نامۀ ۷۶ نهج البلاغه

مقدمه

امام (ع) این نامه را به ابن عباس، پسر عم خویش، می‌نویسد. امام (ع) پس از جنگ جمل مدتی در بصره ماند تا اوضاع را سروسامان دهد و مردم بصره اطمینان پیدا کنند که امام با رأفت با آنان برخورد می‌کند. پس از آرام شدن اوضاع، عبدالله بن عباس را به عنوان جانشین خود در بصره گماشت. امام در این نامه ابن عباس را به چند فضیلت اخلاقی امر کرده است: نخست گشاده‌رویی با مردم که موجب اعتماد مردم و بقای حکومت است. دیگر توصیه اما هم‌نشینی و مجالست است، یعنی با فروتنی با آنان رفتار کند و با دادگری میان آنان حکم دهد. امام، او را از خشم پرهیز می‌دهد و به فضیلت شکیبایی رهنمون می‌دارد، زیرا خشم که در اثر سبک‌مغزی است از شیطان ریشه می‌گیرد و مردم خشونت را ناپسند می‌شمارند^[۱].
بنابر قول سیدرضی، این نامه در سال ۳۶ ق پس از جنگ جمل نوشته شده است. افزون بر رضی، ابن قتیبه دینوری در کتاب الامامة و السیاسة و [[[شیخ مفید]]]] در کتاب الجمل این نامه را گزارش کرده‌اند^[۲].

در برخورد با مردم و در نشستن با ایشان و داوری میان آنان گشاده‌رو باش. از خشم حذر کن، که آن سبک‌سری و انگیزه شیطانی است. آگاه باش آنچه تو را به خدا نزدیک کند از آتش جهنم دور سازد، و آنچه تو را از خدا دور کند به آتش نزدیک خواهد کرد^[۳].