ابوزید انصاری خزرجی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث صحابه است. ابوزید انصاری خزرجی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابوزید انصاری خزرجی در تراجم و رجال - ابوزید انصاری خزرجی در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد| ابوزید انصاری خزرجی | |
|---|---|
 تصویر قدیمی مدینه | |
| نام کامل | قیس بن سکن بن قیس بن زعوراء |
| جنسیت | مرد |
| کنیه | ابوزید |
| از قبیله | بنی‌نجار |
| از تیره | بنی‌حرام |
| همسر | ام خوله بنت سفیان بن قیس |
| پسر | |
| خویشاوندان | انس بن مالک (برادرزاده) |
| درگذشت | ۱۳ هجری |
| از اصحاب | پیامبر خاتم |
| حضور در جنگ | |
مقدمه
نامش قیس بن سکن بن قیس بن زعوراء از بنوحرام، شاخه‌ای از بنونجار است که به کنیه اشتهار دارد[۱] و در انتساب به جد بالاتر، به او زَعُوری می‌گویند[۲]. روایت شده که ابوزید، گردآورنده قرآن است، ولی در اینکه نامش چیست، اختلاف شده است: ثابت بن زید، سعد بن عبید، قیس بن سکن و نام‌های دیگر، از جمله احتمالاتی است که داده شده. اما نظر درست‌تر این است که ابوزید گرد آورنده قرآن، همین قیس بن سکن است[۳] سرچشمه این اختلاف، افزون بر اشتراک در کنیه این افراد (هر سه ابوزید) ناشی از این بوده که هر سه را از گردآورندگان قرآن دانسته‌اند.
او که عموی انس بن مالک بود، در جنگ‌های بدر[۴]، أحد و خندق شرکت کرد[۵]، ابن ابی داوود او را با عنوان عَقَبی ستوده است[۶] که با توجه به تأیید نشدن این گزارش در منابع دیگر، سست و ناشی از برداشت اشتباهی‌اش از عبارت «و لم يدع عقبا»؛ است. وی یکی از گردآورندگان قرآن در عصر رسول خدا (ص) بود[۷]. چون از انس بن مالک سؤال شد ابوزیدی که قرآن را در عصر رسول خدا (ص) گرد آورد که بود؟ او قیس بن سکن را معرفی کرد و گفت: وی فردی از طایفه ما، بنو عدی بن نجار بود که چون نسلی به جا نگذاشت، ما وارث او شدیم[۸]. هشام کلبی و واقدی نیز همین نظر را تأیید کرده و قیس بن سکن را یکی از گردآورندگان قرآن دانسته‌اند[۹]. اما کوفیان، ابوزید گردآورنده قرآن را، سعد بن عبید می‌دانند که اوسی و در شمار راویان کوفی است[۱۰]. البته می‌توان ریشه این دیدگاه‌های متعارض را، در تفاخرات قبیله‌ای میان اوس و خزرج جستجو کرد[۱۱].
ابن سعد[۱۲] مرگ وی را در واقعه جسر ابی عبید (سال سیزده) نوشته است؛ چنان که بیشتر منابع به نقل از موسی بن عقبه، مرگ وی را در همین واقعه دانسته‌اند[۱۳]. اما برخی گزارش‌های نقل شده از موسی بن عقبه، با اینکه به کشته شدن وی در واقعه جسر تصریح دارد، زمان آن را سال پانزده نوشته است[۱۴]. این اشتباه و خلط از آنجا ناشی شده که غیر از حادثه مشهور یوم جسر ابی عبید، روز دیگری در ایام قادسیه، با عنوان یوم جسر مدائن ثبت گردیده که به احتمال ابوزید در این حادثه کشته شده است؛ چنانکه موسی بن عقبه در شرح حال عده‌ای، تصریح کرده که در حادثه یوم جسر مدائن به سال پانزده همراه سعد بن ابی وقاص کشته شدند[۱۵].
فرزندانش زید، اسحاق و خوله[۱۶] از همسرش ام خوله دختر سفیان بن قیس بودند. با اینکه فرزندانی داشت، ولی نسلی از او باقی نماند[۱۷]؛ چنانکه روایت چندانی از او نقل نشده و علمش نیز از میان رفته است[۱۸].
