انجیل
 | این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید. |
- اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل انجیل (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
- کلمه "انجیل" از ریشه عبرانی یا سریانی، همان کتابی است که بر حضرت عیسی(ع) نازل گشت[۱]. برخی صاحب‌نظران این کلمه را یونانی دانسته‌اند به معنای بشارت[۲][۳].
- قرآن دوازده بار کلمه "انجیل" را به کار برده و به برخی ویژگی‌های این کتاب آسمانی اشارت برده است؛ از آن جمله اینکه انجیل حضرت عیسی(ع) احکامی را در خود داشته است[۴]. احکام شرعی انجیل، آسان‌تر از احکام شریعت حضرت موسی(ع) بوده است[۵][۶].
- قرآن کریم، از انجیل به نیکی و بزرگی یاد کرده و آن را سراسر نور، هدایت و موعظت دانسته که تورات را نیز تصدیق می‌کند[۷]. نیز فرموده است که اگر اهل کتاب به تورات و انجیل عمل می‌کردند، خداوند از زمین و آسمان بدانان روزی می‌دهد؛ اما تنها شماری اندک به آن پایبندند[۸]. رهبانیتی که راهبان نصارا خویش را بدان ملزم کرده‌اند، در انجیل حضرت عیسی(ع) روا نیست[۹]. بنابر آیات قرآنی، در انجیل از پیامبر مسلمانان حضرت محمد(ص) یاد شده و از نشانه‌های او و نامش، احمد، سخن رفته است[۱۰]. نیز گفته است که او پیامبر امی است[۱۱]. وصف پیروان پیامبر اسلام(ص) نیز در آن آمده است[۱۲][۱۳].
کتاب مقدس
- انجیلی که امروزه در دسترس است، در حقیقت چهار کتاب است و میان مجموعه کتاب مقدس جای گرفته است. کتاب مقدس، مجموعه عهد عتیق (تورات) و عهد جدید است. عهد عتیق را یهودیان و مسیحیان معتبر و مقدس می‌شمارند؛ اما یهودیان اعتقادی به عهد جدید ندارند. در عهد جدید احکام شرعی یافته نمی‌شود و مسیحیان ناچارند در این باره به عهد عتیق رجوع کنند[۱۴]. عهد جدید، شامل ۲۷ کتاب است که شورای کارتاژ در سال ۳۹۷ م. به آنها رسمیت بخشیده‌اند[۱۵]. مسیحیان معتقدند که چهل نویسنده در مدتی بیش از ۱۵۰۰ سال مجموعه کتاب مقدس را نگاشته‌اند[۱۶]. همچنین معتقدند که خداوند به انسان‌هایی الهام کرده و آنان از این گذر، کتاب مقدس را نگاشته‌اند. بدین‌سان مسیحیان کتاب مقدس را کتابی آسمانی می‌پندارند هر چند نویسندگان آن، زمینی‌اند[۱۷][۱۸].
تاریخچه
- پس از حضرت عیسی(ع) یهودیان نسخه‌های انجیل را از میان بردند و مسیحیان، سال‌های بسیار بی کتاب بودند. سرانجام برخی بزرگان دینی آنان تصمیم گرفتند بنابر محفوظات و شنیده‌های خویش، کتابی برای مردم فراهم سازند[۱۹]. بدین‌سان، بسیاری کسان برای نوشتن سخنان و وقایع زندگی حضرت عیسی(ع) دست به قلم شدند و آثاری آفریدند و شمار این اناجیل به ۶۶ رسید؛ اما در فاصله میان ۴۹۲ تا ۴۹۶ م. پاپ ژیلاسیوس همه آنها را جز چهار انجیل مردود خواند[۲۰][۲۱].
- بنابر تحقیقات محققان مسلمان، نزدیک‌ترین انجیل به آموزه‌های قرآن، انجیل برنابا است که بر اثر تعصب آباء کلیسا کنار نهاده شد. در این انجیل اشاراتی به پیامبر آخرالزمان و جهانی بودن دین او آمده است. این انجیل را حیدر قلی خان سردار کابلی به فارسی برگرانیده است[۲۲]. زمان تدوین اناجیل اربعه میان سال‌های ۷۰ تا ۱۱۰ م. است[۲۳][۲۴].
