احمد بن حسن بن علی بن فضال
احمد بن حسن بن علی بن فضال از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: احمد بن حسن بن علی بن فضال در تراجم و رجال - پرسش مرتبط نداردآشنایی اجمالی
احمد بن الحسن بن علی بن فضال[۱] سه[۲] بار در اسناد روایات تفسیر کنز الدقائق، به نقل از کتاب تهذیب الأحکام و بصائر الدرجات آمده است.
این راوی با عناوین دیگر، مانند: «احمد بن الحسن بن علی»[۳]، «احمد بن الحسن»[۴] و «احمد»[۵] در اسناد روایات تفسیر کنز الدقائق نیز واقع شده است، ولی بیشتر با عنوان «احمد بن الحسن»[۶] و «احمد بن حسن بن علی بن فضال»[۷] نقل روایت کرده است.
نجاشی کنیه وی را «أبوالحسین» و بنا بر قولی «أبوعبدالله» دانسته است[۸]؛ برخلاف شیخ طوسی که کنیه او را «أبوعبدالله» و بنابر قولی «أبوالحسین» دانسته است[۹].
احمد بن حسن بن فضال، از روات معروف کوفه و دارای آثار متعدد علمی، از جمله «کتاب الصلاة» و «کتاب الوضوء» بوده است[۱۰].
کشی در ترجمۀ عبدالله بن بکیر بن اعین، او را از بزرگان فقه، معرفی کرده[۱۱] و شیخ طوسی نوشته است که محدثان کوفه و قم از وی حدیث نقل کردند[۱۲].[۱۳]
مذهب راوی
رجالیان معروف مانند کشی، شیخ طوسی و نجاشی در کتب رجالی به فطحی[۱۴] بودن احمد بن الحسن بن فضال اشاره کردند، با این تفاوت که کشی و شیخ طوسی به آن تصریح کردند[۱۵]، ولی از عبارت نجاشی استفاده می‌شود که وی در فطحی بودن احمد بن الحسن جزم و قطع نداشته است؛ از این رو با تعبیر: گفته می‌شود که وی فطحی بوده است[۱۶]، به آن اشاره کرده است[۱۷].
ولی این عبارت نجاشی با آنچه در ترجمه پدر احمد، حسن بن علی بن فضال نقل کرده، تهافت دارد؛ زیرا در آنجا نوشته است: حسن بن علی بن فضال بر مذهب فطحیه بوده است و در موقع مرگ برگشت. وقتی آن را به احمد بن حسن بن فضال گزارش دادند، وی کسی را که خبر بازگشت پدرش (حسن بن علی بن فضال) از مذهب فطحیه را نقل کرده، تخطئه و به تحریف متهم کرده است[۱۸] و این خود، نشان دهنده دفاع احمد بن الحسن از این مذهب است.
به همین دلیل بعضی از بزرگان، فطحی بودن احمد بن الحسن را قطعی دانسته[۱۹] و بعضی دیگر، از تعبیر نجاشی "يقال إنه كان فطحياً" اظهار تعجب کردند[۲۰].[۲۱]
طبقه راوی
شیخ طوسی در کتاب رجال، نام او را در اصحاب امام هادی و امام عسکری (ع) آورده است[۲۲]؛ هرچند در اسناد روایات، بدون واسطه از این دو امام روایت نکرده است. همچنین از تاریخ ولادت راوی نیز اطلاعی در دست نیست، اما نجاشی و شیخ طوسی سال وفات وی را ۲۶۰ ق ذکر کرده‌اند[۲۳].[۲۴]
جایگاه حدیثی راوی
احمد بن فضال، گرچه از جهت اعتقادی منحرف و به مذهب فطحیه گرایش داشته است[۲۵]، از جهت وثاقت، به تصریح رجالیان بزرگ، فردی ثقه و مورد اعتماد بوده است.
- نجاشی نوشته است: "يقال إنه كان فطحياً و كان ثقة في الحديث"[۲۶].