این قیس بن سکن را که خزرجی و در شمار صحابه است، نباید با قیس بن سکن اسدی تابعی از تیره بنوسُواءَه که از امام علی (ع)، ابن مسعود و ابوذر روایت نقل می‌کند و مرگش در زمان مصعب بن زبیر[۱۹] در کوفه بود، یکی دانست[۲۰][۲۱]
جستارهای وابسته
- زید بن ابی‌زید انصاری خزرجی (فرزند)
- اسحاق بن ابی‌زید انصاری خزرجی (فرزند)
- خوله بن ابی‌زید انصاری خزرجی (فرزند)
منابع
پانویس
- ↑ ابن عبدالبر، ج۳، ص۳۵۳؛ ابن اثیر، ج۴، ص۴۰۶؛ برخی نیس را در شمار اجداد وی نیاورده اند: ابن حجر، الاصابه، ج۵، ص۳۶۳ و ج۶، ص۱۲۶.
- ↑ سمعانی، ج۳، ص۱۵۵.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۵، ص۱۳۲؛ شامی، ج۱۱، ص۳۳۳؛ نیز ر. ک: ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۲۹؛ ابن حبان، الثقات، ج۳، ص۴۵؛ ابن اثیر، ج۱، ص۳۹۸ و ۴۴۳ و ج۴، ص۴۰۶؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۰۵.
- ↑ ابن هشام، ج۲، ص۳۶۲؛ واقدی، ج۱، ص۱۶۴.
- ↑ ابن سعد، ج۳، ص۳۸۹؛ ابن عبدالبر، ج۲، ص۳۵۳.
- ↑ شامی، ج۱۱، ص۳۳۳.
- ↑ ابن سعد، ج۳، ص۳۸۹؛ ابن حبان، الثقات، ج۳، ص۳۳۸؛ بغوی، ج۵، ص۲۱؛ ابن اثیر، ج۴، ص۴۰۶؛ ابن حجر، فتح، ج۷، ص۹۶
- ↑ ابن حبان، الثقات، ج۳، ص۳۳۸؛ ابونعیم، ج۴، ص۲۳۱۵؛ شامی، ج۱۱، ص۳۳۳؛ نیز ر. ک: بخاری، صحیح، ج۴، ص۲۲۹؛ احمد بن حنبل، ج۳، ص۲۷۷؛ ابن ابی شیبه، ج۷، ص۱۷۳؛ ابن قانع، ج۲، ص۳۵۱؛ طبرانی، ج۴، ص۱۰؛ ابن ابی‌حاتم، ج۷، ص۹۸.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۳، ص۲۲۸؛ ابن اثیر، ج۱، ص۴۴۳؛ ابن حجر، فتح، ج۷، ص۹۶؛ همو، الاصابه، ج۶، ص۱۲۶.
- ↑ نووی، ج۱۶، ص۲۰.
- ↑ ابن کثیر، ج۷، ص۵۸.
- ↑ الطبقات، ج۳، ص۳۸۹.
- ↑ ابن ابی عاصم، ج۳، ص۴۱۳؛ ابونعیم، ج۴، ص۲۳۱۵؛ ابن عبدالبر، ج۳، ص۳۵۳؛ ابن حجر، الاصابه، ج۵، ص۳۶۲.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۲۸؛ ابن اثیر، ج۶، ص۱۲۶؛ ابن حجر، الاصابه، ج۶، ص۱۲۶؛ نوری، ج۱۶، ص۲۰.
- ↑ طبرانی، ج۲، ص۷۸.
- ↑ که با رسول خدا بیعت کرد؛ ابن سعد، ج۸، ص۳۲۱.
- ↑ ابن سعد، ج۳، ص۳۸۹.
- ↑ شامی، ج۱۱، ص۳۳۳.
- ↑ ابن مسعود، ص۷۱-۶۸.
- ↑ ابن سعد، ج۶، ص۲۱۵؛ بخاری، تاریخ، ج۷، ص۱۴۵؛ ابن حبان، مشاهیر، ص۱۶۶.
- ↑ داداش نژاد، منصور، مقاله «ابوزید انصاری خزرجی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۳۱۷-۳۱۸.