- مسیحیان بر آن‌اند که اناجیل، تنها زندگی‌نامه و سخنان حضرت مسیح‌اند که چهار تن به نام متی، مرقس، لوقا و یوحنا آنها را نگاشته‌اند. سه انجیل متی، مرقس و لوقا بسیار به یکدیگر شبیه‌اند و از این رو، آنها را "اناجیل همنظر" می‌خوانند. بنابر تحقیقات انجام شده، ۹۱ درصد انجیل مرقس در انجیل متی و ۵۳ درصد آن در انجیل لوقا تکرار شده است[۲۵]. اناجیل همنظر شرح مختصری از زندگی و تعالیم مسیح(ع) پیش می‌کشند؛ اما انجیل یوحنا مختصری است از رویدادهای مهم زندگی مسیح(ع) و تعلیمات روحانی و اوامر او. این انجیل موضوع الوهیت حضرت مسیح(ع) را برجسته‌تر می‌نماید؛ اما مطالبی همچون میلاد و صعود او و عشای ربانی را وانهاده است. محققین این اختلاف را دلیلی بر تأخر زمانی انجیل یوحنا می‌دانند؛ زیرا نویسنده از اناجیل دیگر آگاهی داشته و نخواسته است آنها را تکرار کند. در این میان، انجیل مرقس پیش از دیگر اناجیل نگاشته شده است[۲۶][۲۷].
- قرآن کریم، هیچ گاه از کلمه "اناجیل" استفاده نکرده است؛ بلکه از "انجیل" یاد می‌کند و از آیات قرآنی برمی‌آید که کتاب آسمانی حضرت مسیح(ع) دستخوش تحریف شده است[۲۸]. اینکه اناجیل فعلی پس از زمان حضرت عیسی(ع) و حتی پس از حواریون پدید آمده‌اند، گواهی روشن بر این حقیقت است[۲۹]. نویسندگان برای تألیف اناجیل از دو منبع سود جسته‌اند: یکی سنن شفاهی جماعت نخستین مسیحی که بی گمان ذهنیات شخصی و تخیلات به این منبع راه یافته است به ویژه اندیشه‌های پولس که برخی صاحب نظران او را معمار مسیحیت کنونی می‌دانند[۳۰]. از اناجیل تنها انجیل متی به زبان عبری- زبان حضرت عیسی(ع)- بوده که آن نیز در قرن ۱۱ م. مفقود شده است[۳۱].
تحریف‌های آشکار اناجیل
- به صلیب کشیده شدن حضرت عیسی(ع)[۳۲]. قرآن چنین رویدادی را نمی‌پذیرد و تصریح دارد که خداوند، حضرت عیسی(ع) را به سوی خود برده است[۳۳].
- صاحب کتاب نبودن حضرت عیسی[۳۴] بنابر باور مسیحیان- که برگرفته از اناجیل است- حضرت عیسی(ع) کتابی به نام انجیل نداشته است؛ اما قرآن بیان می‌دارد که خداوند، انجیل را بر این پیامبر الهی(ع) نازل کرده است[۳۵].
- تثلیث؛ یعنی الوهیت حضرت مسیح(ع) و روح القدس در کنار خداوند[۳۶]. قرآن کریم از این اعتقاد نصارا یاد کرده و آنان را نکوهیده است[۳۷][۳۸].
