ادیان عصر رسالت

ادیان عصر رسالت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ادیان عصر رسالت در قرآن - ادیان عصر رسالت در حدیث - ادیان عصر رسالت در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

• مراد آن دسته از آیاتی است که به گونه‌ای عقاید مردمان عصر رسالت را بیان می‌کند و چالش‌های پیش روی پیامبر را نشان می‌دهد. از این عقاید می‌توان نحله‌ها جریانات دینی و مذهبی را شناخت.

1. ﴿وَقَالُوا مَا هِيَ إِلَّا حَيَاتُنَا الدُّنْيَا نَمُوتُ وَنَحْيَا وَمَا يُهْلِكُنَا إِلَّا الدَّهْرُ وَمَا لَهُمْ بِذَلِكَ مِنْ عِلْمٍ إِنْ هُمْ إِلَّا يَظُنُّونَ﴾
2. ﴿وَقَالُوا هَذِهِ أَنْعَامٌ وَحَرْثٌ حِجْرٌ لَا يَطْعَمُهَا إِلَّا مَنْ نَشَاءُ بِزَعْمِهِمْ وَأَنْعَامٌ حُرِّمَتْ ظُهُورُهَا وَأَنْعَامٌ لَا يَذْكُرُونَ اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهَا افْتِرَاءً عَلَيْهِ سَيَجْزِيهِمْ بِمَا كَانُوا يَفْتَرُونَ﴾
3. ﴿وَقَالُوا مَا فِي بُطُونِ هَذِهِ الْأَنْعَامِ خَالِصَةٌ لِذُكُورِنَا وَمُحَرَّمٌ عَلَى أَزْوَاجِنَا وَإِنْ يَكُنْ مَيْتَةً فَهُمْ فِيهِ شُرَكَاءُ سَيَجْزِيهِمْ وَصْفَهُمْ إِنَّهُ حَكِيمٌ عَلِيمٌ﴾
4. ﴿وَإِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً قَالُوا وَجَدْنَا عَلَيْهَا آبَاءَنَا وَاللَّهُ أَمَرَنَا بِهَا قُلْ إِنَّ اللَّهَ لَا يَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ أَتَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ﴾
5. ﴿وَإِذَا رَأَى الَّذِينَ أَشْرَكُوا شُرَكَاءَهُمْ قَالُوا رَبَّنَا هَؤُلَاءِ شُرَكَاؤُنَا الَّذِينَ كُنَّا نَدْعُو مِنْ دُونِكَ فَأَلْقَوْا إِلَيْهِمُ الْقَوْلَ إِنَّكُمْ لَكَاذِبُونَ﴾
6. ﴿قَالُوا اطَّيَّرْنَا بِكَ وَبِمَنْ مَعَكَ قَالَ طَائِرُكُمْ عِنْدَ اللَّهِ بَلْ أَنْتُمْ قَوْمٌ تُفْتَنُونَ﴾
7. ﴿وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنْزَلَ اللَّهُ قَالُوا بَلْ نَتَّبِعُ مَا وَجَدْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا أَوَلَوْ كَانَ الشَّيْطَانُ يَدْعُوهُمْ إِلَى عَذَابِ السَّعِيرِ﴾
8. ﴿قَالُوا إِنَّا تَطَيَّرْنَا بِكُمْ لَئِنْ لَمْ تَنْتَهُوا لَنَرْجُمَنَّكُمْ وَلَيَمَسَّنَّكُمْ مِنَّا عَذَابٌ أَلِيمٌ﴾
9. ﴿قَالُوا أَجِئْتَنَا لِتَأْفِكَنَا عَنْ آلِهَتِنَا فَأْتِنَا بِمَا تَعِدُنَا إِنْ كُنْتَ مِنَ الصَّادِقِينَ﴾
10. ﴿وَقَالُوا لَا تَذَرُنَّ آلِهَتَكُمْ وَلَا تَذَرُنَّ وَدًّا وَلَا سُوَاعًا وَلَا يَغُوثَ وَيَعُوقَ وَنَسْرًا﴾.

نکات

درآیات فوق این محورها در رابطه با ادیان عصر پیامبر از سوی خداوند خطاب به پیامبر مطرح گردیده است:

1. دهری‌ها معاد و بودن جهان دیگری را انکار می‌کنند: ﴿وَقَالُوا مَا هِيَ إِلَّا حَيَاتُنَا الدُّنْيَا نَمُوتُ وَنَحْيَا﴾.
2. دهری مذهبان وجود مبدأ و خالق و میراننده برای هستی را انکار می‌کنند و گذر طولانی زمان - دهر - را عامل مرگ و زندگی می‌دانند: ﴿وَمَا يُهْلِكُنَا إِلَّا الدَّهْرُ﴾.
3. این اعتقاد آنان براساس ظن وگمان است و علم، آگاهی به آن ندارند و دلیل براساس علم، آگاهی ارائه نمی‌دهند ﴿وَمَا لَهُمْ بِذَلِكَ مِنْ عِلْمٍ إِنْ هُمْ إِلَّا يَظُنُّونَ﴾.
4. خرافه پرستان عصر جاهلیت خوردن گوشت برخی شتران وگوسفندان را حرام ﴿وَقَالُوا هَذِهِ أَنْعَامٌ وَحَرْثٌ حِجْرٌ﴾ و ویژه‌خواری از آن رادر اختیار متولیان معابد و خادمان بت‌ها قرار می‌دهند: ﴿لَا يَطْعَمُهَا إِلَّا مَنْ نَشَاءُ بِزَعْمِهِمْ﴾».
5. باحاکمیت فرهنگ مردسالاری بچه‌های متولد از این شتران وگوسفندان به مردان اختصاص می‌دادند: ﴿وَقَالُوا مَا فِي بُطُونِ هَذِهِ الْأَنْعَامِ خَالِصَةٌ لِذُكُورِنَا﴾». و برای زنان حرام می‌دانستند ﴿وَمُحَرَّمٌ عَلَى أَزْوَاجِنَا﴾».
6. این متولیان بت‌ها حلال و حرام‌های خود ساخته با انگیزه‌های منفعت طلبانه را به خدانسبت می‌دهند و در حقیقت به خداوند افترا می‌زنند و خداوند آنها را به‌دلیل افترا برخدا مجازات خواهد کرد: ﴿افْتِرَاءً عَلَيْهِ سَيَجْزِيهِمْ بِمَا كَانُوا يَفْتَرُونَ﴾ راه رسم نیاکان مذهب گروهی از مردم جاهلی عصر پیامبر که حتی کارهای زشت - فاحشه - مثل طواف کردن عریان و پیروی از ظلم ستم سران را با آن توجیه می‌کردند و دستور خدا می‌دانستند: ﴿وَإِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً قَالُوا وَجَدْنَا عَلَيْهَا آبَاءَنَا وَاللَّهُ أَمَرَنَا بِهَا﴾ و خداوند به پیامبر به پیامبر فرمان می‌دهد که به آنها بگو خدا به کارهای زشت - فحشا - فرمان نمی‌دهد: ﴿قُلْ إِنَّ اللَّهَ لَا يَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ﴾ و این سخن و روش آنان براساس علم و آگاهی نیست: ﴿أَتَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ﴾.

منابع

1. سعیدیان‌فر و ایازی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم