احمد بن مهدی بن صدقه رقی

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

احمد بن مهدی بن صدقه رقی در حدیث - احمد بن مهدی بن صدقه رقی در تاریخ اسلامی - احمد بن مهدی بن صدقه رقی در معارف و سیره رضوی

مقدمه

راوی امام رضا(ع). برخی از معاصران احمد بن مهدی بن صدقه را به استناد روایتی موجود در چاپ قدیم کتاب بشارة‌المصطفی، اثر طبری، در زمره راویان امام رضا(ع) برشمرده‌اند^[۱]. این روایت با نقل محمد بن اسماعیل علوی از علی بن احمد و او نیز از پدرش احمد بن مهدی از امام رضا(ع)^[۲] مبنایی شده است که احمد بن مهدی بن صدقه رقی راوی حدیث امام رضا(ع) به حساب آید؛ حال آنکه با تتبع در دیگر منابع حدیثی و رجالی به شواهدی دست می‌یابیم که ما را متوجه خطا و جابه‌جایی در نام راویان این حدیث می‌نماید. ابوعلی احمد بن علی بن مهدی بن صدقه رقی یا برقی^[۳]، یا رملی^[۴] بن هاشم بن غالب بن محمد بن علی رقی انصاری^[۵]، از عالمان و محدثان سده چهارم قمری است؛ به گواه اینکه او را در زمره استادان و مشایخ ابن قولویه (۳۶۷ق) ذکر کرده‌اند^[۶] و هارون بن موسی تلعکبری در سال ۳۰۴ق از او حدیث می‌شنید و برای نقل روایت‌هایش از احمد بن علی اجازه داشت^[۷]. پدرش علی بن مهدی بن صدقه رقی، مکنی به ابوالحسن، از امام رضا(ع) روایت می‌کرد^[۸] و در واقع راوی اصلی حدیث امام رضا(ع) او بود و احمد تنها روایت‌های او را از امام نقل می‌نمود^[۹]. نخستین‌بار ابن‌قولویه در کامل الزیارات، زیارت امین‌الله را از احمد از پدرش علی بن مهدی از امام رضا(ع) روایت کرده و با این نقل قول وثاقت او را نیز تأیید نموده است، چه آنکه وی در مقدمه کامل‌الزیارات اذعان نموده که به طور کلی نمی‌تواند وثاقت راویان حدیث در این کتاب را تضمین کند، اما مشایخ روایی او در این کتاب همگی از ثقات هستند و او روایتی از ضعفا و کسانی که قابل اعتماد نیستند و همچنین احادیثی که در سند روایت آنها رجال شاذ و غیر معروفی وجود دارد که روایت علمای مشهور به واسطه آنها مخدوش می‌گردد، وارد نکرده است. این زیارت همچنین به روایت علی بن بلال مهلبی از احمد بن علی از پدرش از امام رضا(ع) با همین محتوا و مضمون نقل شده است^[۱۰].

پس از او شیخ صدوق در عیون أخبار الرضا(ع) به ذکر روایتی از احمد بن علی از پدرش از امام رضا(ع) پرداخته که در آن امام رضا(ع) از پدرش موسی بن جعفر علی از اجدادش از رسول‌الله(ص) روایتی را در باب فضیلت امام علی(ع) نقل کرده است^[۱۱]. نجاشی نام او را ذیل نام پدرش علی بن مهدی به عنوان راوی حدیث او آورده است و علی بن مهدی را صاحب کتابی از امام رضا(ع) می‌داند که آن را برای احمد در رمله قرائت کرده است^[۱۲]. در منابع بعدی نیز این مطلب به چشم می‌خورد^[۱۳].

اکثر احادیثی که احمد بن علی از پدرش روایت کرده، بدین شکل است که علی بن مهدی از امام رضا(ع) از پدران و اجدادشان(ع)^[۱۴] از امام علی(ع) و ایشان از پیامبر(ص) نقل فرموده‌اند^[۱۵] و بیشتر این احادیث نیز در فضیلت امام علی(ع) است^[۱۶]. این همسانی در بیان روایت‌ها این احتمال را به ذهن می‌رساند که احمد بن علی این روایت‌ها را از همان کتابی که پدرش به املای او رسانده، نقل کرده است، چنان‌که علامه مجلسی در بحار الأنوار در سند حدیثی از او به این نکته اشاره کرده است^[۱۷].

به هر حال، دانسته شد که شخصیتی با نام احمد بن مهدی بن صدقه رقی وجود ندارد و چنین اسمی در اثر اشتباه وارد منابع شده است و در چاپ جدید بشارة‌المصطفی(ص) نیز نام راوی تصحیح شده است^[۱۸]. احمد بن علی بن مهدی رقی نیز راوی امام رضا(ع) به شمار نمی‌رود و نام او در کتب رجالی در زمره کسانی است که از ائمه(ع) روایتی نداشته‌اند^[۱۹].^[۲۰]

