه اطاعت و مشتقات آن ۷۸ بار در قرآن به‌کار رفته و مضمون آن از برخی آیات نیز که مشتمل بر این واژه و مشتقات آن نیست، استفاده‌ می‌شود^[۴].
اطاعت: عمل به مقتضای حکم با رغبت و خضوع^[۵] در مقابل "کراهت"^[۶]؛ امرپذیری^[۷]، اطاعت‌ کردن^[۸]، تن دردادن و گردن‌ نهادن. اصل آن "طوع" به معنای همراهی و تسلیم^[۹].
اِطاعت از ریشه "طوع" به معنی انقیاد و فرمانبرداری، سرسپردگی و تسلیم فرمان بودن است و ضد آن "کَرْه" به معنی ناخوش داشتن است. مشتقات این واژه در قرآن به صورت‌های:

طاعه (مصدر)،
اَطاعَ، اَطاعُوا، اَطَعْنَ، اَطَعْتُم، اَطَعْتُمُوهُمْ، اَطَعْنا (ماضی)؛
یُطیعُ، یُطِعُ، یُطیعُونَ، تُطِعْ، تُطیعوُا، نُطیعُ (مضارع)؛
اَطیعُوا، اَطِعْنَ (امر)؛
یُطاعُ (مضارع مجهول)
مُطاع (اسم مفعول) آمده است.

"طَوْع" به لحاظ معنی، مانند طاعت است با این تفاوت که طاعت، بیشتر به عنوان امتثال امر و اطاعت از فرمان کسی به کار می‌رود در حالی که "طَوْع" به معنای با رغبت و میل خود و به صورت داوطلبانه کاری را انجام دادن است. به همین جهت ﴿تَطَوَّعَ﴾ به معنای تبرّع و انجام امور غیر واجب به کار رفته است، مانند: ﴿فَمَنْ تَطَوَّعَ خَيْرًا فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ﴾^[۱۰]. ﴿تَطَوَّعَ﴾ از مصدر "تطویع" به معنای "ترغیب و تسهیل و تزیین" نیز به کار رفته است مانند: ﴿فَطَوَّعَتْ لَهُ نَفْسُهُ قَتْلَ أَخِيهِ فَقَتَلَهُ﴾^[۱۱].^[۱۲]

منابع

جستارهای وابسته

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ مقاییس‌اللغه، ج۳، ص۴۳۱؛ المصباح، ج۲، ص۳۸۰، «طوع».
↑ مفردات، ص‌۵۲۹؛ التحقیق، ج‌۷، ص‌۱۳۸، «طوع».
↑ التحقیق، ج‌۱، ص‌۳۷۷، «تبع».
↑ جعفرپیشه‌ فرد، مصطفی، مقاله «اطاعت»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۳، ص ۵۲۷ - ۵۳۵.
↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۷، ص۱۳۷.
↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ج‌۸، ص۲۴۱.
↑ حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۵۲۹.
↑ بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۱۰.
↑ ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۳، ص۴۳۱.
↑ «و هر که خود خواسته، خیری (بیش) دهد، برای او بهتر است» سوره بقره، آیه ۱۸۴.
↑ «نفس (امّاره) او کشتن برادرش را بر وی آسان گردانید پس او را کشت» سوره مائده، آیه ۳۰.
↑ کوشا، محمد علی، مقاله «اطاعت»، دانشنامه معاصر قرآن کریم.

[1] مقاییس‌اللغه، ج۳، ص۴۳۱؛ المصباح، ج۲، ص۳۸۰، «طوع».

[2] مفردات، ص‌۵۲۹؛ التحقیق، ج‌۷، ص‌۱۳۸، «طوع».

[3] التحقیق، ج‌۱، ص‌۳۷۷، «تبع».

[4] جعفرپیشه‌ فرد، مصطفی، مقاله «اطاعت»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۳، ص ۵۲۷ - ۵۳۵.

[5] حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۷، ص۱۳۷.

[6] ابن‌منظور، لسان العرب، ج‌۸، ص۲۴۱.

[7] حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۵۲۹.

[8] بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۱۰.

[9] ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۳، ص۴۳۱.

[10] «و هر که خود خواسته، خیری (بیش) دهد، برای او بهتر است» سوره بقره، آیه ۱۸۴.

