استبدال در فقه سیاسی

مقدمه

استبدال: جایگزینی، جانشین کردن^[۱]، مبادله کردن^[۲]، جابجایی چیزی با دیگری^[۳]، مشتق از بَدَل.
﴿وَإِنْ تَتَوَلَّوْا يَسْتَبْدِلْ قَوْمًا غَيْرَكُمْ﴾^[۴].
در مفهوم استبدال معنای انتخاب و اختیار نهفته است؛ زیرا جایگزینی یا جانشینی، انتخاب یکی از دو یا چند چیز به صورتی است که با انتخاب یکی، دیگری کنار گذاشته شود^[۵].
یکی از سنت‌های قطعی الهی تغییرات سیاسی و اجتماعی در ظهور و سقوط اقوام و تمدن‌های مختلف در طول تاریخ بوده است ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللَّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ﴾^[۶]؛ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللَّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ﴾^[۷]^[۸].

↑ بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص‌۷۰۵.
↑ خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۸، ص۴۵.
↑ حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۱۱۱.
↑ «و اگر روی بگردانید گروهی دیگر را جانشین می‌گرداند» سوره محمد، آیه ۳۸.
↑ علی‌اکبر آقابخشی و مینو افشاری‌راد، فرهنگ علوم سیاسی، ص۱۳.
↑ «ای مؤمنان! هر کس از دینش برگردد خداوند به زودی گروهی را می‌آورد که دوستشان می‌دارد و دوستش می‌دارند» سوره مائده، آیه ۵۴.
↑ «ای مؤمنان! هر کس از دینش برگردد خداوند به زودی گروهی را می‌آورد که دوستشان می‌دارد و دوستش می‌دارند» سوره مائده، آیه ۵۴.
↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص:۷۳.