احمد بن عدیس
احمد بن عدیس از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: احمد بن عدیس در تراجم و رجال - پرسش مرتبط نداردآشنایی اجمالی
احمد بن عدیس[۱] در سند سه روایت تفسیر کنز الدقائق، به نقل از کتاب الکافی واقع شده است؛ از جمله: «وَفِي رَوْضَةِ الْكَافِي: حُمَيْدُ بْنُ زِيَادٍ، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ الْكِنْدِيِّ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُدَيْسٍ، عَنْ أَبَانٍ، عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ شُعَيْبٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللٰه - عَلَيْهِ السَّلَامُ -: يُفْرَقُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ مَا كَانَ مِنْ شِدَّةٍ أَوْ رَخَاءٍ أَوْ مَطَرٍ، يَقْدِرُ مَا يَشَاءُ اللٰه - عَزَّ وَ جَلَّ - أَنْ يُقَدِّرَ إِلَى مِثْلِهَا مِنْ قَابِلٍ»[۲].[۳]
شرح حال راوی
نام راوی در کتب رجالی عنوان نشده است، بلکه تنها در سند دو روایت الکافی واقع گردیده است[۴]؛ از این رو، در کتب رجالی متأخر[۵] مانند: جامع الرواة، معجم رجال الحدیث، تنقیح المقال، قاموس الرجال و... با استناد به روایت الکافی نام احمد بن عدیس را ذکر کردند و به روایت الکافی اشاره کردند و هیچ اطلاعات دیگری درباره‌اش ندادند.
البته ملاحظه طُرق و اسناد و در بعضی موارد، اتحاد راوی و مروی عنه روشن می‌سازد که در نام راوی تصحیف واقع شده و «احمد بن عدیس»، مصحف «حسن بن عدیس» است که ابن حجر با عنوان «الحسن بن عدیس الکوفی» و نجاشی با عنوان «الحسن بن حماد بن عدیس» در طریق خود به کتاب عمران بن حمران الأذرعی یاد کرده است.
دلیل بر این تصحیف دو چیز است:
- مراد از حسن بن محمد کندی در سند محل بحث که «حمید بن زیاد» از وی نقل کرده و او از احمد بن عدیس روایت کرده، «حسن بن محمد بن سماعة الکندی» است که در اسناد دیگر، از حسن بن عدیس روایت کرده است؛ مانند:
- عنه (الحسن بن محمد بن سماعة) عن الحسن بن عدیس، عن إسحاق بن عمار، عن إسماعیل الجعفی عن أبی جعفر(ع) قال:...[۶].
- الحسن بن محمد بن سماعة عن جعفر بن سماعة و الحسن بن عدیس عن أبان عن عبدالرحمن البصری عن أبیعبدالله(ع) قال:...[۷].
- أخبرنا الحسین، عن أحمد بن جعفر، عن حمید (حمید بن زیاد)، عن إبن سماعة (الحسن بن محمد بن سماعة)، عن الحسن بن حماد بن عدیس عنه[۸].
- حسن بن عدیس در کتب رجال عنوان شده است، ولی از احمد بن عدیس نام برده نشده است. شیخ طوسی، حسین (حسن) بن عدیس را از اصحاب امام رضا(ع) برشمرده[۹] و إبن حجر در لسان المیزان در دو موضع از او یاد کرده؛ یک بار با عنوان «الحسن بن عدیس» و دیگر با عنوان «الحسین بن عدیس»:
یادآوری می‌شود که مراد از حسن بن عدیس، به قرینه روایت ابن سماعة از او، حسن بن حماد بن عدیس است که در طریق نجاشی به کتاب عمران بن حمران الأذرعی قرار گرفته است[۱۴].
محقق اردبیلی پس از نقل روایت حسن بن عدیس می‌نویسد: "الظاهر أن الحسن بن عدیس هذا هو الحسن بن حماد بن عدیس بقرینة روایة الحسن بن محمد عنه واللّه أعلم"[۱۵].[۱۶]
طبقه راوی
با توجه به وقوع تصحیف در نام راوی و اینکه احمد بن عدیس، مصحف حسن بن عدیس است، از اصحاب امام رضا(ع) بوده و در طبقه ششم قرار دارد. آیت الله بروجردی نیز او را از طبقه ششم راویان شمرده است[۱۷].[۱۸]
جایگاه حدیثی راوی
عدم جرح و تعدیل راوی در کتب رجالی، راوی را در زمره راویان مجهول و یا مُهمل قرار می‌دهد، ولی إبن حجر به نقل از علی بن الحکم نوشته است: "كان من مشائخ الشيعة وكان مخلطاً"[۱۹].
یادآوری می‌شود که جمله "كان مخلطاً"[۲۰] در عبارت إبن حجر از علی بن الحکم نیست، بلکه اظهار نظر خودش است که اساس و پایه‌ای ندارد.[۲۱]
منابع
پانویس
- ↑ مصحّف «الحسن بن عدیس» است؛ ر.ک: جامع الرواة، ج۱، ص۱۵؛ معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۵۰، ش۶۶۵؛ طبقات رجال الکافی، ص۴۴.
- ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۱۲، ص۱۱۹، به نقل از: الکافی، ج۸، ص۸۲، ح۴۰.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۳۹۷.
- ↑ حمید بن زیاد، عن الحسن بن محمد بن سماعة، عن أحمد بن عدیس، عن أبان..؛ الکافی، ج۷، ص۳۹، ح۴۰؛ حمید بن زیاد، عن الحسن بن محمد الکندی، عن أحمد بن عدیس، عن أبان بن عثمان..؛ الکافی، ج۸، ص۸۱، ح۳۹؛ و در سند یک روایت (تهذیب الأحکام، ج۹، ص۱۳۱، ح۵۵۹) نیز قرار گرفته که از کتاب الکافی نقل شده است.
- ↑ ر.ک: جامع الرواة، ج۱، ص۱۵؛ معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۵۹، ش۶۶۸؛ طبقات رجال الکافی، ص۴۴؛ و....
- ↑ الإستبصار، ج۱، ص۲۵۵، ح۹۱۶.
- ↑ تهذیب الأحکام، ج۸، ص۵۸، ح۱۸۸.
- ↑ رجال النجاشی، ص۲۹۲ (ترجمه: عمران بن حمران الأذرعی).
- ↑ رجال الطوسی، ص۳۵۶، ش۵۲۸۳.
- ↑ تأیید می‌کند قول ابن حجر را سند روایت استبصار: عنه (الحسن بن محمد بن سماعة) عن الحسن بن عدیس، عن إسحاق بن عمار، عن إسماعیل الجعفی؛ الإستبصار، ج۱، ص۲۵۵، ح۹۱۶.
- ↑ آقابزرگ تهرانی در عنوان «رجال علی بن الحکم» می‌نویسد: و هو علی بن الحکم بن الزبیر النخعی الأنباری، تلمیذ إبن أبی عمیر، و قد لقی من أصحاب أبی عبدالله الصادق(ع) جمعاً کثیراً. و هو مثل الحسن بن علی بن فضال و عبدالله بن بکیر کما ذکره الکشی. و یروی عنه أحمد بن أبی عبدالله البرقی الذی توفی (۲۷۴) أو (۲۸۰) کما فی النجاشی و الفهرست، ینقل عنه کثیراً فی "لسان المیزان" بعنوان ذکره علی بن الحکم فی رجال الشیعة.
- ↑ لسان المیزان، ج۲، ص۲۲۰، ش۹۷۰.
- ↑ لسان المیزان، ج۲، ص۲۹۸، ش۱۲۳۵.
- ↑ أخبرنا الحسین، عن أحمد بن جعفر، عن حمید، عن إبن سماعة (الحسن بن محمد بن سماعة)، عن الحسن بن حماد بن عدیس عنه؛ رجال النجاشی، ص۲۹۲، ش۷۸۶.
- ↑ جامع الرواة، ج۱، ص۸۵؛ علامه امین: عن جامع الرواة أیضاً أنه استظهر اتحاده مع الحسن بن عدیس الآتی من أصحاب الرضا(ع) و هو غیر بعید؛ أعیان الشیعة، ج۵، ص۵۹، ش۱۷۰.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۳۹۶-۳۹۹.
- ↑ ر.ک: الموسوعة الرجالیة (طبقات رجال التهذیب)، ص۲۴۲.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۳۹۹.
- ↑ لسان المیزان، ج۲، ص۲۲۰، ش۹۷۰.
- ↑ کلباسی درباره اصطلاح «مخلط» می‌نویسد: أقول: الذی یظهر لی بعد التتبع فی کلماتهم أنه بمعنی الخلط بمعنی المزج، و لکن المراد منه: أنواع مخصوصة منه: أحدها: خلط الإعتقاد الصحیح بالفاسد...؛ ثانیها: خلط الروایات المنکرة إلی غیرها...؛ ثالثها: خلط أسانید الأخبار بالآخر...؛ رابعها: خلط المطالب الصحیحة بغیرها؛ سماء المقال، ج۲، ص۲۸۵ – ۲۸۷.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۳۹۹-۴۰۰.