حسن بن علی بن مهزیار
موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد
آشنایی اجمالی
الحسن بن علی بن مهزیار[۱]، در سند سه حدیث در تفسیر کنز الدقائق به گزارش از تفسیر القمی و تأویل الآیات الظاهرة قرار دارد:
«أَخْبَرَنَا الْحَسَنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(ع) قَالَ مَا بَعَثَ اللَّهُ نَبِيّاً بَعْدَ لُوطٍ إِلَّا فِي عِزٍّ مِنْ قَوْمِهِ»[۲].[۳]
شرح حال راوی
حسن بن علی بن مهزیار از روایت گران شناخته شده و کثیر الروایه شمرده می‌شود. وی دارای ملیّت ایرانی و اهل اهواز است. جناب ابن قولویه در کامل الزیارات روایات فراوانی از این راوی گزارش کرده است. حسن بن علی بن مهزیار نمونه‌ای از استادان حدیثی محمد بن أحمد بن یحیی أشعری است بی‌آنکه در شمار راویان استثنا شده محمد بن حسن بن ولید قرار بگیرد. نام راوی در طرق روایی رجالیان کهن، مانند نجاشی و أبو غالب زاری به آثار مکتوب محدثان شیعه دیده می‌شود. بسیاری از افراد خاندان مهزیار اهوازی از شیعیان امامان معصوم(ع) شمرده شده‌اند.
شرح حال راوی مورد گفتوگو در منابع وابسته به دانش رجال یاد نشده؛ ولی نام وی در طریق روایی برخی از قدماء رجالی به شماری از صاحبان اثر قرار دارد؛ مانند طریق روایی أبی غالب زراری به علی بن مهزیار و حماد بن عیسی[۴]؛ نیز طریق روایی نجاشی به فضالة بن أیوب و علی بن مهزیار[۵].[۶]
یادآوری
نام راوی در چند سند، با عنوان الحسین بن علی مهزیار ثبت شده است[۷]؛ برای نمونه: «حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ قَالَ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي سَلَّامٍ عَنْ سَوْرَةَ بْنِ كُلَيْبٍ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ(ع)...»[۸].
به قرینه همانندی این اسناد با دیگر اسناد راوی و یاد نشدن این عنوان در منابع رجالی، فهمیده می‌شود که در آن تصحیف رخ داده و عبارت درست، الحسن بن علی بن مهزیار است.[۹]
طبقه راوی
تاریخ تولد و درگذشت راوی در کتب تراجم و رجال یا غیر آن گزارش نشده؛ ولی از روایت کسانی چون سعد بن عبدالله أشعری قمی و علی بن إبراهیم قمی از او که در قرن سوم میزیستند، نیز روایات او از پدرش علی بن مهزیار و أحمد بن محمد سیاری که در سالهای پایانی قرن دوم تا نیمه قرن سوم یا کمی پس از آن زندگی میکردند، می‌‌توان دریافت که راوی در قرن سوم میزیسته و این برابر است با سالهای پایانی عمر امام جواد و زمان امام هادی و امام حسن عسکری(ع) و کمی از دوران غیبت صغرا. روایات راوی، همگی باواسطه از معصوم(ع) انجام پذیرفته، نمونهها: «قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ الْعَبَّاسِ رَحِمَهُ اللَّهُ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ قَالَ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ يُونُسَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ(ع) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ﴿إِنَّ اللَّهَ يُدَافِعُ عَنِ الَّذِينَ آمَنُوا﴾[۱۰] قَالَ نَحْنُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ اللَّهِ يُدَافِعُ عَنَّا مَا أَذَاعَتْ عَنَّا شِيعَتُنَا»[۱۱]. - «قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ الْعَبَّاسِ رَحِمَهُ اللَّهُ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مِهْرَانَ[۱۲] عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْأَحْوَلِ عَنْ سَلَّامِ بْنِ الْمُسْتَنِيرِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ(ع)...»[۱۳]. - «وَ رَوَى أَيْضاً عَنْ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ يَحْيَى الْحَلَبِيِّ عَنْ عُمَرَ بْنِ أَبَانٍ عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِيِّ قَالَ حَدَّثَنِي تَمِيمُ بْنُ حِزْيَمٍ قَالَ: كُنَّا مَعَ عَلِيٍّ(ع) حَيْثُ تَوَجَّهْنَا إِلَى الْبَصْرَةِ فَبَيْنَمَا نَحْنُ نُزُولٌ إِذَا اضْطَرَبَتِ الْأَرْضُ فَضَرَبَهَا عَلِيٌّ(ع) بِيَدِهِ...»[۱۴]. - «مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ، عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ مَهْزِيَارَ، عَنْ أَخِيهِ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ، عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَيُّوبَ، عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ الضَّرِيرِ، عَنْ أَبِيهِ، قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(ع)...»[۱۵]. - «و عنه عن الحسن بن علی بن مهزیار عن محمد ابن أبی الزعفرانی عن أم أبی محمد(ع) قالت: قال لی یوما: تصیبنی فی سنة الستین حرارة و أخاف منها فجزعت و بکیت، فقال لی: لا تجزعی لابد من وقوع أمر الله. فلما کان من أیام صفر من تلک أخذها المقیم و المقعد فجعلت تخرج إلی الجبل و تتجسس أخبار العراق حتی ورد علیها الخبر»[۱۶]. - «سَعْدٌ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ قَالَ: كَتَبْتُ إِلَى أَبِي مُحَمَّدٍ(ع) أَسْأَلُهُ عَنِ الصَّلَاةِ فِي الْقِرْمِزِ وَ أَنَّ أَصْحَابَنَا يَتَوَقَّفُونَ عَنِ الصَّلَاةِ فِيهِ فَكَتَبَ لَا بَأْسَ بِهِ مُطْلَقٌ ﴿وَالْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ﴾[۱۷]»[۱۸]. شاگردان حدیثی راوی، مانند سعد بن عبدالله و محمد بن الحسن بن علی بن مهزیار (فرزند راوی) از طبقه هشتم[۱۹]؛ نیز استادان راوی، نظیر علی بن مهزیار و إبراهیم بن مهزیار (عموی راوی) از طبقه هفتم راویان هستند[۲۰]، پس خود راوی از طبقه هشتم است. آیت‌الله بروجردی نیز این راوی را از کبار طبقه هشتم شمرده است[۲۱]. استادان و شاگردان راوی برخی از راویان، استادان حدیثی حسن بن علی بن مهزیار هستند؛ مانند علی بن مهزیار (پدر راوی)، إبراهیم بن مهزیار، محمد بن أبی الزعفرانی، و أحمد بن محمد السیاری[۲۲]. گروهی از راویان، شاگردان حدیثی اویند؛ نظیر محمد بن الحسن بن علی بن مهزیار (فرزندراوی)، علی بن إبراهیم قمی، محمد بن