درایه
- اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل درایه (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
علم[۱]، معرفة (با نوعی خفا، پنهان‌کاری و فریب)[۲].
مَا تَدْرِي نَفْسٌ مَاذَا تَكْسِبُ غَدًا
[۳]
در اصطلاح درایة به معرفت اطلاق می‌شود که از طریق معمول و تعلیمات رایج و تهیه مقدمات لازم به دست نمی‌آید؛ بلکه از طرق غیر عادی حاصل می‌شود[۴]. با این قید، فرق آن با معرفت و علم کاملاً روشن می‌شود.
خداوند متعالی در قرآن کریم با ذکر موارد بسیاری از محدودیت‌های معرفتی انسان و عدم دسترسی او به راه‌ها و طرق معرفت یقینی، با جملات مَا أَدْرَاكَ[۵] و مَا يُدْرِيكَ[۶] عجز او را در رسیدن به معرفت یقینی در موارد و موضوعاتی مانند، قیامت، جهنم، پلیدی، پاکی درونی انسان‌ها، زمان مرگ و... به او گوشزد می‌کند و نیاز انسان به وحی و ارتباط با کلام الهی و انبیا را به اثبات می‌رساند.
برخی مفسران به این نکته اشاره کرده‌اند که خداوند از موضوعاتی که با مَا أَدْرَاكَ[۷] آمده، خبر داده است؛ اما در مورد مَا يُدْرِيكَ[۸] علم آن نزد خداوند است[۹].
مسئله عجز انسان از رسیدن به برخی موضوعات که از حیطه تفکر او خارج‌اند و ابزار و وسایل و مقدمات لازم برای او مهیا نیست، با تشویق انسان به نظاره و تفکر در قرآن و آفاق و انفس که برای انسان قابل دستیابی است، منافاتی ندارد: أَفَلا يَنظُرُونَ إِلَى الإِبِلِ كَيْفَ خُلِقَتْ وَإِلَى السَّمَاء كَيْفَ رُفِعَتْ وَإِلَى الْجِبَالِ كَيْفَ نُصِبَتْ [۱۰].
واژه آلمانی "verstehen" به معنای درک، فهم یا قوه فهم که از اواخر قرن نوزدهم میلادی در آلمان برای اشاره به درک درونی (در مقابل درک بیرونی) و قرار دادن خود در وضعیت دیگران برای درک اعمال و نیّات آنها به کار رفته است[۱۱]، از نظر مفهومی به واژه قرآنی درایة نزدیک است.[۱۲]
منابع
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۴، ص۲۵۴.
- ↑ حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۳۱۲.
- ↑ « هیچ کس نمی‌داند فردا چه به دست خواهد آورد » سوره لقمان، آیه ۳۴.
- ↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۳، ص۲۰۸.
- ↑ «و چه دانی » سوره حاقه، آیه ۳.
- ↑ «چه می‌دانی » سوره احزاب، آیه ۶۳.
- ↑ «و چه دانی » سوره حاقه، آیه ۳.
- ↑ «چه می‌دانی » سوره احزاب، آیه ۶۳.
- ↑ وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۲۹، ص۸۶.
- ↑ «آیا به شتر نمی‌نگرند که چگونه آن را آفریده‌اند؟ و به آسمان که چگونه آن را برافراشته‌اند؟ و به کوه‌ها که چگونه آنها را برگمارده‌اند؟» سوره غاشیه، آیه ۱۷-۱۹.
- ↑ علی‌اکبر آقابخشی و مینو افشاری‌راد، فرهنگ علوم سیاسی، ص۴۵۰.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص: ۲۷۶.