هجرت به مدینه در سیره معصوم
این مدخل زیرشاخهٔ بحث هجرت به مدینه است. هجرت به مدینه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: هجرت به مدینه در تاریخ اسلامی - هجرت به مدینه در سیره معصوم - هجرت به مدینه در معارف و سیره فاطمی - پرسش‌های مرتبطهجرت به مدینه
آخرین مهاجرتی که در عصر رسول خدا(ص) اتفاق افتاد، مهاجرت به مدینه بود که موجب تشکیل حکومت اسلامی و گسترش ندای اسلام در جهان شد. این امر زمانی اتفاق افتاد که سران قریش در جلسه‌ای محرمانه در دارالندوه تصمیم به قتل پیامبر(ص) گرفتند. پیامبر از طریق وحی از این توطئه آگاه شده و علی بن ابی‌طالب(ع) در بستر پیامبر خوابید تا آن حضرت بتواند شبانه و مخفیانه از مکه به سمت مدینه حرکت کند. مقدمات هجرت به مدینه از سال‌ها پیش فراهم شده بود؛ زیرا رسول خدا(ص) پس از دعوت آشکار، هر سال در موسم حج و در محل منازل حاجیان با آنان تماس می‌گرفت و آنان را به اسلام دعوت می‌کرد، اما نخستین بیعت آن حضرت با مردم یثرب (مدینه) در سال دوازدهم بعثت بود که به بیعت عقبه مشهور شد. در این سال دوازده نفر از انصار در موسم حج در عقبه منی با رسول خدا(ص) بیعت کردند. البته پیش از این یعنی در سال یازدهم بعثت، شش نفر از مردم یثرب در عقبه منی در ملاقاتی با رسول خدا(ص) اسلام آورده بودند و به رسول خدا قول دادند به میان قوم خود بازگشته و آنان را به اسلام دعوت کنند.
دومین بیعت عقبه در ذیحجه سال سیزدهم بعثت اتفاق افتاد که بیش از هفتاد نفر با رسول خدا(ص) بیعت کردند تا از ایشان محافظت کنند و او را در گسترش دعوتش یاری رسانند، اما نکته‌ای که در اینجا باید به آن توجه داشت، این است که هجرت پیامبر(ص) و اصحابش در جامعه‌ای غیردینی اتفاق افتاد یعنی جامعه‌ای که حاکمیت جور بر آن مسلّط بود و بیشتر ساکنانش نیز غیر مسلمان بودند، اما پس از آنکه رسول خدا(ص) به مدینه مهاجرت و حکومت اسلامی را تأسیس کرد، جریان هجرت نیز خاتمه یافت. گرچه در اکثر قریب به اتفاق دوره حضور پیشوایان معصوم، حاکمان جائر بر مسند حکومت تکیه زده بودند ولی چون بیشتر جامعه مسلمان بودند، هیچ‌کدام از ائمه اطهار(ع) تصمیم به مهاجرت از آن سرزمین نگرفتند، بلکه در میان مسلمانان باقی ماندند و به روش‌های مختلف با حاکمان جور به مبارزه برخاستند و این مبارزه را تا دم شهادت ادامه دادند[۱].