أحمد (بن یحیی)، حمیری، سلامة بن محمد، جعفر بن محمد قولویه، أبوعبدالرحمن محمد بن أحمد بن الحسین العسکری، محمد بن حسن بن ولید، محمد بن جعفر بن موسی قولویه (پدر ابن قولویه) و سعد (بن عبدالله)[۲۳]. مذهب راوی فراوانی روایات راوی در زمینه معرفی امام معصوم و مقام والای خلفای الهی(ع) و ارزش زیارت آنان در دنیا، به خوبی نشانه تشیع و امامی بودن اوست؛ نمونهها: - «مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ، عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ مَهْزِيَارَ، عَنْ أَخِيهِ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ، عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَيُّوبَ، عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ الضَّرِيرِ، عَنْ أَبِيهِ، قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(ع)... فَقَالَ: إِنَّ إِسْمَاعِيلَ لَيْسَ مِنِّي كَأَنَا مِنْ أَبِي. قَالَ: قُلْتُ: ﴿إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ﴾[۲۴] ثُمَّ ﴿إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ﴾، فَمَنْ بَعْدَكَ؟- بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي- فَقَدْ كَانَتْ فِي يَدِي بَقِيَّةٌ مِنْ نَفْسِي، وَ قَدْ كَبِرَتْ سِنِّي، وَ دَقَّ عَظْمِي، وَ جَاءَ أَجَلِي، وَ أَنَا أَخَافُ أَنْ أَبْقَى بَعْدَكَ. قَالَ: فَرَدَدْتُ عَلَيْهِ هَذَا الْكَلَامَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ، وَ هُوَ سَاكِتٌ لَا يُجِيبُنِي، ثُمَّ نَهَضَ فِي الثَّالِثَةِ، وَ قَالَ: لَا تَبْرَحْ. فَدَخَلَ بَيْتاً كَانَ يَخْلُو فِيهِ، فَصَلَّى رَكْعَتَيْنِ، يُطِيلُ فِيهِمَا، وَ دَعَا فَأَطَالَ الدُّعَاءَ. ثُمَّ دَعَانِي، فَدَخَلْتُ عَلَيْهِ، فَبَيْنَا أَنَا عِنْدَهُ، إِذْ دَخَلَ عَلَيْهِ الْعَبْدُ الصَّالِحُ، وَ هُوَ غُلَامٌ حَدَثٌ... قَالَ: قُمْ، فَخُذْ بِيَدِهِ فَسَلِّمْ عَلَيْهِ، فَهُوَ مَوْلَاكَ وَ إِمَامُكَ مِنْ بَعْدِي، لَا يَدَّعِيهَا فِيمَا بَيْنِي وَ بَيْنَهُ- أَحَدٌ إِلَّا كَانَ مُفْتَرِياً. يَا فُلَانُ، إِنْ أَخَذَ النَّاسُ يَمِيناً وَ شِمَالًا، فَخُذْ مَعَهُ، فَإِنَّهُ مَوْلَاكَ وَ صَاحِبُكَ، أَمَا إِنَّهُ لَمْ يُؤْذَنْ لِي فِي أَوَّلِ مَا كَانَ مِنْكَ. قَالَ: فَقُمْتُ إِلَيْهِ، فَأَخَذْتُ بِيَدِهِ، فَقَبَّلْتُهَا وَ قَبَّلْتُ رَأْسَهُ، وَ سَلَّمْتُ عَلَيْهِ، وَ قُلْتُ: أَشْهَدُ أَنَّكَ مَوْلَايَ وَ إِمَامِي»[۲۵]. - «قَالَ أَيْضاً حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ قَالَ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ حَدِيدٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ يُونُسَ عَنْ أَبِي السَّفَاتِجِ عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِيِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ(ع) يَقُولُ ﴿وَقَالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمَنُ وَلَدًا سُبْحَانَهُ بَلْ عِبَادٌ مُكْرَمُونَ﴾[۲۶]وَ أَوْمَى بِيَدِهِ إِلَى صَدْرِهِ وَ قَالَ ﴿لَا يَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَهُمْ بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ * يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلَا يَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضَى وَهُمْ مِنْ خَشْيَتِهِ مُشْفِقُونَ﴾[۲۷]»[۲۸]. - «حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِيرٍ قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ أَبِي جَعْفَرٍ(ع) فَدَخَلَ عَلَيْهِ رَجُلٌ فَسَلَّمَ وَ جَلَسَ فَقَالَ لَهُ أَبُو جَعْفَرٍ(ع) مِنْ أَيِّ الْبِلَادِ أَنْتَ فَقَالَ الرَّجُلُ أَنَا مِنْ أَهْلِ الْكُوفَةِ وَ أَنَا لَكَ مُحِبٌّ مُوَالٍ قَالَ فَقَالَ لَهُ أَبُو جَعْفَرٍ(ع) أَ تُصَلِّي فِي مَسْجِدِ الْكُوفَةِ كُلَّ صَلَاتِكَ قَالَ الرَّجُلُ لَا فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ(ع) إِنَّكَ لَمَحْرُومٌ مِنَ الْخَيْرِ قَالَ ثُمَّ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ(ع)أَ تَغْتَسِلُ كُلَّ يَوْمٍ مِنْ فُرَاتِكُمْ مَرَّةً قَالَ لَا- قَالَ فَفِي كُلِّ جُمْعَةٍ فَقَالَ لَا قَالَ فَفِي كُلِّ شَهْرٍ قَالَ لَا قَالَ فَفِي كُلِّ سَنَةٍ قَالَ لَا فَقَالَ لَهُ أَبُو جَعْفَرٍ(ع) إِنَّكَ لَمَحْرُومٌ مِنَ الْخَيْرِ قَالَ ثُمَّ قَالَ أَ تَزُورُ قَبْرَ الْحُسَيْنِ(ع) فِي كُلِّ جُمْعَةٍ قَالَ لَا قَالَ فَفِي كُلِّ شَهْرٍ قَالَ لَا قَالَ فَفِي كُلِّ سَنَةٍ قَالَ لَا فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ(ع) إِنَّكَ لَمَحْرُومٌ مِنَ الْخَيْرِ»[۲۹]. - فرازهایی از زیارت امام حسین(ع) به گزارش حسن بن علی بن مهزیار: «... اللَّهُمَّ إِنِّي أَشْهَدُ أَنَّ هَذَا قَبْرُ ابْنِ حَبِيبِكَ وَ صِفْوَتِكَ مِنْ خَلْقِكَ وَ أَنَّهُ الْفَائِزُ بِكَرَامَتِكَ أَكْرَمْتَهُ بِكِتَابِكَ وَ خَصَصْتَهُ وَ ائْتَمَنْتَهُ عَلَى وَحْيِكَ وَ أَعْطَيْتَهُ مَوَارِيثَ الْأَنْبِيَاءِ وَ جَعَلْتَهُ حُجَّةً عَلَى خَلْقِكَ مِنَ الْأَصْفِيَاءِ فَأَعْذَرَ فِي الدُّعَاءِ وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِيكَ لِيَسْتَنْقِذَ عِبَادَكَ مِنَ الضَّلَالَةِ وَ الْجَهَالَةِ وَ الْعَمَى وَ الشَّكِّ وَ الِارْتِيَابِ إِلَى بَابِ الْهُدَى مِنَ الرَّدَى... السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ مُحَمَّدٍ حَبِيبِ اللَّهِ(ص) السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ وَصِيِّ رَسُولِ اللَّهِ وَ وَلِيِّ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الزَّكِيِّ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ سَيِّدَةِ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الصِّدِّيقُ الشَّهِيدُ السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْوَصِيُّ الرَّضِيُّ الْبَارُّ التَّقِيُّ السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْوَفِيُّ النَّقِيُّ أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ أَقَمْتَ الصَّلَاةَ وَ آتَيْتَ الزَّكَاةَ وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَيْتَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ عَبَدْتَ اللَّهَ مُخْلِصاً حَتَّى أَتَاكَ الْيَقِينُ... إِنْ كَانَ لَمْ يُجِبْكَ بَدَنِي عِنْدَ اسْتِغَاثَتِكَ وَ لِسَانِي عِنْدَ اسْتِنْصَارِكَ- فَقَدْ أَجَابَكَ قَلْبِي وَ سَمْعِي وَ بَصَرِي وَ رَأْيِي وَ هَوَايَ عَلَى التَّسْلِيمِ لِخَلَفِ النَّبِيِّ الْمُرْسَلِ وَ السِّبْطِ الْمُنْتَجَبِ وَ الدَّلِيلِ الْعَالِمِ وَ الْأَمِينِ الْمُسْتَخْزَنِ وَ الْمُؤَدِّي الْمُبَلِّغِ وَ الْمَظْلُومِ الْمُضْطَهَدِ جِئْتُكَ يَا مَوْلَايَ انْقِطَاعاً إِلَيْكَ- وَ إِلَى جَدِّكَ وَ أَبِيكَ وَ وُلْدِكَ الْخَلَفِ مِنْ بَعْدِكَ فَقَلْبِي لَكُمْ مُسَلِّمٌ وَ رَأْيِي لَكُمْ مُتَّبِعٌ وَ نُصْرَتِي لَكُمْ مُعَدَّةٌ حَتَّى يَحْكُمَ اللَّهُ بِدِينِهِ وَ يَبْعَثَكُمْ- وَ أُشْهِدُ اللَّهَ أَنَّكُمُ الْحُجَّةُ وَ بِكُمْ تُرْجَى الرَّحْمَةُ فَمَعَكُمْ مَعَكُمْ لَا مَعَ عَدُوِّكُمْ- إِنِّي بِكُمْ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ لَا أُنْكِرُ لِلَّهِ قُدْرَةً وَ لَا أُكَذِّبُ مِنْهُ بِمَشِيَّةٍ... أَشْهَدُ أَنَّكُمْ قَدْ بَلَّغْتُمْ وَ نَصَحْتُمْ وَ صَبَرْتُمْ وَ قُتِلْتُمْ وَ غُصِبْتُمْ وَ أُسِيءَ إِلَيْكُمْ فَصَبَرْتُمْ لَعَنَ اللَّهُ أُمَّةً خَالَفَتْكُمْ وَ أُمَّةً جَحَدَتْ وَلَايَتَكُمْ وَ أُمَّةً تَظَاهَرَتْ عَلَيْكُمْ وَ أُمَّةً شَهِدَتْ وَ لَمْ تُسْتَشْهَدْ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَ النَّارَ مَثْوَاهُمْ- ﴿وَبِئْسَ الْوِرْدُ الْمَوْرُودُ﴾[۳۰] وَ ﴿بِئْسَ الرِّفْدُ الْمَرْفُودُ﴾[۳۱]... لَعَنَ اللَّهُ قَاتِلِيكَ وَ لَعَنَ اللَّهُ سَالِبِيكَ وَ لَعَنَ اللَّهُ خَاذِلِيكَ وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ شَايَعَ عَلَى قَتْلِكَ وَ مَنْ أَمَرَ بِقَتْلِكَ وَ شَارَكَ فِي دَمِكَ وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ بَلَغَهُ ذَلِكَ فَرَضِيَ بِهِ أَوْ سَلَّمَ إِلَيْهِ! أَنَا أَبْرَأُ إِلَى اللَّهِ مِنْ وَلَايَتِهِمْ وَ أَتَوَلَّى اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ آلَ رَسُولِهِ وَ أَشْهَدُ أَنَّ الَّذِينَ انْتَهَكُوا حُرْمَتَكَ وَ سَفَكُوا دَمَكَ مَلْعُونُونَ عَلَى لِسَانِ النَّبِيِّ الْأُمِّيِّ... اللَّهُمَّ الْعَنِ الْجِبْتَ وَ الطَّاغُوتَ وَ الْفَرَاعِنَةَ- ﴿إِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ﴾[۳۲]... أَشْهَدُ أَنَّكَ أَمَرْتَ بِالْقِسْطِ [أَمَرْتَ بِالْقِسْطِ وَ دَعَوْتَ إِلَيْهِ]- وَ الْعَدْلِ وَ دَعَوْتَ إِلَيْهِمَا وَ أَشْهَدُ أَنَّ أُمَّةً قَتَلَتْكَ أَشْرَارُ خَلْقِ اللَّهِ وَ كَفَرَتُهُ وَ إِنِّي أَسْتَشْفِعُ بِكَ إِلَى اللَّهِ رَبِّكَ وَ رَبِّي مِنْ جَمِيعِ ذُنُوبِي- وَ أَتَوَجَّهُ بِكَ إِلَى اللَّهِ فِي جَمِيعِ حَوَائِجِي وَ رَغْبَتِي فِي أَمْرِ آخِرَتِي وَ دُنْيَايَ... لَعَنَ اللَّهُ مَنْ مَنَعَكَ مِنْ مَاءِ الْفُرَاتِ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ غَشَّكَ وَ خَلَّاكَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ سَمِعَ صَوْتَكَ فَلَمْ يُجِبْكَ لَعَنَ اللَّهُ ابْنَ آكِلَةِ الْأَكْبَادِ وَ لَعَنَ اللَّهُ ابْنَهُ وَ أَعْوَانَهُ وَ أَتْبَاعَهُ وَ أَنْصَارَهُ وَ ابْنَ سُمَيَّةَ وَ لَعَنَ اللَّهُ جَمِيعَ قَاتِلِيكَ وَ قَاتِلِي أَبِيكَ وَ مَنْ أَعَانَ عَلَى قَتْلِكُمْ وَ حَشَا اللَّهُ أَجْوَافَهُمْ وَ بُطُونَهُمْ وَ قُبُورَهُمْ نَاراً وَ عَذَّبَهُمْ عَذَاباً أَلِيماً»[۳۳]. - در زیارت وداع با قبر حضرت عباس بن علی(ع): «أَسْتَوْدِعُكَ اللَّهَ وَ أَسْتَرْعِيكَ وَ أَقْرَأُ عَلَيْكَ السَّلَامَ... اللَّهُمَّ وَ عَرِّفْ بَيْنِي وَ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ رَسُولِكَ وَ أَوْلِيَائِكَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَوَفَّنِي عَلَى الْإِيمَانِ بِكَ وَ التَّصْدِيقِ بِرَسُولِكَ وَ الْوَلَايَةِ لِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ وَ الْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِهِ وَ الْبَرَاءَةِ مِنْ عَدُوِّهِمْ»[۳۴]. - نیز: «إِذَا أَرَدْتَ حَمْلَ الطِّينِ مِنْ قَبْرِ الْحُسَيْنِ(ع) فَاقْرَأْ فَاتِحَةَ الْكِتَابِ وَ الْمُعَوِّذَتَيْنِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ وَ يس وَ آيَةَ الْكُرْسِيِّ وَ تَقُولُ اللَّهُمَّ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَ رَسُولِكَ وَ حَبِيبِكَ وَ نَبِيِّكَ وَ أَمِينِكَ وَ بِحَقِّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ عَبْدِكَ وَ أَخِي رَسُولِكَ وَ بِحَقِّ فَاطِمَةَ بِنْتِ نَبِيِّكَ وَ زَوْجَةِ وَلِيِّكَ وَ بِحَقِّ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ وَ بِحَقِّ الْأَئِمَّةِ الرَّاشِدِينَ- وَ بِحَقِّ هَذِهِ التُّرْبَةِ وَ بِحَقِّ الْمَلَكِ الْمُوَكَّلِ بِهَا وَ بِحَقِّ الْوَصِيِّ الَّذِي حَلَّ فِيهَا...»[۳۵]. گزارش متون زیارتی پیشین، نشانه شدت علاقه‌مندی و ارادت و ولایتمداری گزارشگر آن است. جایگاه حدیثی راوی یاد نشدن راوی در کتب شرح احوال راویان، سبب شده جایگاه وی به روشنی دانسته نشود؛ ولی معیارهای دیگری در اندازه‌گیری اعتبار راوی هست: ١. حسن بن علی بن مهزیار از روایتگران احادیث تفسیری در تفسیر علی بن إبراهیم قمی است[۳۶]. ۲. جناب ابن قولویه با بهره‌گیری فراوان از این راوی در روایات کامل الزیارات اعتماد خود را به او نشان داده است[۳۷]. ۳. محمد بن أحمد بن یحیی أشعری محدث معروف و کثیر