شیطان در کلام اسلامی
 | این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید. |
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل شیطان (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
صفات شیطان
- ابلیس: به معنای نا امید و مأیوس است. چون شیطان را از درگاه الهی راندند، از رحمت خدا امید بُرید و از آن پس او را "ابلیس" خواندند[۱][۲].
- خناس: به معنای پنهانکار است[۳]. هر گاه آدمی، خدا را یاد کند، بی‌درنگ شیطان از او می‌گریزد و پنهان می‌شود و چون از خدا غفلت ورزد، شیطان بازمی‌آید و در فریب او می‌کوشد[۴]. احتمال دیگر در وجه این صفت آن است که شیطان با پنهانکاری سراغ آدمی می‌آید و باطل را می‌آراید و حق را می‌پوشاند[۵][۶].
- رجیم: به معنای آن است که شیطان از رحمت خدا و خیرات رانده شده است و نیز از منازل ملأ اعلی[۷]. قرآن کریم از ماجرای رانده شدن شیطان چند بار یاد کرده است[۸][۹].
- عدو مبین: به معنای دشمن آشکار است. دشمنی شیطان با آدمیزادگان از مهم‌ترین صفات او است[۱۰]. شیطان، دشمن همیشگی انسان است و تنها آن گاه دست از دشمنی بر می‌دارد که به سختی شکست خورَد؛ چنان که از رسول خدا(ص) نقل است که فرمود: "من به یاری خدا شیطان را تسلیم خویش کردم"[۱۱][۱۲].
- مارد و مَرید: به معنای سرکش و ویرانگر است. قرآن کریم، این صفت را ناشی از خباثت شیطان می‌داند[۱۳] و از عصیان او در برابر خداوند یاد می‌کند[۱۴][۱۵].
- صاغر: به معنای پست و زبون است. چون شیطان سرکشی کرد، عزت و کرامت خویش را بر باد داد و خداوند او را پست و حقیر خواند[۱۶]. باری، قرآن پاره‌ای صفات دیگر شیطان را به مناسبت‌های متعدد ذکر کرده است. بنابر آیات قرآن، شیطان، موجودی فاسق است[۱۷]، کفور و ناسپاس است[۱۸]، مشمول لعن الهی است[۱۹]، نکوهیده است[۲۰]، برای انسان، مایه بدی و زشتی است[۲۱]، همنشینی او، آدمی را خوار می‌سازد[۲۲]، گمراه کننده آشکار است[۲۳]، فتنه می‌آفریند و فریب می‌دهد[۲۴]، بسیار دروغگو است و وعده‌های دروغ می‌دهد و آرزوها برمی‌انگیزد[۲۵] و پیروانش را به سوی دوزخ راه می‌نماید[۲۶].
- روایات بزرگان معصوم(ع) نیز صفاتی برای شیطان بر شمرده‌اند[۲۷]. در برخی روایات، وسوسه هنگام عبادات- مانند وسوسه هنگام وضو- از شیطان است[۲۸]. او در فریب انسان بسیار می‌کوشد؛ اما اگر انسان به خدا پناه آورد، از شیطان کاری بر نمی‌آید و او از انسان توانمندتر نیست[۲۹]. در روایاتی از امام علی(ع) نیز پاره‌ای از صفات شیطان آمده است که از آن جمله است: حسادت، تعصب ناروا، عیب‌جویی، طعنه‌زنی، فخر فروشی و طمع[۳۰][۳۱].
منابع
جستارهای وابسته
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ مجمع البحرین، ۱/ ۲۴۰.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 325.
- ↑ ﴿ مِن شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ ﴾؛ سوره الناس، آیه ۴.
- ↑ المیزان، ۲۰/ ۳۹۷.
- ↑ تفسیر نمونه، ۲۷/ ۴۷۳.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 325.
- ↑ مفردات راغب، ۱۶۵ و ۱۹۰.
- ↑ ﴿ فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ ﴾؛ سوره نحل، آیه ۹۸؛ ﴿قَالَ اخْرُجْ مِنْهَا مَذْؤُومًا مَّدْحُورًا لَّمَن تَبِعَكَ مِنْهُمْ لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنكُمْ أَجْمَعِينَ ﴾؛ سوره اعراف، آیه ۱۸؛ ﴿قَالَ فَاخْرُجْ مِنْهَا فَإِنَّكَ رَجِيمٌ ﴾؛ سوره ص، آیه ۷۷.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 325.
- ↑ ﴿قَالَ يَا بُنَيَّ لاَ تَقْصُصْ رُؤْيَاكَ عَلَى إِخْوَتِكَ فَيَكِيدُواْ لَكَ كَيْدًا إِنَّ الشَّيْطَانَ لِلإِنسَانِ عَدُوٌّ مُّبِينٌ ﴾؛ سوره یوسف، آیه ۵؛ ﴿ وَقُل لِّعِبَادِي يَقُولُواْ الَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّيْطَانَ يَنزَغُ بَيْنَهُمْ إِنَّ الشَّيْطَانَ كَانَ لِلإِنسَانِ عَدُوًّا مُّبِينًا ﴾؛ سوره اسراء، آیه ۵۳.