انجیل در فرهنگنامه آخرالزمان
انجیل کتاب آسمانی مسیحیان است. این کتاب مجموعه سخنانی است که حضرت عیسی از وحی می‌شنید و بر حواریون املا می‌نمود. مکتب تشیع بر این اعتقاد است که کتب آسمانی جزو میراث انبیا محسوب می‌شود و دست به دست بین پیامبران منتقل می‌شود، و پس از پیامبر اسلام(ص) به اوصیای ایشان رسیده است و اکنون نیز اصل آن کتاب مقدس، عاری از هر گونه تحریف، نزد حضرت مهدی(ع) است. او پس از ظهور آن کتاب را به همراه سایر کتب آسمانی از غاری در انطاکیه خارج می‌نماید در میان هر ملتی با احکام کتاب خودشان قضاوت خواهد نمود. انجیل پس از عروج حضرت عیسی(ع) به آسمان، دچار دگرگونی‌های فراوان شد، به طوری که هم‌اکنون ما شاهد تناقضات بسیاری در بخش‌های مختلف انجیل هستیم. کتاب انجیل کنونی دارای چندین بخش است، که هر بخشی را یکی از حواریون جمع‌آوری نموده است و به نام خود او مشهور است. در همین کتاب انجیل که دچار تحریف‌های بسیار شده است نیز ما شاهد آیاتی هستیم که به آمدن منجی آخرالزمان بشارت می‌دهد. حضرت عیسی(ع) در کتاب مقدس یادآور می‌شود که پس از من فتنه‌هایی چون جنگ و قحطی و مریضی و زلزله و... پدید خواهد آمد، در افلاک دگرگونی ایجاد خواهد شد. سپس می‌گوید: زمان وقوع ظهور را فقط خدا می‌داند، بنابراین برای تعجیل در ظهور آن منجی بسیار دعا کنید و هوشیار باشید، زیرا زمانی که او بیاید، مردم همه به سوی او خواهند رفت و او در زمانی نامشخص که اصلاً گمان نمی‌کنید، سوار بر ابرهای آسمان، با شکوه و جلال زائدالوصفی می‌آید و به داوری در میان خلق می‌پردازد، و مردگانی باز خواهند گشت، گروهی نیک‌سرشت و گروهی بدطینت، هر کدام برای دیدن جزای کار خود. او در میان تمام امت‌ها با عصای آهنین (شمشیر) به حکم‌رانی می‌نشیند و امید تمام ملت‌ها برای گسترش عدالت خواهد بود. در جای دیگر از کتاب مقدس می‌فرماید: زمانی که عیسی(ع) به سوی آسمان عروج می‌کرد، دو مرد سفیدپوش ظاهر شدند و به حواریون گفتند: نگران نباشید! عیسی(ع) همین طور که به آسمان بالا می‌رود، دوباره به سوی زمین باز خواهد گشت[۳۹][۴۰].
منابع
جستارهای وابسته
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ لسان العرب، ۱۱/ ۶۴۸.
- ↑ اعلام القرآن، ۲۲۷؛ قاموس کتاب مقدس، ۱۱.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 138.
- ↑ ﴿ لَقَدْ كَفَرَ الَّذِينَ قَالُواْ إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْمَسِيحُ ابْنُ مَرْيَمَ وَقَالَ الْمَسِيحُ يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ اعْبُدُواْ اللَّهَ رَبِّي وَرَبَّكُمْ إِنَّهُ مَن يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَيْهِ الْجَنَّةَ وَمَأْوَاهُ النَّارُ وَمَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ أَنصَارٍ ﴾؛ سوره مائده، آیه ۷۲.
- ↑ ﴿ذَلِكَ مِنْ أَنبَاء الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ وَمَا كُنتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يُلْقُون أَقْلامَهُمْ أَيُّهُمْ يَكْفُلُ مَرْيَمَ وَمَا كُنتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يَخْتَصِمُونَ ﴾؛ سوره آل عمران، آیه ۴۴.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 138.
- ↑ ﴿وَقَفَّيْنَا عَلَى آثَارِهِم بِعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ مُصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ التَّوْرَاةِ وَآتَيْنَاهُ الإِنجِيلَ فِيهِ هُدًى وَنُورٌ وَمُصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ التَّوْرَاةِ وَهُدًى وَمَوْعِظَةً لِّلْمُتَّقِينَ﴾؛ سوره مائده، آیه ۴۶ و ﴿إِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ اذْكُرْ نِعْمَتِي عَلَيْكَ وَعَلَى وَالِدَتِكَ إِذْ أَيَّدتُّكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَكَهْلاً وَإِذْ عَلَّمْتُكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَالتَّوْرَاةَ وَالإِنجِيلَ وَإِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ بِإِذْنِي فَتَنفُخُ فِيهَا فَتَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِي وَتُبْرِئُ الأَكْمَهَ وَالأَبْرَصَ بِإِذْنِي وَإِذْ تُخْرِجُ الْمَوْتَى بِإِذْنِي وَإِذْ كَفَفْتُ بَنِي إِسْرَائِيلَ عَنكَ إِذْ جِئْتَهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ فَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُواْ مِنْهُمْ إِنْ هَذَا إِلاَّ سِحْرٌ مُّبِينٌ﴾؛ آیه ۱۱۰.