- شیخ طوسی در کتاب الفهرست نوشته است: "كان فطحياً غير أنه ثقة في الحديث"[۲۷].
- و کشی به نقل از عیاشی، وی را از فقهای اصحاب به شمار آورده است[۲۸].[۲۹].
وی از اصحاب امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع) برشمرده شده است و در اسناد بسیاری از روایات ائمه اطهار(ع) که تعدادشان قریب به ۴۸۰ مورد می‌‌رسد، قرار گرفته است[۳۰]. از آثار علمی او می‌‌توان به «کتاب الوضوء» و «کتاب الصلاة» اشاره کرد که برادرش علی بن حسن بن فضال آن را از او روایت کرده است[۳۱].[۳۲]
جستارهای وابسته
- حسن بن علی بن فضال (پدر)
منابع
پانویس
- ↑ ر.ک: رجال الکشی (إختیار معرفة الرجال)، ص۵۳۰، ش۱۰۱۴؛ رجال النجاشی، ص۸۰، ش۱۹۴؛ رجال الطوسی، ص۳۸۳، ش۵۶۴۶ و ۳۹۷، ش۵۸۲۵؛ الفهرست (طوسی)، ص۵۸، ش۷۲؛ معالم العلماء، ص۱۳، ش۶۲؛ خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۲۰۳، ش۱۰؛ الرجال (إبن داوود)، ص۴۱۹، ش۲۳؛ التحریر الطاووسی، ص۶۳، ش۳۵؛ نقد الرجال، ج۱، ص۱۱۴، ش۲۱۳؛ جامع الرواة، ج۱، ص۴۵؛ ج۲، ص۴۳۵؛ إکلیل المنهج، ص۱۰۸، ش۸۴؛ تعلیقة علی منهج المقال، ص۴۷؛ منتهی المقال، ج۱، ص۲۴۶، ش۱۳۱؛ طرائف المقال، ج۱، ص۲۲۳، ش۱۳۵۳؛ الرسائل الرجالیة (کلباسی)، ج۱، ص۶۵ و ۱۸۳؛ شعب المقال، ص۴۵، ش۳۱؛ تنقیح المقال، ج۵، ص۴۳۲، ش۸۹۸؛ أعیان الشیعة، ج۲، ص۴۹۴؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۲۸۸، ش۸۴۶؛ معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۸۶، ش۴۹۶؛ قاموس الرجال، ج۱، ص۴۲۶، ش۳۳۳.
- ↑ ر.ک: تفسیر کنز الدقائق، ج۵، ص۳۴۶؛ ج۱۰، ص۵۳۴ و ۵۶۵.
- ↑ ر.ک: تفسیر کنز الدقائق، ج۱۲، ص۱۱۹.
- ↑ ر.ک: تفسیر کنز الدقائق، ج۱۳، ص۱۲۵.
- ↑ «عَلِيُّ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَحْمَدَ وَ مُحَمَّدٍ ابْنَيِ الْحَسَنِ (ع) عَنْ أَبِيهِمَا...»؛ تفسیر کنز الدقائق، ج۱۲، ص۱۸۲.
- ↑ ر.ک: الکافی، ج۱، ص۲۵۷، ح۴ و ۳۴۱، ح۲۳؛ ج۳، ص۹، ح۵، ۱۷، ح۴، ۳۸، ح۱۷، ۵۹، ح۵ و....
- ↑ ر.ک: تهذیب الأحکام، ج۱، ص۱۱، ح۲۰، ۳۱، ح۸۲، ۴۴، ح۲۳، ۴۵، ح۱۲۷، ۶۶، ح۱۸۷ و....
- ↑ أبوالحسين و قيل أبوعبدالله؛ رجال النجاشی، ص۸۰، ش۱۹۴.
- ↑ أبوعبدالله، و قيل أبوالحسين؛ الفهرست (طوسی)، ص۵۸، ش۷۲.
