عصمت از گناه
این مدخل زیرشاخهٔ بحث عصمت است. عصمت از گناه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عصمت از گناه در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبطعصمت از گناه
درباره عصمت از گناهان نظرات مختلفی از سوی متکلمین مسلمان ابراز شده است که به برخی از آنها به ویژه نظرات متکلمین شیعه اشاره می‌شود:
- نظرِ غالبِ علمای شیعه درباره عصمت از گناهان، یکی است؛ فقط برخی نظر خاصی دارند[۱].
علامه مجلسی در این‌باره می‌فرماید: «اجماع علمای امامیه بر آن است که امام از همه گناهان صغیره و کبیره در تمام عمر خود چه عمدی و چه سهوی معصوم است و در این‌باره شمه علما اتفاق دارند به جز شیخ صدوق و استاد او ابن‌ولید»[۲].
شیخ صدوق (م ۳۸۱): «اعتقاد ما درباره انبیاء و رسولان و امامان و فرشتگان این است که از هرگونه پلیدی معصوم و مطهرند و گناه صغیره و کبیره از آنها سر نمی‌زند و دستورات خداوند را عصیان نمی‌کنند و اوامر او را انجام می‌دهند و هر شخصی که عصمت را در قسمتی از حالاتشان از آنها نفی کند نسبت به ایشان جاهل می‌باشد»[۳].
شیخ مفید (م ۴۱۳): «پیامبران و ائمه در حال نبوت و امامت از گناه کبیره و صغیره و اشتباه در دین معصوم می‌باشند»[۴].
علامه حلی (م ۷۲۶): «امامیه اعتقاد دارد که امامان مانند پیامبران معصوم از همه زشتی‌ها و گناهان هستند، از زمان کودکی تا زمان فوت، چه عمدی و چه سهوی»[۵].
علامه مجلسی (م۱۱۱۱): «اجماع علمای امامیه منعقد بر آن است که امام از همه گناهان صغیره و کبیره در تمام عمر خود چه عملی و چه سهوی معصوم است»[۶].
محقق طبرسی: «خداوند ائمه را از گناهان عصمت بخشید و از عیوب بری ساخت»[۷].
- اسماعیلیه نیز معتقدند که امام باید معصوم باشد[۸].
- زیدیه عصمت را از شروط امامت نمی‌دانند، اما به عصمت سه امام نخست به خاطر آیه تطهیر اعتقاد دارند.
- برخی از معتزله مثل ابوعلی جبایی ارتکاب کبیره را برای انبیاء قبل از بعثت جایز می‌دانند ولی بعد از بعثت جایز نمی‌دانند. برخی دیگر از معتزله مثل قاضی عبدالجبار ارتکاب کبیره را چه قبل از بعثت و چه بعد از بعثت بر انبیاء جایز نمی‌دانند و صغیره را در صورتی که باعث نفرت مردم از وی نشود جایز می‌دانند[۹].
- حشویه هم ارتکاب کبیره را چه قبل از بعثت و چه بعد از بعثت برای انبیاء جایز می‌شمارند[۱۰].
- اشاعره ارتکاب کبیره را بعد از بعثت مطلقاً ممنوع می‌دانند ولی قبل از بعثت ممنوع نمی‌دانند و درباره صغیره هم اگر خسیسه باشد بعد از بعثت چه عمدی و چه سهوی ممنوع می‌دانند، اما صغایر غیرخسیسه را بعد از بعثت اگر عمدی باشد ممنوع می‌دانند ولی اگر سهوی باشد ممنوع نمی‌دانند[۱۱].
- دیگر مذاهب اسلامی مثل معتزله و اشعریه و ماتریدیه و... عصمت را از شرایط مقام امامت نمی‌دانند[۱۲]. برای نمونه برخی از خوارج با توجه به اینکه هر گناهی را کفر می‌پندارند کفر را برای انبیاء جایز می‌شمارند[۱۳].
اما صاحب مواقف درباره عصمت می‌گوید: «اهل ملل و شرایع اجماع دارند در مواردی که معجزه دلالت بر صدق ادعای پیامبر دارد (مثل ادعای رسالت و اخباری که از سوی خداوند می‌رسانند) پیامبران معصوم از دروغ عمدی هستند، اما درباره جایز بودن صدور کذب از پیامبر به خاطر سهو و نسیان اختلاف وجود دارد»[۱۴].[۱۵]
پرسش مستقیم
منابع
پانویس
- ↑ کشف المراد، ص۲۱۷.
- ↑ حیات القلوب، ج۵، ص۴۹؛ اوائل المقالات، ص۶۵.
- ↑ الاعتقادات فی دین الامامیه، ص۹۶.
- ↑ اوائل المقالات، ص۶۵؛ بحارالأنوار، ج۱۷، ص۹۶.
- ↑ نهج الحق و کشف الصدق، ص۱۶۴.
- ↑ حیات القلوب، ج۵، ص۴۹.
- ↑ الاحتجاج، ج۱، ص۱۳: عصمهم من الذنوب و برأهم من العیوب.
- ↑ کشف المراد، ص۴۹۲.
- ↑ شرح اصول خمسه، ص۵۷۳ تا ۵۷۵.
- ↑ شرح اصول خمسه، ص۵۷۳ تا ۵۷۵.
- ↑ شرح تجرید قوشجی، ص۴۶۴؛ مواقف، ص۳۵۹.
- ↑ امامت، ربانی گلپایگانی، ص۲۲۲؛ حیات القلوب، ج۵، ص۴۹؛ الحکایات فی مخالفات المعتزلة من العدلیة، ص۷۰.
- ↑ المواقف، ص۳۵۹.
- ↑ المواقف، ص۲۶۳: أجمع أهل الملل والشرایع علی عصمتهم عن تعمد الکذب فیما دلت المعجزه علی صدقهم فیه کدعوی الرساله و ما یبلغونه عن الله وفی جواز صدوره عنهم علی سبیل السهو والنسیان خلاف.
- ↑ سلیمانیان، مصطفی، مقامات امامان، ص ۲۱۷.