شعر در سیره معصوم: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==پانویس== +== پانویس ==)) |
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-{{پایان مدخل‌های وابسته}} +{{پایان مدخل وابسته}})) |
||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
==پرسش مستقیم== | ==پرسش مستقیم== | ||
*[[سیره فرهنگی معصومان درباره شعر به عنوان نماد فرهنگ چه بوده است؟ (پرسش)]] | *[[سیره فرهنگی معصومان درباره شعر به عنوان نماد فرهنگ چه بوده است؟ (پرسش)]] | ||
{{پایان | {{پایان مدخل وابسته}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ ۳۰ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۲۰:۱۸
مقدمه
درباره شعر که بخشی از فرهنگ جامعه و ادبیات یک زبان را تشکیل می‌دهد، اجمالاً آنچه درباره شعرا به ما رسیده، یکسان نیست. در قرآن شعرا سرزنش شده‌اند؛ چراکه افراد گمراه از آنان پیروی می‌کنند[۱] و درنتیجه شعر چندان ارزش تلقی نمی‌شود؛ زیرا مضامین آن درباره شراب و زنان و تحقیر دیگران بوده است؛ ولی از گزارش‌هایی استفاده می‌شود که می‌توان از شعر استفاده صحیح کرد و این استفاده مورد تأیید رسول خدا(ص) بوده است و ائمه نیز گاهی شعر می‌گفتند و به اشعار دیگران تمسک می‌جستند یا افراد را تشویق به خواندن شعر در موضوعات خاص می‌نمودند و شعرا را مورد تکریم خود قرار می‌دادند. شیخ طوسی در مبسوط به این موضوع پرداخته و شعر را مباح شمرده و شواهدی از سیره نبوی دراین باره آورده است[۲]. وقتی حسان بن ثابت شعر بلندش را درباره ولایت امیرالمؤمنین(ع) در غدیر خم خواند، رسول خدا(ص) فرمود: همیشه مؤید به روح القدس باشی تا زمانی که ما را با زبانت یاری می‌کنی[۳]. علاء بن حضرمی با جمعی خدمت پیامبر(ص) رسید و گفت: من به اهل بیتم نیکی می‌کنم، ولی آنان به من بدی می‌کنند و من صله رحم می‌کنم، اما آنان قطع رحم می‌کنند. حضرت فرمود: با آنچه نیکوتر است به آنان پاسخ ده[۴]. علاء بن حضرمی گفت: من دراین باره شعری گفته ام که بهتر است و سه بیت شعر خود را خواند. پیامبر(ص) وقتی شنید، فرمود: برخی اشعار دارای حکمت هستند و برخی بیان‌ها سحر می‌باشند[۵] و شعر تو هرآینه نیکو است؛ ولی کتاب خدا نیکوتر است[۶].
دیوان شعری به امیرالمؤمنین(ع) منسوب است که دارای اشعار مختلفی است. زهرا(س) بعد از درگذشت رسول خدا(ص) در مسجد، با دو بیت شعر پیامبر را مخاطب ساخت و گلایه کرد[۷]. امام صادق(ع) برای کلمه «زوراء» به شعری از ابن ابی عقب استناد کرد[۸] و شعری را در موضوع دیگری خواند[۹] و در مجلس عزا در منزلش دستور داد برای امام حسین(ع) شعر بخوانند. ام فروه همسرش که عزادار بود و دیگر زنان، چنان صیحه زدند و صدایشان بلند شد که مردم در اطراف منزل جمع شدند که بفهمند چه خبر است[۱۰]. اشعار از باور افراد حکایت دارد؛ ازاین رو بر ایمان ابوطالب به اسلام و اعتقاد وی به رسالت رسول خدا(ص) به اشعار وی درباره آن حضرت استناد شده است[۱۱]. کفار قریش که طالب بن ابی طالب را در نبرد بدر همراه خود داشتند، بعد از شنیدن اشعار و رجزهای وی که بوی حمایت از پیامبر(ص) را داشت، او را باز گرداندند[۱۲].