- ↑ ﴿وَلَوْ أَنَّهُمْ أَقَامُواْ التَّوْرَاةَ وَالإِنجِيلَ وَمَا أُنزِلَ إِلَيْهِم مِّن رَّبِّهِمْ لأَكَلُواْ مِن فَوْقِهِمْ وَمِن تَحْتِ أَرْجُلِهِم مِّنْهُمْ أُمَّةٌ مُّقْتَصِدَةٌ وَكَثِيرٌ مِّنْهُمْ سَاء مَا يَعْمَلُونَ﴾؛ سوره مائده، آیه ۶۶.
- ↑ ﴿ ثُمَّ قَفَّيْنَا عَلَى آثَارِهِم بِرُسُلِنَا وَقَفَّيْنَا بِعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ وَآتَيْنَاهُ الإِنجِيلَ وَجَعَلْنَا فِي قُلُوبِ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُ رَأْفَةً وَرَحْمَةً وَرَهْبَانِيَّةً ابْتَدَعُوهَا مَا كَتَبْنَاهَا عَلَيْهِمْ إِلاَّ ابْتِغَاء رِضْوَانِ اللَّهِ فَمَا رَعَوْهَا حَقَّ رِعَايَتِهَا فَآتَيْنَا الَّذِينَ آمَنُوا مِنْهُمْ أَجْرَهُمْ وَكَثِيرٌ مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ﴾؛ سوره حدید، آیه ۲۷.
- ↑ ﴿وَإِذْ قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ إِنِّي رَسُولُ اللَّهِ إِلَيْكُم مُّصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيَّ مِنَ التَّوْرَاةِ وَمُبَشِّرًا بِرَسُولٍ يَأْتِي مِن بَعْدِي اسْمُهُ أَحْمَدُ فَلَمَّا جَاءَهُم بِالْبَيِّنَاتِ قَالُوا هَذَا سِحْرٌ مُّبِينٌ﴾؛ سوره صف، آیه ۶.
- ↑ ﴿وَاكْتُبْ لَنَا فِي هَذِهِ الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الآخِرَةِ إِنَّا هُدْنَا إِلَيْكَ قَالَ عَذَابِي أُصِيبُ بِهِ مَنْ أَشَاء وَرَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ فَسَأَكْتُبُهَا لِلَّذِينَ يَتَّقُونَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَالَّذِينَ هُم بِآيَاتِنَا يُؤْمِنُونَ﴾؛ سوره اعراف، آیه ۱۵۶.
- ↑ ﴿مُّحَمَّدٌ رَّسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاء عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاء بَيْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُكَّعًا سُجَّدًا يَبْتَغُونَ فَضْلا مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا سِيمَاهُمْ فِي وُجُوهِهِم مِّنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذَلِكَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِي الإِنجِيلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُم مَّغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا﴾؛ سوره فتح، آیه ۲۹.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 138.
- ↑ آشنایی با تاریخ ادیان، ۱۵۵.
- ↑ دائرة المعارف کتاب مقدس، ۵.
- ↑ همان، ۳۷.
- ↑ آشنایی با ادیان بزرگ، ۱۳۱.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 138.
- ↑ دائرة المعارف تشیع، ۲/ ۵۴۱.
- ↑ اعلام قرآن، ۲۳۰.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 139.
- ↑ همان؛ معارف و معاریف، ۱/ ۲۷۸.
- ↑ عهدین، قرآن و علم، ۸۳.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 139.
- ↑ دائرة المعارف کتاب مقدس، ۲۵۹؛ عهدین، قرآن و علم، ۱۰۷.
- ↑ قاموس کتاب مقدس، ۱۱۲ و ۱۱۳.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 139.