الروایه قمی، احادیث فراوانی از روایتگران حدیث گزارش کرده که به اعتقاد محدث ثقه و مشهور قمی محمد بن حسن بن ولید که ترازوی سنجش اعتبار راویان و روایات شمرده می‌شود، برخی از آنها اعتبار لازم را دارا نیستند، از این رو گزارشهای آنان را از دیگر روایات محمد بن أحمد بن یحیی استثنا کرده و از عمل به آنها پرهیز کرده است. حسن بن علی بن مهزیار با اینکه از استادان حدیثی محمد بن أحمد بن یحیی شمرده می‌شود، در میان راویان استثنا شده نیست و این قرینه‌ای بر اعتبار وی و روایاتش نزد ابن ولید است[۳۸]. ۴. سه تن از مشایخ و محدثان معروف قمّی به نامهای سعد بن عبد الله أشعری قمی، عبدالله بن جعفر حمیری و محمد بن حسن بن ولید قمی از روایتگران اویند[۳۹]. آنچه یاد شد بر وثاقت و اعتبار راوی دلالت دارد. .[۴۰]
جستارهای وابسته
- معاویة بن وهب بجلی (پدر)
منابع
پانویس
- ↑ تنقیح المقال، ج۲۰، ص۲۵۸، ش۵۵۰۴؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۳، ص۱۳، ش۳۸۲۵؛ معجم رجال الحدیث، ج۶، ص۶۰ - ۶۱، ش۳۰۰۲؛ الجامع فی الرجال، ج۳، ص۲۲۸، ش۳۵۲۷؛ فهارس الشیعه، ج۲، ص۸۳۳، ح۵.
- ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۶، ص۲۰۴ در منبع اصلی (تفسیر القمی، ج۱، ص۳۳۵) چنین آمده است: أخبرنا الحسن بن علی بن مهزیار عن أبیه عن ابن أبیء عمیر عن بعض أصحابه عن أبی عبد الله(ع).
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۷، ص 486.
- ↑ رساله أبو غالب زراری، ص۱۷۸: جزء بخطی فیه أخبار من کتاب حماد بن عیسی، حدثنی بها أبوجعفر محمد بن الحسن بن علی بن مهزیار قال: حدثنی أبی قال: حدثنی عمی داوود بن مهزیار قال: حدثنی حماد بن عیسی؛ کتاب الدعاء لابن مهزیار حدثنی به أبوجعفر محمد بن الحسن بن علی بن مهزیار عن أبیه الحسن بن علی عن علی بن مهزیار. (رساله أبو غالب زراری، ص۱۸۳)
- ↑ رجال النجاشی، ص۳۱۱، ش۸۵۰: فضالة بن أیوب: و له کتاب نوادر، أخبرنا جماعة عن بن محمد الزراری قال: حدثنا محمد بن الحسن بن مهزیار، عن أبیه عن أبیه قال: حدثنا فضالة. ص ۲۵۳، ش۶۶۴: علی بن مهزیار أهوازی: و صنف الکتب المشهورة -وهی مثل کتب الحسین بن سعید، و زیادة- کتاب الوضوء، کتاب الصلاة، کتاب الزکاة،...، أخبرنا محمد بن محمد و الحسین بن عبیدالله و الحسین بن أحمد بن موسی بن هدیة عن جعفر بن محمد، عن محمد بن الحسن بن علی، عن أبیه، عن جده، بکتبه.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۷، ص 487.
- ↑ تهذیب الأحکام، ج۶، ص۳۱، (ح ۲)و ۵۳، (ح۵)؛ فلاح السائل، ص۱۹۹ و ۲۸۲؛ تأویل الآیات الظاهره، ص۵۴۰.
- ↑ تأویل الآیات الظاهره، ص۵۴۰.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۷، ص 487-488.
- ↑ بی‌گمان خداوند از مؤمنان دفاع می‌کند؛ خداوند هیچ خیانتکار ناسپاسی را دوست نمی‌دارد سوره حج، آیه ۳۸.
- ↑ تأویل الآیات الظاهره، ص۳۳۳.
- ↑ دیگر اسناد همانند، نشانه رخداد تصحیف در کلمه مهران است و عبارت درست، مهزیار است.
- ↑ تأویل الآیات الظاهره، ص۶۳۶.
