علوم

علوم از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: علوم در کلام اسلامی - علوم در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

آیین اسلام ارجی بسیار بر علم و طلب علم می‌نهد و آن را مقدمه‌ای برای کسب معرفت قلبی و تکامل روحی می‌داند يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قِيلَ لَكُمْ تَفَسَّحُوا فِي الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا يَفْسَحِ اللَّهُ لَكُمْ وَإِذَا قِيلَ انْشُزُوا فَانْشُزُوا يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ. ترغیب و تشویق بی‌نظیر اسلام به طلب علم، موجب گشت تا مسلمانان با شور و شوق فراوان به دانش‌های گوناگون رو کنند و با فرهنگ و دانش دیگر ملل نیز آشنا گردند. فهم قرآن و راه یافتن به باطن این کتاب ژرف آسمانی، از مهم‌ترین رویکرد گسترده مسلمانان به علم بوده است. مسلمانان، علوم خویش را با پژوهش قرآنی و جست و جو در معانی و مفاهیم آیات قرآن آغازیدند. نخستین شهر مسلمانان که جنب و جوش علمی در آن پیدا شد، مدینه بود و نخستین مرکز علمی مسلمانان مسجد بود. مسلمانان در مسجد می‌نشستند و درباره معانی قرآن و سنت و صفات خداوند متعال گفت و گو می‌کردند. نخستین معلم اسلام نیز شخص پیامبر اسلام (ص) بود.

تقسیم‌بندی علوم

دانشمندان مسلمان، با الهام از تأکیدهای دین اسلام بر یادگیری علوم و نیز با توجه به سیر تحولات و تطورات علوم در جامعه اسلامی، دسته‌بندی زیر را پیش کشیده و علوم را به چهار دسته تقسیم کرده‌اند:

1. علومی که موضوع آنها، اصول و فروع اسلام است و به قرآن و سنت استناد مستقیم دارند، مانند علم کلام و فقه؛
2. علومی که ابزار علوم دسته نخست‌اند، مانند منطق و اصول فقه؛
3. علومی که از کتاب و سنت برنخاسته‌اند و دینی نیستند، ولی آموختن آنها برای زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان واجب است، مانند دانش سیاست و تجارت؛
4. علومی که جزو علوم پیش گفته نیستند؛ ولی به گونه‌ای راهی به میان مسلمانان یافته‌اند، مانند علم نجوم.

منابع

1. فرهنگ شیعه