آزادی اجتماعی در قرآن

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث آزادی اجتماعی است. "آزادی اجتماعی" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

آزادی اجتماعی در قرآن - آزادی اجتماعی در حدیث - آزادی اجتماعی در اخلاق اسلامی - آزادی اجتماعی در معارف دعا و زیارات - آزادی اجتماعی در معارف و سیره سجادی - آزادی اجتماعی در معارف و سیره رضوی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل آزادی اجتماعی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

• یکی دیگر از مبانی آزادی، معین شدن قلمرو مسئولیت پیامبری در حوزه مسائل اجتماعی و تاکید فراوان براینکه وظیفه پیامبر بهشت بردن زوری و عمل اجبارگرایانه نیست؛ مگر در جایی که آزادی اجتماعی مباین با حقوق اجتماعی دیگران و نافی معنویت کلی جامعه باشد و این به این معنا است که اخلالی به آزادی‌های دیگران برساند و آن هم با اجبار و زور نیست و تنها در بیان و تبلیغ و دعوت‌گری دینی است

1. ﴿فَذَكِّرْ إِنَّمَا أَنْتَ مُذَكِّرٌ لَسْتَ عَلَيْهِمْ بِمُصَيْطِرٍ﴾ ای پیامبر تنها تو یادآوری کننده هستی، تو چیره‌گر نیستی
2. ﴿فَمَنْ شَاءَ فَلْيُؤْمِنْ وَمَنْ شَاءَ فَلْيَكْفُرْ﴾ پیامبر ارشاد و راهنمایی می‌کند، هر کس خواست ایمان می‌آورد و هر که نخواست، نمی‌آورد و اجبار نمی‌شود
3. ﴿كَلَّا إِنَّهَا تَذْكِرَةٌ فَمَنْ شَاءَ ذَكَرَهُ﴾ نزول قرآن برای اندرز دادن است تا هر که بخواهد
4. ﴿إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرٌ لِلْعَالَمِينَ﴾ کتاب الهی چیزی جز ذکر و یادآوری نیست.
5. ﴿إِنَّ هَذِهِ تَذْكِرَةٌ فَمَنْ شَاءَ اتَّخَذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِيلًا﴾. کتاب الهی تذکره و یادآوری است که هر کس بخواهد بتواند به سوی پروردگار راهی باز کند
6. ﴿رُسُلًا مُبَشِّرِينَ وَمُنْذِرِينَ لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اللَّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ وَكَانَ اللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا﴾. پیامبران بشیر و نذیر هستند
7. ﴿وَمَا أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِجَبَّارٍ﴾.
8. ﴿فَهَلْ عَلَى الرُّسُلِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ﴾.

نتیجه

• از این آیات استفاده می‌شود:

1. محدوده تصرف پیامبر تصرف تکوینی نیست؛ ابلاغ پیام است ﴿فَذَكِّرْ إِنَّمَا أَنْتَ مُذَكِّرٌ لَسْتَ عَلَيْهِمْ بِمُصَيْطِرٍ﴾
2. کسانی با همه تلاش‌های پیامبر کافر منافق و مشرک می‌شوند و این در فضای اختیار و عدم اجبار طبیعی است ﴿فَمَنْ شَاءَ فَلْيُؤْمِنْ وَمَنْ شَاءَ فَلْيَكْفُرْ﴾
3. پیام تذکر می‌دهد و در اراده آنها تصرف نمی‌کند: ﴿كَلَّا إِنَّهَا تَذْكِرَةٌ فَمَنْ شَاءَ ذَكَرَهُ﴾
4. مسئولیت پیامبر ذکر و مبشر و منذر بودن است «﴿رُسُلًا مُبَشِّرِينَ وَمُنْذِرِينَ﴾.
5. پیامبر در دعوت مردم به دین چیره‌گر و جبار نیست: «﴿وَمَا أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِجَبَّارٍ﴾.

آزادی اجتماعی یکی از فلسفه‌های بعثت

مقالهٔ اصلی: فلسفه بعثت

• در طول تاریخ، چه‌بسا متفکران و فیلسوفانی که از سلطه و استثمار قشر اقلیت حاکم، پشتیبانی کرده‌اند. اما پیامبران در برابر چنین حکومت‌هایی به مقابله برخاستند: ﴿وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَّسُولاً أَنِ اعْبُدُواْ اللَّهَ وَاجْتَنِبُواْ الطَّاغُوتَ﴾ .

منابع

1. سعیدیان‌فر و ایازی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم