تعصب در نهج البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">\n: +)) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{امامت}} | {{امامت}} | ||
<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[تعصب]]''' است. "'''[[تعصب]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div> | |||
<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[تعصب در قرآن]] - [[تعصب در نهج البلاغه]] - [[تعصب در فقه سیاسی]] - [[تعصب در جامعه‌شناسی اسلامی]]</div> | |||
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;"> | <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;"> | ||
نسخهٔ ۱۰ نوامبر ۲۰۲۱، ساعت ۲۲:۲۶
مقدمه
تعصب به معنای حمیّت، عصبیّت، سخت جانب‌داری کردن از چیزی و سخت‌گیری و از جمله صفات اخلاقی است که به دو صورت در افراد بروز می‌یابد. صورت نخست آن در امور خیر و ارزش‌هاست که تبدیل به فضیلت اخلاقی می‌شود، آدمی را از گناه باز می‌دارد و به‌سوی فضیلت‌ها سوق می‌دهد. امام علی (ع) در کلامی فرمود: "فرد با غیرت هرگز خود را به زنا آلوده نمی‌کند"[۱]. مسلما فرد با غیرت نسبت به حریم خصوصی و عِرض و ناموس خود، تعصب دارد و به همین دلیل نسبت به حریم دیگران نیز پاک است و غیرت نشان می‌دهد. صورت دوم مربوط به موضوع‌های دیگر است که از آن به‌عنوان رذیلت اخلاقی یاد می‌شود. تعصب در مفهوم رذیلت اگر در فردی پدید آید، او را به گمراهی می‌کشاند[۲].
امام علی (ع) علت انحراف ابلیس را در سرپیچی از فرمان خداوند در تعصب ورزیدن او می‌داند و می‌فرماید که او به سبب نوع خلقت خود بر آدم (ع) تعصب ورزید و خود را برتر از او پنداشت[۳]. در گفتاری دیگر، حضرت تعصب ورزیدن را مایه انحطاط و فروپاشی افراد می‌داند و به‌طور عام می‌فرماید: "من ندیدم کسی از جهانیان را که بر کاری تعصب ورزد، مگر در کاری که اشتباه‌کاری نادانان را در بردارد، یا دلیلی که به عقل بی‌خردان درست آید"[۴][۵].
اما تعصب ورزیدن در خصلت‌های ارزشمند و نیکو از جمله مواردی است که به شایستگی ایجاد فضیلت اخلاقی را در فرد آشکار می‌سازد. امام علی (ع) می‌فرماید:تعصب ورزیدن در صفات ارزشمند و کارهای نیک از مواردی است که با آن می‌توان بر دیگران برتری یافت و مردمان را سفارش می‌کند که بر تعصب در خوی‌های پسندیده پافشارند[۶]. امام (ع) از برخی مواردی که تعصب‌ورزیدن ارزش تلقی می‌شود؛ یاد می‌کند که از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: رعایت حقوق همسایگان، وفای به عهد، فرمان‌برداری از نیکوکاران، دوری از کبر، آموزش علم و فضیلت، اجتناب از گردن‌کشی و خون‌ریزی، عدل و داد، کظم غیظ و خودداری از تبه‌کاری»[۷].
منابع
پانویس
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۳۰۵: «"مَا زَنَى غَيُورٌ قَطُّ"»
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 200.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۳۴: «"اعْتَرَضَتْهُ الْحَمِيَّةُ فَافْتَخَرَ عَلَى آدَمَ بِخَلْقِهِ وَ تَعَصَّبَ عَلَيْهِ لِأَصْلِهِ"»
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۳۴: «"وَ لَقَدْ نَظَرْتُ فَمَا وَجَدْتُ أَحَداً مِنَ الْعَالَمِينَ يَتَعَصَّبُ لِشَيْءٍ مِنَ الْأَشْيَاءِ إِلَّا عَنْ عِلَّةٍ تَحْتَمِلُ تَمْوِيهَ الْجُهَلَاءِ أَوْ حُجَّةٍ تَلِيطُ بِعُقُولِ السُّفَهَاءِ غَيْرَكُم"»
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 200.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۳۴: «"فَإِنْ كَانَ لَا بُدَّ مِنَ الْعَصَبِيَّةِ فَلْيَكُنْ تَعَصُّبُكُمْ لِمَكَارِمِ الْخِصَالِ وَ مَحَامِدِ الْأَفْعَالِ"»
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 200- 201.