[11] «نفس (امّاره) او کشتن برادرش را بر وی آسان گردانید پس او را کشت» سوره مائده، آیه ۳۰.

[12] کوشا، محمد علی، مقاله «اطاعت»، دانشنامه معاصر قرآن کریم.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

@@ خط ۲۶: / خط ۲۶: @@
 * [[پرونده:10524027.jpg|22px]] [[محمد علی کوشا|کوشا، محمد علی]]، [[اسلام - کوشا (مقاله)|مقاله «اطاعت»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|'''دانشنامه معاصر قرآن کریم''']]
 * [[پرونده:000054.jpg|22px]] [[مصطفی جعفر‌پیشه‌ فرد|جعفرپیشه‌ فرد، مصطفی]]، [[اطاعت - جعفرپیشه فرد (مقاله)|مقاله «اطاعت»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|'''دائرة المعارف قرآن کریم ج۳''']]
+==جستارهای وابسته==
+{{فهرست اثر}}
+{{ستون-شروع|7}}
+* [[اتباع]]
+* [[اتباع حق]]
+* [[اراده اطاعت]]
+* [[استثقال اطاعت]]
+* [[استحقاق ثواب]]
+* [[استحقاق مدح]]
+* [[امتثال]]
+* [[انقیاد]]
+* [[اوامر و نواهی]]
+* [[آیه اطاعت]]
+* [[بیعت اطاعت]]
+* [[تأسی]]
+* [[تجری]]
+*[[ تسلیم]]
+* [[تمکین]]
+* [[تنافی کفر و اطاعت]]
+* [[تنعم به اطاعت]]
+* [[توحید در اطاعت]]
+* [[ثواب اطاعت]]
+* [[ثواب و عقاب]]
+* [[حسن طاعات]]
+* [[داعی به اطاعت]]
+* [[طاعات عبد]]
+* [[طاعات کافر]]
+* [[طاعات مطلقه]]
+* [[طاعات مفترضه]]
+* [[اطاعت از ابوین]]
+* [[اطاعت از امام]]
+* [[اطاعت از امام مهدی]]
+* [[اطاعت از اوصیای انبیا]]
+* [[اطاعت از اولی الامر]]
+* [[اطاعت از حاکم جائر]]
+* [[اطاعت از خدا]]
+* [[اطاعت از رسول خدا]]
+* [[اطاعت از زوج]]
+* [[اطاعت از غیر معصوم]]
+* [[اطاعت از نماینده ولی فقیه]]
+* [[اطاعت از نواب امام]]
+* [[اطاعت الهی]]
+* [[اطاعت امام]]
+* [[اطاعت انبیا در افعال]]
+* [[اطاعت انبیا در اقوال]]
+* [[اطاعت انسان]]
+* [[اطاعت اولوالامر]]
+* [[اطاعت اهل اجماع]]
+* [[اطاعت اهل بیت ]]
+* [[اطاعت پیامبر]]
+* [[اطاعت پیامبر خاتم]]
+* [[اطاعت تکوینی]]
+* [[اطاعت خدا]]
+* [[اطاعت در عبادات]]
+* [[اطاعت در غیر عبادات]]
+* [[اطاعت درعبادات]]
+* [[اطاعت درغیرعبادات]]
+* [[اطاعت سلطان جایر]]
+* [[اطاعت سلطان عادل]]
+* [[اطاعت شیطان]]
+* [[اطاعت طاغوت]]
+* [[اطاعت غیر افضل]]
+* [[اطاعت غیر خدا]]
+* [[اطاعت متأخره]]
+* [[اطاعت مخلوق در معصیت خالق]]
+* [[اطاعت مرتد]]
+* [[اطاعت مکلفین]]
+* [[اطاعت ملائکه]]
+* [[اطاعت ولی فقیه]]
+* [[عصیان]]
+* [[علم به مناقب طاعات]]
+* [[قصد قربت در عبادت]]
+* [[کتاب طاعات]]
+* [[گناه]]
+* [[مطیع]]
+* [[مقام افتراض اطاعت]]
+* [[مقام مطیعان]]
+* [[وجوب اطاعت امام]]
+* [[وقت اطاعت]]
+{{پایان}}
+{{پایان}}
 ==پانویس==