- ↑ تأویل الآیات الظاهره، ص۸۰۶.
- ↑ الإمامة و التبصره، ص۶۶، ح۵۶.
- ↑ اثبات الوصیه، ص۲۶۷.
- ↑ پس واپسین بازمانده گروه ستمگران از میان برداشته شد و سپاس خداوند پروردگار جهانیان را سوره انعام، آیه ۴۵.
- ↑ تهذیب الأحکام، ج۲، ص۳۶۳، ح۳۴.
- ↑ الموسوعة الرجالیه (طبقات رجال التهذیب)، ج۷، ص۴۲۶ و ۸۷۷.
- ↑ الموسوعة الرجالیه (طبقات رجال الکافی)، ج۴، ص۶۶؛ و طبقات رجال التهذیب، ج۷، ص۳۵.
- ↑ الموسوعة الرجالیه، ج۷، ص۲۶۷.
- ↑ الإمامة و التبصره، ص۶۶، ح۵۶؛ اثبات الوصیه، ص۲۶۷؛ کتاب الغیبه، نعمانی، ص۸۸، ح۱۹.
- ↑ الإمامة و التبصره، ص۶۶، ح۵۶؛ اثبات الوصیه، ص۲۶۷؛ کتاب الغیبه، نعمانی، ص۸۸، ح۱۹؛ کامل الزیارات، ص۱۱، (ح۵)، ۳۱، (ح ۱۴)، ۳۶، (ح۹)، ۹۳، (ح۲۱) و ۲۸۰، (ح۵)؛ تهذیب الأحکام، ج۲، ص۳۶۳، ح۳۴.
- ↑ ما از آن خداوندیم و به سوی او باز می‌گردیم) سوره بقره، آیه ۱۵۶.
- ↑ الإمامة و التبصره، ص۶۶ - ۶۸، ح۵۶.
- ↑ و گفتند خداوند بخشنده (از فرشتگان) فرزندی گزیده است؛ پاکا که اوست؛ بلکه (فرشته‌ها تنها) بندگانی ارجمندند؛ سوره انبیاء، آیه ۲۶.
- ↑ در گفتار بر او پیشی نمی‌جویند و آنان به فرمان وی کار می‌کنند * آینده و گذشته آنان را می‌داند و (آنان) جز برای کسی که (خداوند) از او خرسند باشد میانجیگری نمی‌کنند و خود از بیم او هراسانند سوره انبیاء، آیه ۲۷-۲۸.
- ↑ تأویل الآیات الظاهره، ص۳۲۱.
- ↑ کامل الزیارات، ص۳۰ - ۳۱، ح۱۲.
- ↑ او در روز رستخیز، پیشاپیش قومش می‌آید و آنان را به دوزخ درمی‌آورد و بد آبشخوری است که بدان درمی‌آیند سوره هود، آیه ۹۸.
- ↑ و در این (جهان) و روز رستخیز با لعنت بدرقه شده‌اند؛ بد دهشی است که به آنان می‌دهند سوره هود، آیه ۹۹.
- ↑ بی‌گمان تو بر هر کاری توانایی سوره آل عمران، آیه ۲۶.
- ↑ کامل الزیارات، ص۲۲۲ و ۲۳۷، ح۱۷.
- ↑ کامل الزیارات، ص۲۵۸، ح۱.
- ↑ کامل الزیارات، ص۲۸۳، ح۱۲.
- ↑ تفسیر القمی، ج۱، ص۳۳۵.
- ↑ کامل الزیارات، ص۱۱، (ح۵)، ۱۶، (ح۳)، ۲۴، (ح۱)، ۲۶، (ح۱) و ۲۹، (ح۷) و....
- ↑ الإمامة و التبصره، ص۶۶، ح۵۶.
- ↑ تهذیب الأحکام، ج۲، ص۳۶۳، ح۳۴؛ إثبات الوصیه، ص۲۶۷؛ کامل الزیارات، ص۳۶، ح۹ و ۱۰ و....
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۷، ص 485.