- ↑ ر.ک: الفهرست (طوسی)، ص۵۸، ش۷۲؛ رجال النجاشی، ص۸۱، ش۱۹۴.
- ↑ ر.ک: رجال الکشی (إختیار معرفة الرجال)، ص۳۴۵، ش۶۳۹.
- ↑ الفهرست (طوسی)، ص۵۸، ش۷۲.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۱۵۷-۱۵۸.
- ↑ فطحیه، کسانی هستند که معتقدند امر امامت بعد از امام صادق (ع)، به فرزندش عبدالله افطح منتقل گردیده است. شیخ مفید می‌نویسد: و قالت فرقة أخرى: إن الإمام بعد أبي عبدالله (ع) ابنه عبدالله بن جعفر و اعتلوا في ذلك بأنه كان أكبر ولد أبي عبدالله (ع) قالت: و إن أباعبدالله (ع) قال: الإمامة لا تكون إلا في الأكبر من ولد الإمام، و هذه الفرقة تسمى الفطحية و إنما سميت بذلك لأن رئيساً لها يقال له عبدالله بن أفطح، و يقال: إنه كان أفطح الرجلين، و يقال: بل كان أفطح الرأس، و يقال: إن عبدالله كان هو الأفطح؛ الفصول المختارة، ص۳۰۶ - ۳۰۷.
- ↑ ر.ک: رجال الکشی (إختیار معرفة الرجال)، ص۳۴۵، ش۶۳۹ و ۵۳۰، ش۱۰۱۴؛ الفهرست (طوسی)، ص۵۸، ش۷۲.
- ↑ "يقال: إنه كان فطحياً"؛ رجال النجاشی، ص۸۰، ش۱۹۴.
- ↑ بعضی از بزرگان در ترجیح قول نجاشی نوشته‌اند: و يمكن أن يقال: إن أصل كلام الشيخ قول الكشّي عن محمد بن مسعود، و النجاشي صرح بأن محمد بن مسعود كان في الأصل عامي المذهب ثم تبصر، و القول المذكور عنه لا يعلم قبل رجوعه أو بعده؛ إستقصاء الإعتبار فی شرح الإستبصار، ج۳، ص۲۷۸.
- ↑ ر.ک: رجال النجاشی، ص۳۶، ش۷۲.
- ↑ ر.ک: أعیان الشیعة، ج۵، ص۲۰۸.
- ↑ ر.ک: قاموس الرجال، ج۱، ص۴۲۸، ش۳۳۳.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۱۵۸-۱۵۹.
- ↑ ر.ک: رجال الطوسی، ص۳۸۳، ش۵۶۴۶ و ۳۹۷، ش۵۸۲۵.
- ↑ ر.ک: رجال النجاشی، ص۸۱، ش۱۹۴؛ الفهرست (طوسی)، ص۵۹، ش۷۲.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۱۶۰.
- ↑ آنان کسانی بودند که عبدالله افطح را امام بین امام صادق(ع) و امام موسی کاظم(ع) می‌‌دانستند.
- ↑ رجال النجاشی، ص۸۰، ش۱۹۴.
- ↑ الفهرست (طوسی)، ص۵۸، ش۷۲.
- ↑ ر.ک: رجال الکشی (إختیار معرفة الرجال)، ص۳۴۵، ش۶۳۹.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۱۶۱.
- ↑ وی با عنوان «احمد بن حسن بن علی» در اسناد ۶۸ روایت، با عنوان «احمد بن حسن بن علی بن فضال» در اسناد ۱۶۳مورد، به عنوان «احمد بن حسن بن فضال» در اسناد ۵ روایت و به عنوان «احمد بن حسن» در اسناد ۲۷۰ روایت واقع شده است.
- ↑ موسوعه طبقات الفقهاء، اللجنة العلمیه فی مؤسسة الامام الصادق (ع)، ج۳، ص۶۴-۶۵.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۱۶۱-۱۶۴.