اینها همه نشان می‌دهد که ادبیات متعهد مورد تأیید معصومان بوده است و از آن حمایت می‌کرده‌اند و شاعرانی را که در این وادی گام بر می‌داشتند، تشویق و کمک مالی می‌کردند[۱۳]. شعر جلوه‌ای از فرهنگ و هنر یک جامعه است و یک سروده می‌تواند اثر زیادی در حرکت و تلاش یک جامعه داشته باشد. به همراه بردن شاعران در صحنه‌های نبرد، از نقش تأثیرگذار شعر و شاعران در حماسه آفرینی جنگجویان حکایت دارد و رجزخوانی جنگجویان در نبردها در گذشته[۱۴] بخشی از این نقش را نشان می‌دهد. رسول خدا(ص) که پیامبر رحمت بود، شاعری به نام ابوعزه را که در جنگ بدر بعد از اسارت آزاد کرد و دوباره در جنگ احد به تشویق دشمن پرداخت و اسیر شد، نبخشید[۱۵] و فرمود: « لَا يُلْسَعُ الْمُؤْمِنُ مِنْ جُحْرٍ مَرَّتَيْنِ»[۱۶]: «مؤمن از یک سوراخ دو بار گزیده نمی‌شود». این واقعه از حساسیت امور فرهنگی و تبلیغی و نقش تأثیرگذار شعر حکایت دارد.[۱۷]
جستارهای وابسته
پرسش مستقیم
منابع
پانویس
- ↑ ﴿وَالشُّعَرَاءُ يَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ﴾ «و از شاعران، گمراهان پیروی می‌کنند» سوره شعراء، آیه ۲۲۴.
- ↑ شیخ طوسی، المبسوط فی فقه الإمامیه، ج۸، ص۲۲۵.
- ↑ شیخ مفید، الفصول المختاره، ص۲۹۰: «لَا تَزَالُ يَا حَسَّانُ مُؤَيَّداً بِرُوحِ الْقُدُسِ مَا نَصَرْتَنَا بِلِسَانِكَ».
- ↑ ﴿ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ﴾ «بدی را با روشی که نیکوتر است دور کن» سوره مؤمنون، آیه ۹۶.
- ↑ شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۳۷۹: «إِنَّ مِنَ الشِّعْرِ لَحِكْمَةً وَ إِنَّ مِنَ الْبَيَانِ لَسِحْراً».
- ↑ صدوق؛ الأمالی، ص۶۱۹: «إِنَّ مِنَ الشِّعْرِ لَحُكْماً وَ إِنَّ مِنَ الْبَيَانِ لَسِحْراً وَ إِنَّ شِعْرَكَ لَحَسَنٌ وَ إِنَّ كِتَابَ اللَّهِ أَحْسَنُ».
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۸، ص۳۷۶.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۸، ص۱۷۷.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۸، ص۳۷۴.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۸، ص۲۱۶.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۴۸: « أَ لَمْ تَعْلَمُوا أَنَّا وَجَدْنَا مُحَمَّداً *** نَبِيّاً كَمُوسَى خُطَّ فِي أَوَّلِ الْكُتُبِ».
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۸، ص۳۷۵.
- ↑ شیخ مفید، الإختصاص، ص۱۹۳؛ شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا(ع)، ج۲، ص۲۶۴.
- ↑ شیخ طوسی، الأمالی، ص۴. امیرالمؤمنین در جنگ خیبر در برابر مرحب یهودی این‌گونه رجز خواند: «أَنَا الَّذِي سَمَّتْنِي أُمِّي حَيْدَرَةَ»: «من کسی هستم که مادرم مرا شیر نامید».
- ↑ علامه حلی، نهج الحق و کشف الصدق، ص۵۲۰؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۳۳ (دار الکتب العلمیه). در اثر اخیر سخن پیامبر چنین آمده: «إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَا يُلْدَغُ مِنْ جُحْرٍ مَرَّتَيْنِ».
- ↑ شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۳۷۸.
- ↑ ذاکری، علی اکبر، سیره فرهنگی و اجتماعی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه، ص ۴۹.