کرامت در معارف و سیره سجادی
مقدمه
کرامت از ریشه کرَم، به معنای بزرگی ورزیدن، بزرگواری، جوانمردی و بخشندگی است[۱]. اگر این واژه وصف خدا باشد به معنای احسان و نعمت‌های آشکار خداوند است: ﴿مَا غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَرِيمِ﴾[۲]. و اگر وصف انسان باشد اسم است برای اخلاق و اعمال پسندیده‌ای که از او ظاهر میشود... هر چیزی که در نوع خود والا و شریف باشد با واژه "کرم" توصیف میشود[۳].
امام زین‌العابدین(ع) در بخشی از دعاهای صحیفه سجادیه، خداوند متعال را به صفت کریم ستوده است[۴] و در مواردی از او به عنوان «الْكَرِيمُ الْمُتَكَرِّمُ وَ الْكَرِيمُ الْأَكْرَمُ»[۵] و «أَكْرَمُ الْمَسْئُولِينَ»[۶] و «أَكْرَمُ مَنْ رُغِبَ إِلَيْهِ»[۷]؛ بخشنده‌ترین کسی که از او درخواست شده یاد کرده است.
خدای متعال به انسان کرامت بخشیده است: ﴿وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ...﴾[۸]. آفرینش انسان و نعمت‌هایی که خداوند ما را از آن برخوردار ساخته جلوه‌ای از کرامت خدا در حق ماست[۹]. همچنین چیرگی و تسلط انسان بر دیگر موجودات عالم، جلوه‌ای از کرامت ذاتی انسان است که در فراز هجدهم از نیایش نخستین صحیفه سجادیه به آن اشاره شده است.[۱۰]
کرامت ذاتی و کرامت اکتسابی
نکته شایان توجه، پس از پذیرفتن کرامت ذاتی انسان، کرامتی است که انسان با بندگی خدا و گام نهادن در مسیر تقوا، و در پرتو لطف خدا به دست می‌آورد. این نوع از شرافت و بزرگواری، که از آن به کرامت اکتسابی تعبیر میشود، مهم‌ترین معیاری است که جایگاه انسان را در پیشگاه خدا بالا می‌برد[۱۱] و بیشترین دغدغه امام سجاد(ع) در نیایش‌های خویش، بهره‌مندی هر چه فزون‌تر از این کرامت است: «صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ كَرِّمْنَا عَلَيْكَ»؛ «درود بفرست بر محمد و خاندانش و ما را نزد خود کرامت بخش»[۱۲]؛ «خدایا! مرا به عافیت خویش گرامی دار»[۱۳]؛ «بار خدایا! بستر کرامت خود را برایم بگستران»[۱۴]؛ «خدایا! کرامتم را با آمرزش خویش کامل گردان»[۱۵]؛ «خدایا! در ماه رمضان شایستگی برخورداری از کرامتی را که به اولیا و دوستان خود وعده داده‌ای، به ما عنایت کن[۱۶]؛ خدایا! مرا در کنار پدر و مادرم در منزل کرامت جای ده»[۱۷]؛ «ای خداوند! پدر و مادر مرا نیز به کرامت خود و رحمت خود مخصوص گردان... و آنان را با کرامت خود به جای‌های امن و آسایش بهشت برسان»[۱۸].
اینها بخشی از کرامت‌های مورد درخواست امام زین‌العابدین(ع) است که بنابر آنچه در نیایش چهل و دوم صحیفه آمده، راه دستیابی به آنها عمل به قرآن است: «اللَّهُمَّ... اجْعَلِ الْقُرْآنَ وَسِيلَةً لَنَا إِلَى أَشْرَفِ مَنَازِلِ الْكَرَامَةِ»؛ «ای خداوند!... قرآن را برای ما وسیله‌ای ساز که بدان بر شریف ترین منازل کرامت فرا رویم»[۱۹].[۲۰].[۲۱]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ فرهنگ معین.
- ↑ «ای انسان! چه تو را با پروردگار بخشنده‌ات به خیرگی وا داشت؟» سوره انفطار، آیه ۶.
- ↑ مفردات الفاظ قرآن.
- ↑ دعاهای ۳، ۱۳، ۱۵، ۲۲، ۳۰، ۳۷، ۴۵، ۴۷، ۴۸.
- ↑ نیایش چهل‌و‌هفتم.
- ↑ نیایش سی‌ودوم.
- ↑ نیایش چهل‌و‌پنجم.
- ↑ «و به راستی ما فرزندان آدم را ارجمند داشته‌ایم.».. سوره اسراء، آیه ۷۰.
- ↑ نیایش یکم
- ↑ خالقیان، فضل‌الله، مقاله «کرامت»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۳۷۴.
- ↑ {{متن قرآن| ﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ﴾ «ای مردم! ما شما را از مردی و زنی آفریدیم و شما را گروه‌ها و قبیله‌ها کردیم تا یکدیگر را باز‌شناسید، بی‌گمان گرامی‌ترین شما نزد خداوند پرهیزگارترین شماست، به راستی خداوند دانایی آگاه است» سوره حجرات، آیه ۱۳.
- ↑ نیایش پنجم.
- ↑ نیایش بیست‌وسوم.
- ↑ نیایش چهل‌ویکم.
- ↑ نیایش چهل‌ویکم.
- ↑ نیایش چهل‌و‌چهارم.
- ↑ نیایش بیست‌و‌چهارم.
- ↑ نیایش بیست‌و‌چهارم.
- ↑ نیایش چهل‌و‌دوم.
- ↑ راهنمای موضوعی صحیفه سجادیه، دکتر علی شیروانی، معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۸۵ ش؛ فرهنگ‌نامه موضوعی صحیفه سجادیه، سیداحمد سجادی، مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش؛ فرهنگ فارسی، محمد معین، انتشارات امیرکبیر، ۱۳۷۵ ش؛ قرآن کریم، ترجمه سیدعلی موسوی گرمارودی، انتشارات قدیانی، چاپ دوم، ۱۳۸۴ش. مفردات الفاظ القرآن، راغب اصفهانی، ترجمه مصطفی رحیمی‌نیا، نشر سبحان، ۱۳۸۸ ش.
- ↑ باقری‌فر، علی، مقاله «کرامت»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۳۷۴.