منابع

امیری، ارینب سادات، مقاله «احمد بن مهدی بن صدقه رقی»، دانشنامه امام رضا ج۲

پانویس

↑ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۵، ص۳۰۲؛ مسند الإمام الرضا(ع)، ج۲، ص۵۱۸.
↑ بشارة المصطفی(ص)، ج۲، ص۱۶۳، (المکتبة الحیدریة).
↑ معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۸۳؛ الأمالی، طوسی، ص۵۶۸؛ حلیة الأبرار، ج۲، ص۳۱۵؛ موسوعة کلمات الإمام الحسین(ع)، ص۱۴۰ - ۱۰۳۷.
↑ الرد النفیس علی أباطیل عثمان الخمیس، ص۲۳۳.
↑ رجال الطوسی، ص۴۱۰؛ نقد الرجال، ج۱، ص۱۴۲؛ خاتمة المستدرک، ج۳، ص۲۵۴.
↑ أعیان الشیعة، ج۴، ص۱۵۵؛ کامل الزیارات، ص۱۰؛ کلیات فی علم الرجال، ص۳۰۴.
↑ رجال الطوسی، ص۴۱۰؛ جامع الرواة، ج۱، ص۵۶؛ منتهی المقال، ج۱، ص۲۹۶؛ طرائف المقال، ج۱، ص۱۵۷.
↑ رجال النجاشی، ص۲۷۷؛ رجال الطوسی، ص۳۶۰؛ کتاب الرجال، این داود، ص۱۴۲؛ طرائف المقال، ج۱، ص۳۳۳.
↑ رجال النجاشی، ص۲۷۸؛ رجال الطوسی، ص۴۱۰.
↑ فرحة الغری، ص۷۲؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۱۲، ص۳۴۶؛ وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۳۹۷.
↑ عیون أخبار الرضا(ع)، ج۱، ص۲۳۶.
↑ رجال النجاشی، ص۲۷۸.
↑ خاتمة المستدرک، ج۱، ص۲۶۴.
↑ الأمالی، طوسی، ص۴۴۸؛ مدینة المعاجز، ج۲، ص۳۵۰؛ عمدة عیون صحاح الأخبار، ص۵۲؛ مسند الرضا(ع)، ص۱۴۳.
↑ بحار الأنوار، ج۶۵، ص۱۰۰.
↑ الأمالی، طوسی، ص۵۶۸؛ شواهد التنزیل، ج۱، ص۴۶۴؛ نوادر المعجزات، ص۷۵؛ حلیة الأبرار، ج۲، ص۳۱۵.
↑ بحار الأنوار، ج۲۸، ص۲۴۸.
↑ بشارة المصطفی(ص)، ص۲۵۸، (مؤسسة النشر الإسلامی).
↑ نقد الرجال، ج۱، ص۱۴۲؛ جامع الرواة، ج۱، ص۵۶؛ منتهی المقال، ج۱، ص۲۹۶.
↑ امیری، ارینب سادات، مقاله «احمد بن مهدی بن صدقه رقی»، دانشنامه امام رضا ج۲ ص ۲.

[1] مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۵، ص۳۰۲؛ مسند الإمام الرضا(ع)، ج۲، ص۵۱۸.

[2] بشارة المصطفی(ص)، ج۲، ص۱۶۳، (المکتبة الحیدریة).

[3] معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۸۳؛ الأمالی، طوسی، ص۵۶۸؛ حلیة الأبرار، ج۲، ص۳۱۵؛ موسوعة کلمات الإمام الحسین(ع)، ص۱۴۰ - ۱۰۳۷.

[4] الرد النفیس علی أباطیل عثمان الخمیس، ص۲۳۳.

[5] رجال الطوسی، ص۴۱۰؛ نقد الرجال، ج۱، ص۱۴۲؛ خاتمة المستدرک، ج۳، ص۲۵۴.

[6] أعیان الشیعة، ج۴، ص۱۵۵؛ کامل الزیارات، ص۱۰؛ کلیات فی علم الرجال، ص۳۰۴.

[7] رجال الطوسی، ص۴۱۰؛ جامع الرواة، ج۱، ص۵۶؛ منتهی المقال، ج۱، ص۲۹۶؛ طرائف المقال، ج۱، ص۱۵۷.

[8] رجال النجاشی، ص۲۷۷؛ رجال الطوسی، ص۳۶۰؛ کتاب الرجال، این داود، ص۱۴۲؛ طرائف المقال، ج۱، ص۳۳۳.

[9] رجال النجاشی، ص۲۷۸؛ رجال الطوسی، ص۴۱۰.

[10] فرحة الغری، ص۷۲؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۱۲، ص۳۴۶؛ وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۳۹۷.

[11] عیون أخبار الرضا(ع)، ج۱، ص۲۳۶.

[12] رجال النجاشی، ص۲۷۸.

[13] خاتمة المستدرک، ج۱، ص۲۶۴.

[14] الأمالی، طوسی، ص۴۴۸؛ مدینة المعاجز، ج۲، ص۳۵۰؛ عمدة عیون صحاح الأخبار، ص۵۲؛ مسند الرضا(ع)، ص۱۴۳.

[15] بحار الأنوار، ج۶۵، ص۱۰۰.

[16] الأمالی، طوسی، ص۵۶۸؛ شواهد التنزیل، ج۱، ص۴۶۴؛ نوادر المعجزات، ص۷۵؛ حلیة الأبرار، ج۲، ص۳۱۵.

[17] بحار الأنوار، ج۲۸، ص۲۴۸.

[18] بشارة المصطفی(ص)، ص۲۵۸، (مؤسسة النشر الإسلامی).

[19] نقد الرجال، ج۱، ص۱۴۲؛ جامع الرواة، ج۱، ص۵۶؛ منتهی المقال، ج۱، ص۲۹۶.

[20] امیری، ارینب سادات، مقاله «احمد بن مهدی بن صدقه رقی»، دانشنامه امام رضا ج۲ ص ۲.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]