جندب بن کعب در تاریخ اسلامی

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث جندب بن کعب است. "جندب بن کعب" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

جندب بن کعب در تاریخ اسلامی - جندب بن کعب در تراجم و رجال - جندب بن کعب در حدیث

مقدمه

نام و نسب او جندب بن کعب بن عبدالله ازدی غامدی است. پیامبر اسلام(ص) نامه‌ای به ابوظبیان ازدی نوشت که در آن او و بستگانش را به اسلام فرا خواند. ابوظبیان به همراه عده‌ای از خویشاوندانش به نزد رسول خدا(ص) آمده، اسلام آوردند که از جمله آنها جندب بن کعب و جندب بن زهیر بودند.

جندب از نگاه پیامبر(ص)

امیر المؤمنین(ع) نقل می‌کند: روزی در راه همراه رسول خدا(ص) بودیم حضرت پیاده شد، خود زمام اسب اصحاب سواره را گرفتند و حرکت دادند و می‌فرمودند: "جندب و کیست جندب و دست قطع شده‌ای که خبر است، زید است".

هنگام شب، عده‌ای از اصحاب به حضرت گفتند: خواست شما از مطلبی که فرمودید، چه بود؟

حضرت فرمودند: "دو نفر از امت من هستند که به یکی از آنها جندب گفته می‌شود؛ او ضربه‌ای می‌زند که حق را از باطل جدا می‌کند و به دیگری زید گفته می‌شود که عضوی از اعضایش زودتر به بهشت می‌رود، سپس بقیه بدنش به او می‌پیوندد". با نقل این روایت، رسول خدا(ص) ماجرای کشته شدن ساحر به دست جندب را با علم غیب خود خبر دادند.

جندب و کشتن مرد ساحر

هنگامی که عثمان ولید بن عقبه را حاکم کوفه کرد، روزی جندب نزد او رفت و دید مرد ساحری به نام بستانی یا بطرونا در حضور او وعده‌ای نمایش می‌دهد و چنین می‌نماید که سر فردی را می‌برد و دوباره او را زنده می‌کند، و از دهن الاغ وارد شده و از او خارج می‌شود. جندب به منزل رفت و شمشیر براتی برداشته، برگشت و در حالی که آن ساحر سرگرم نمایش بود، با یک ضربه او را کشت و سپس این آیه را خواند: ﴿أَفَتَأْتُونَ السِّحْرَ وَأَنْتُمْ تُبْصِرُونَ﴾.

ولید ناراحت شد و از او پرسید. چرا چنین کردی؟

گفت: "برای آنکه از رسول خدا(ص) شنیدم که فرمود: حد سحر کننده، ضربه شمشیر است. و من دستور اسلام را درباره‌اش جاری کردم".

ولید دستور داد او را زندانی کنند و داستان را برای عثمان نوشت. عثمان هم پاسخ داد که او را رها کند و جندب از زندان آزاد شد.

بعضی می‌نویسند: علت رهایی او از زندان این شد که زندان‌بان مرد پرهیزکاری بود و وقتی که نماز و روزه جندب را در زندان دید، او را رها ساخت.

عده دیگری می‌گویند: برادر زاده جندب مرد شجاعی بود و وقتی که عمویش را زندانی کردند، زندانبان را کشت و جندب را رها کرد.

جندب و صفین

یکی از صحابه رسول خدا(ص) که حق را به درستی شناخت و از آن پیروی کرد و همراه امیرالمؤمنین علی(ع) در جنگ صفین مقابل معاویه جنگید، جندب بود.

برخی نقل کرده‌اند که جندب، فرمانده قبیلة أزد در جنگ صفین بود.

جندب و گواهی دادن بر شراب‌خواری ولید

جندب از کسانی است که بر شراب‌خواری ولید بن عقبه، حاکم کوفه، گواهی داد و البته عثمان نه تنها حد را بر ولید اجرا نکرد بلکه جندب را زندانی کرد. اما حضرت علی(ع) حد را بر ولید اجرا کرد .

جندب و مخالفت با عثمان

عده‌ای از بزرگان کوفه مانند مالک بن حارث، ثابت بن قیس، کمیل بن زیاد،زید بن صوحان و جندب بن کعب به مخالفت با عثمان پرداخته و بر کارهای عثمان خرده گرفتند. در این حال، سعید بن عاص نامه‌ای به عثمان نوشت و شرایط کوفه را بیان کرد. عثمان در پاسخ نامه نوشت که آنها را به شام تبعید کن و همراه آنان سربازانی بفرست. پس از تبعید، آنها مدتی در شام نزد معاویه ماندند و سپس به کوفه برگشتند . برخی نوشته‌اند که او ضمن سرودن قصیده‌ای، از عثمان انتقاد کرده است.

جندب و اسلام آوردن فردی مسیحی

محمد بن مسیرین می‌گوید: جندب بن کعب را در زندان کوفه دیدم و زندانبان جندب، مردی مسیحی بود. زمانی که نمازهای شبانه و روزه‌های جندب را دید، کسی را جانشین خود در زندان کرد و به کوفه رفت و از مردم درباره برترین مرد اهل کوفه پرسید. مردم گفتند: اشعث بن قیس. او نزد اشعث رفت و دید او همه شب را می‌خوابد و صبح بلند می‌شود؛ پس از او فاصله گرفت و دوباره از مردم درباره برترین فرد اهل کوفه پرسید. به او گفتند: جریر بن عبدالله. پس نزد او رفت و دید شب می‌خوابد و صبح بیدار می‌شود و رو به قبله می‌نشیند و می‌گوید: خدای من خدای جندب است و دین من دین جندب است. این مرد مسیحی با دیدن این صحنه، مسلمان شد.

سرانجام جندب

درباره زمان و محل وفات جندب بن کعب نقل روشنی بیان نشده اما برخی وفات او را در سال دهم حکومت معاویه یعنی حدود سال ۵۰ هجری دانسته‌اند و برخی دیگر فقط گفته‌اند، زمان معاویه از دنیا رفته و تاریخ آن را مشخص نکرده‌اند.

منابع

• عباسی، حبیب، مقاله «جندب بن کعب»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۴