- ↑ ﴿أَفَتَطْمَعُونَ أَن يُؤْمِنُواْ لَكُمْ وَقَدْ كَانَ فَرِيقٌ مِّنْهُمْ يَسْمَعُونَ كَلامَ اللَّهِ ثُمَّ يُحَرِّفُونَهُ مِن بَعْدِ مَا عَقَلُوهُ وَهُمْ يَعْلَمُونَ﴾؛ سوره بقره، آیه ۷۵؛ ﴿ وَإِنَّ مِنْهُمْ لَفَرِيقًا يَلْوُونَ أَلْسِنَتَهُم بِالْكِتَابِ لِتَحْسَبُوهُ مِنَ الْكِتَابِ وَمَا هُوَ مِنَ الْكِتَابِ وَيَقُولُونَ هُوَ مِنْ عِندِ اللَّهِ وَمَا هُوَ مِنْ عِندِ اللَّهِ وَيَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ وَهُمْ يَعْلَمُونَ﴾؛ سوره آل عمران،آیه ۷۸؛ ﴿فَبِمَا نَقْضِهِم مِّيثَاقَهُمْ لَعَنَّاهُمْ وَجَعَلْنَا قُلُوبَهُمْ قَاسِيَةً يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِ وَنَسُواْ حَظًّا مِّمَّا ذُكِّرُواْ بِهِ وَلاَ تَزَالُ تَطَّلِعُ عَلَىَ خَائِنَةٍ مِّنْهُمْ إِلاَّ قَلِيلاً مِّنْهُمُ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاصْفَحْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ وَمِنَ الَّذِينَ قَالُواْ إِنَّا نَصَارَى أَخَذْنَا مِيثَاقَهُمْ فَنَسُواْ حَظًّا مِّمَّا ذُكِّرُواْ بِهِ فَأَغْرَيْنَا بَيْنَهُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاء إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَسَوْفَ يُنَبِّئُهُمُ اللَّهُ بِمَا كَانُواْ يَصْنَعُونَ﴾؛ سوره مائده/ ۱۳ و ۱۴؛ المیزان/ ۳/ ۸ و ۹.
- ↑ اعلام القرآن، ۲۳۰؛ تحقیقی در دین مسیح، ۲۵- ۳۰.
- ↑ آشنایی با ادیان بزرگ، ۱۲۴، ۱۲۵ و ۱۴۷؛ بحارالانوار، ۸/ ۳۱۱.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 140-141.
- ↑ بشارت عهدین، ۵۶- ۵۴.
- ↑ ﴿ وَقَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسِيحَ عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ رَسُولَ اللَّهِ وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَكِن شُبِّهَ لَهُمْ وَإِنَّ الَّذِينَ اخْتَلَفُواْ فِيهِ لَفِي شَكٍّ مِّنْهُ مَا لَهُم بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلاَّ اتِّبَاعَ الظَّنِّ وَمَا قَتَلُوهُ يَقِينًا بَل رَّفَعَهُ اللَّهُ إِلَيْهِ وَكَانَ اللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا ﴾؛ سوره نساء، آیه ۱۵۷ و ۱۵۸.
- ↑ کلام مسیحی، ۴۹.
- ↑ ﴿ قَالَ إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ آتَانِيَ الْكِتَابَ وَجَعَلَنِي نَبِيًّا ﴾؛ سوره مریم، آیه ۳۰.
- ↑ بشارت عهدین، ۶۴- ۶۱.
- ↑ ﴿يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لاَ تَغْلُواْ فِي دِينِكُمْ وَلاَ تَقُولُواْ عَلَى اللَّهِ إِلاَّ الْحَقَّ إِنَّمَا الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ رَسُولُ اللَّهِ وَكَلِمَتُهُ أَلْقَاهَا إِلَى مَرْيَمَ وَرُوحٌ مِّنْهُ فَآمِنُواْ بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ وَلاَ تَقُولُواْ ثَلاثَةٌ انتَهُواْ خَيْرًا لَّكُمْ إِنَّمَا اللَّهُ إِلَهٌ وَاحِدٌ سُبْحَانَهُ أَن يَكُونَ لَهُ وَلَدٌ لَّهُ مَا فِي السَّمَاوَات وَمَا فِي الأَرْضِ وَكَفَى بِاللَّهِ وَكِيلاً ﴾؛ سوره نساء، آیه ۱۷۱؛ ﴿لَّقَدْ كَفَرَ الَّذِينَ قَالُواْ إِنَّ اللَّهَ ثَالِثُ ثَلاثَةٍ وَمَا مِنْ إِلَهٍ إِلاَّ إِلَهٌ وَاحِدٌ وَإِن لَّمْ يَنتَهُواْ عَمَّا يَقُولُونَ لَيَمَسَّنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ مِنْهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴾؛ سوره مائده، آیه ۷۳.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 140.
- ↑ بشارت عهدین، با تلخیص.
- ↑ حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان صفحه ۱۲۵.