- ↑ کنز العمال، ۱/ ۲۴۷.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 325.
- ↑ ﴿وَحِفْظًا مِّن كُلِّ شَيْطَانٍ مَّارِدٍ ﴾؛ سوره صافات، آیه ۷؛ ﴿ إِن يَدْعُونَ مِن دُونِهِ إِلاَّ إِنَاثًا وَإِن يَدْعُونَ إِلاَّ شَيْطَانًا مَّرِيدًا ﴾؛ سوره نساء، آیه ۱۱۷.
- ↑ ﴿يَا أَبَتِ لا تَعْبُدِ الشَّيْطَانَ إِنَّ الشَّيْطَانَ كَانَ لِلرَّحْمَنِ عَصِيًّا ﴾؛ سوره مریم، آیه ۴۴.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 325.
- ↑ ﴿ قَالَ فَاهْبِطْ مِنْهَا فَمَا يَكُونُ لَكَ أَن تَتَكَبَّرَ فِيهَا فَاخْرُجْ إِنَّكَ مِنَ الصَّاغِرِينَ ﴾؛ سوره اعراف، آیه ۱۳.
- ↑ ﴿ وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْلِيسَ كَانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ أَفَتَتَّخِذُونَهُ وَذُرِّيَّتَهُ أَوْلِيَاء مِن دُونِي وَهُمْ لَكُمْ عَدُوٌّ بِئْسَ لِلظَّالِمِينَ بَدَلا ﴾؛ سوره کهف، آیه ۵۰.
- ↑ ﴿إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُواْ إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِرَبِّهِ كَفُورًا ﴾؛ سوره اسراء، آیه ۲۷.
- ↑ ﴿ وَإِنَّ عَلَيْكَ اللَّعْنَةَ إِلَى يَوْمِ الدِّينِ ﴾؛ سوره حجر، آیه ۳۵.
- ↑ ﴿ قَالَ اخْرُجْ مِنْهَا مَذْؤُومًا مَّدْحُورًا لَّمَن تَبِعَكَ مِنْهُمْ لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنكُمْ أَجْمَعِينَ﴾؛ سوره اعراف، آیه ۱۸.
- ↑ ﴿ وَالَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ رِئَاء النَّاسِ وَلاَ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلاَ بِالْيَوْمِ الآخِرِ وَمَن يَكُنِ الشَّيْطَانُ لَهُ قَرِينًا فَسَاء قَرِينًا ﴾؛ سوره نساء، آیه ۳۸.
- ↑ ﴿لَقَدْ أَضَلَّنِي عَنِ الذِّكْرِ بَعْدَ إِذْ جَاءَنِي وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِلإِنسَانِ خَذُولا ﴾؛ سوره فرقان، آیه ۲۹.
- ↑ ﴿وَدَخَلَ الْمَدِينَةَ عَلَى حِينِ غَفْلَةٍ مِّنْ أَهْلِهَا فَوَجَدَ فِيهَا رَجُلَيْنِ يَقْتَتِلانِ هَذَا مِن شِيعَتِهِ وَهَذَا مِنْ عَدُوِّهِ فَاسْتَغَاثَهُ الَّذِي مِن شِيعَتِهِ عَلَى الَّذِي مِنْ عَدُوِّهِ فَوَكَزَهُ مُوسَى فَقَضَى عَلَيْهِ قَالَ هَذَا مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ عَدُوٌّ مُّضِلٌّ مُّبِينٌ ﴾؛ سوره قصص، آیه ۱۵.
- ↑ ﴿وَقَاسَمَهُمَا إِنِّي لَكُمَا لَمِنَ النَّاصِحِينَ فَدَلاَّهُمَا بِغُرُورٍ فَلَمَّا ذَاقَا الشَّجَرَةَ بَدَتْ لَهُمَا سَوْآتُهُمَا وَطَفِقَا يَخْصِفَانِ عَلَيْهِمَا مِن وَرَقِ الْجَنَّةِ وَنَادَاهُمَا رَبُّهُمَا أَلَمْ أَنْهَكُمَا عَن تِلْكُمَا الشَّجَرَةِ وَأَقُل لَّكُمَا إِنَّ الشَّيْطَانَ لَكُمَا عَدُوٌّ مُّبِينٌ﴾؛ سوره اعراف، آیه ۲۱ و ۲۲.
- ↑ ﴿يَعِدُهُمْ وَيُمَنِّيهِمْ وَمَا يَعِدُهُمُ الشَّيْطَانُ إِلاَّ غُرُورًا ﴾؛ سوره نساء، آیه ۱۲۰.
- ↑ ﴿أُوْلَئِكَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَلاَ يَجِدُونَ عَنْهَا مَحِيصًا﴾؛ سوره نساء، آیه ۱۲۱.
- ↑ برای نمونه: شیطان در کمین‌گاه، ۲۲ و ۱۱۹.
- ↑ مستدرک الوسائل، ۱/ ۳۲۳.
- ↑ تحف العقول، ۴۰۰.
- ↑ نهج‌البلاغه، ۱۹۲.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 325-326.